پرسش :
چرا در مساله گراميداشت برخي از ائمّه ـ عليهم السّلام ـ چون امام علي و امام حسين ـ عليهما السلام ـ نزد مردم از محبوبيّت بيشتري برخوردار بوده و براي ديگر امامان چنين نمي باشد؟
پاسخ :
بي شك وجود و شأن پيامبر مكرّم اسلام حضرت محمّد مصطفي ـ صلي الله عليه و آله ـ و عترت ايشان، از يگانه دخت ايشان فاطمه ـ سلام الله عليها ـ تا شوهر و يازده فرزند معصوم او در نزد مسلمين راستين (شيعيان اثناعشري) مطابق با سفارشات مكرّر پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ همچون حديث ثقلين[1] از جايگاه و منزلت و محبوبيّت مثال زدني و ويژه برخوردار بوده و فرقي بين ايشان در مقام اطاعت و عمل قائل نبوده و با ايمان و اعتقاد راسخ به طور مساوي خطاب به اين ذوات مقدسه بانك برمي آورد
«بأبي أَنتُم و أُمّي و نَفسي و أَهلي و مَالي»[2]
پدر و مادر و جان من و نيز خانواده و مال من به قربان شما.
بنابراين محبّت و مودّت به اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ محبّت به رسول خدا[3] و محبت به ايشان محبّت به خداست. «مَن أَحَبّكم فقد أَحبَّ اللهَ و مَنْ أَبغَضَكُم فَقَد أَبغَضَ الله»[4] زمخشري در كشاف احاديثي را مبني بر ضرورت محبّت تمامي اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ بيان كرده كه گوياي تساوي محبوبيّت ايشان براي شيعيان است.[5] وانگهي ظهور تشريعي امامان معصوم به عنوان نور واحد در امر هدايت گري بشر (ولايت مطلقة ايشان) نيز علي السّويه مي باشد. يعني جوهرة هدايتي و ولايتي ايشان يك امر ثابت، و شكل هدايتي آنان به مقتضاي شرائط موجود، يك امر متغير است، به تعبير ديگر آنجا كه سؤال از هدف و حركت است همه يك نور واحدند و آنجا كه سؤال از چگونگي حركت و هدايت است يك نوع تفاضل برقرار مي باشد. به عنوان مثال هر كدام از ائمّه ـ عليهم السّلام ـ اگر در زمان امام حسين ـ عليه السلام ـ بودند (به عنوان وليّ امر) همان كاري را مي كردند كه ابي عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ انجام دادند و لكن هيچيك از ائمّه ـ عليهم السّلام ـ در موقعيت و جايگاه آن حضرت واقع نشدند. پس اين تفاضل و برتري نسبي مخصوص امام حسين ـ عليه السلام ـ بوده و همة اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ و حتي از آدم تا خاتم به اين جايگاه احترام ويژه اي مي گذارند.
اين تفاضل و برتري نسبي برخي از ائمّه، هيچگاه از فضايل و مقامات برخي ديگر نمي كاهد،مثلاً عدم كسوت امامت در وجود حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ نه تنها از شأن و مقام ايشان نمي كاهد كه بنابر نقل هاي متعدد[6] فاطمه بر ديگر ائمّه و معصومين برتري دارد وانگهي فاطمه شأن امامت را دارا بوده، ولي، امر الهي بر آن كارگر نشده است. با اين رويكرد كلّي هيچ دليلي، دالّ بر تفارق بين معصومين در نزد شيعيان مبني بر شدّت و ضعف مقامات و محبوبيّت ها و... نمي باشد، الّا در مواردي كه عقل و نقل بر تفاضل نسبي و يا مرتبه وجودي ايشان قائل است كه ذيلاً به آن اشاره مي شود. شايان ذكر است كه عرف مردم هيچ گاه ملاك ارزيابي در اين مقال نمي باشد چه اينكه عرف تنها نقش قابلي داشته و در صورت خطا و اشتباه بايد اعتقادات و اعمال خود را به منابع اصلي دين عرضه نمايد.
عوامل توجه بيشتر مردم به امام علي ـ عليه السلام ـ و حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ و امام حسين ـ عليه السلام ـ :
1 . فرهنگ سازي توسط خود معصومين؛
وجود ده ها روايت از پيامبر مكرم اسلام و ائمّه معصومين ـ عليهم السّلام ـ مبني بر محوريّت ولايت امام علي ـ عليه السلام ـ در عبادات و طاعات و نيز بيان جايگاه و منزلت شخصي و شخصيّتي آن حضرت، توسط پيامبر، از پشت پرده هاي شب معراج گرفته،تا سابقة جبهه و جهادِ مخلصانه و شجاعانه او و تا عبادات و بندگي روز و شب او، و تا معرّفي او در غدير خم به عنوان رهبر و جانشين بر حق پيامبر و نيز برادر و جان پيامبر و ...[7] توجه شيعيان و مسلمين هر زمان را به خود معطوف نموده و حتي غير مسلمين را به حيرت آورده است.[8] و همچنين وجود ده ها روايت در اهميّت و عظمت كربلا، كه آدم و عالم را مشغول خود نموده است، از نفس زيارت عاشورا به عنوان حديث قدسي[9] گرفته، تا پذيرش توبة حضرت آدم با آن[10] و تا گريه هاي پيامبر و اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ و تشويق بر برپايي عزاي حسيني و اجر و ثواب مترتّب بر آن[11] و تا گريستن زمين و آسمان[12] و ... توجه هر انسان آزاده اي را به خود جلب كرده است. اين فرهنگ سازي توسط معصومين ـ عليهم السّلام ـ با گفتار و كردار خود،دالّ بر اهميّت و تفاضل نسبي اين امام همام از بين ديگر ائمّه ـ عليهم السّلام ـ است كه شيعيان خصوصاً و مسلمين و غيرمسلمانان عموماً به زنده نگهداشتن آن اهتمام ويژه مي ورزند. اين فرهنگ سازي در خصوص صدّيقة طاهره ـ عليها السّلام ـ نيز به موجب ده ها روايت از لسان پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمّه معصومين ـ عليهم السّلام ـ به چشم مي خورد كه خود حاكي از اهميت و محبوبيّت ويژة ايشان در نزد معصومين و شيعيان آنهاست.[13]
2 . عنصر مظلوميّت؛
گرچه اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ در زمان حيات خويش همگي، در مظلوميّت[14] به سر برده و مورد آزار و اذيت حكّام جور و بعضي از نابخردان واقع مي شدندولكن نقطة شروع و اوج اين مظلوميت. در عصر امام علي ـ عليه السلام ـ تاريخ را برجسته كرده است. اگر غصب ولايت و ظلم و ستم در حق امام علي ـ عليه السلام ـ و نيز فاطمه ـ سلام الله عليها ـ در آن زمان صورت نمي گرفت، نه تنها شاهد رهبري و حكومت ديگر ائمّه ـ عليهم السّلام ـ بدون تعرّض و ظلم و ستم مي بوديم كه سرنوشت جهان اسلام تاكنون به اسلام جهاني مبدّل و روزگار مناسبي پيش روي بشريت به تصوير مي آمد. اين تخم عداوت و دشمني از يك سو و شروع مظلوميّت از سوي ديگر، مردم را در هر عصر و زماني داغدار كرده و با ابراز احساسات پاك خود به افشاگري اوّل ظالمان و معرفي اول مظلومان در اين عرصه با هر شيوه و روشي مي پردازند در خصوص امام حسين ـ عليه السلام ـ عنصر مظلوميت به عنوان لقب آن امام در زيارتنامه ها و احاديث[15] ياد شده و تاريخ شاهد و گوياي شدت و اوج آن است. تنهايي،بي سپاهي، غربت در ميان دوست و دشمن، نحوة ظلم و ستم به خاندان او و نهايتاً چگونگي شهادت او و يارانش از يك سو و فراموشي و ذبح اسلام از سوي ديگر، اسلام خواهان و آزادمردان هر عصر و زماني را جريحه دار كرده و با زنده نگه داشتن آن خاطرة تلخ از حريم انسان و اسلام حِراست
مي كنند، اين مهم، جايگاه و محبوبيّت نسبي اين امام شهيد را در نظر مردم ويژه كرده است.
3 . عنصر شهادت؛
اگرچه اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ به شهادت تاريخ در اثر ظلم و ستم ياغيان، همگي شهيد شده اند، اما هيچ شهادتي به قباحت طريقه كشته شدن امام حسين ـ عليه السلام ـ نمي رسد[16] و اگرچه عنصر شهادت افتخار و آرزوي اولياء الهي است ولكن امام كُشي قبيح و فجيع كُشي او اقبح است. امام حسين ـ عليه السلام ـ با فجيع ترين حالت ممكن (به دست مسلمين به ظاهر مسلمان) كه حاكي از بغض و كينة آنان به ولايت و امامت ائمّه ـ عليهم السّلام ـ بوده است در نهايت جسارت به شهادت رسيد.[17]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . امام علي ـ عليه السلام ـ از نگاه انديشمندان غير شيعي؛ اکبراسد عليزاده، مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام ـ ، قم.
2 .پرتوي از فضائل حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ مير علي محمدنژاد، نشر سنا، 1368.
پی نوشتها:
[1] . عيون اخبار الامام الرضا ـ عليه السلام ـ ج 1، ح/ 25. شيخ صدوق (305 ـ 381 ق) نشر جهان، 1378 ق.
[2] . مفاتيح الجنان، زيارت جامعة كبيره، شيخ عباس قمي.
[3] . ينابيع المودّه ص / 330، سليمان بن ابراهيم قندوزي، مكتبه الحيدريه نجف، 1384 ق.
[4] . مفاتيح الجنان، زيارت جامعة كبيره، شيخ عباس قمي.
[5] . كشاف، زمخشري، ج 4، ص / 220، دارالفكر (1397).
[6] . علل الشرايع، شيخ صدوق (305 ـ 381 ق) ص / 85. نشر مكتبه الداوري، قم.
[7] . ر.ك: بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، ج 7، ص / 186، مؤسسة الوفاء ، بيروت، ينابيع المودة، ص / 133 باب / 37، همان؛ ميزان الاعتدال، ذهبي (748 ق) ج 3، ص / 118، شماره / 5802؛ كفاية الطالب، گنجي شافعي، ص / 247 باب / 62.
[8] . ر.ك: امام علي ـ عليه السلام ـ از نگاه انديشمندان غير شيعه، اكبر اسد عليزاده،مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام ـ چاپ اول، 1381،اعتماد، قم.
[9] . بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، ج 98 ص / 299، موسسه الوفاء بيروت، لبنان، (1404 ق).
[10] . معاني الأخبار، شيخ صدوق ، ص / 125، نشر جامعه مدرسين قم، 1361 هـ . ش.
[11] . احاديث ثواب و آثار گريه بر امام حسين ـ عليه السلام ـ را در بحار الانوار، ج 44 ص 279 تا 296 مطالعه كنيد. و نيز كتاب آثار و بركات سيدالشهداء در دنيا و آخرت. عليرضارجائي تهراني،انتشارات نبوغ، 1381.
[12] . ر.ك: شفاء الصدور، حاج ميرزا ابوالفضل طهراني، نشر مرتضوي، 1376. و نيز ينابيع الموده، غررالخصائص، كامل الزيارات.
[13] . ر.ك: پرتوي از فضايل حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ دركلام معصومين. نوشته مير علي محمدنژاد، نشر سَنا، 1378، چاپ سوره.
[14] . آيه «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون» (شعراء / 225) به مظلوميت اهل بيت تأويل گشته است. تفسير برهان، ج 3، سيد هاشم حسيني بحراني.
(1107 ق) نشر بنياد بعثت، چاپ اول، (1415 ق).
[15] . امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: «ان الحسين صاحب كربلا قتل مظلوماً مكروباً عطشاناً لهفاناً» كامل الزيارات ص / 168، نشر مرتضوين نجف / 1356. و نيز آيه «أَذن للذين يقاتلون بانهم ظلموا» (حج، 36) نيز طبق روايات، درباره حسين بن علي ـ عليه السلام ـ است. تفسير قمي،ذيل آيه و بحار ج 24، ص / 223.
[16] . كتب مقاتل از جمله مقتل «لهوف» سيد بن طاووس را مطالعه كنيد.
[17] . الصوارم المهرقه. قاضي نورالله شوشتري، ص / 198،نشر نهضت تهران، (1367هـ ).
منبع: اندیشه قم
بي شك وجود و شأن پيامبر مكرّم اسلام حضرت محمّد مصطفي ـ صلي الله عليه و آله ـ و عترت ايشان، از يگانه دخت ايشان فاطمه ـ سلام الله عليها ـ تا شوهر و يازده فرزند معصوم او در نزد مسلمين راستين (شيعيان اثناعشري) مطابق با سفارشات مكرّر پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ همچون حديث ثقلين[1] از جايگاه و منزلت و محبوبيّت مثال زدني و ويژه برخوردار بوده و فرقي بين ايشان در مقام اطاعت و عمل قائل نبوده و با ايمان و اعتقاد راسخ به طور مساوي خطاب به اين ذوات مقدسه بانك برمي آورد
«بأبي أَنتُم و أُمّي و نَفسي و أَهلي و مَالي»[2]
پدر و مادر و جان من و نيز خانواده و مال من به قربان شما.
بنابراين محبّت و مودّت به اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ محبّت به رسول خدا[3] و محبت به ايشان محبّت به خداست. «مَن أَحَبّكم فقد أَحبَّ اللهَ و مَنْ أَبغَضَكُم فَقَد أَبغَضَ الله»[4] زمخشري در كشاف احاديثي را مبني بر ضرورت محبّت تمامي اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ بيان كرده كه گوياي تساوي محبوبيّت ايشان براي شيعيان است.[5] وانگهي ظهور تشريعي امامان معصوم به عنوان نور واحد در امر هدايت گري بشر (ولايت مطلقة ايشان) نيز علي السّويه مي باشد. يعني جوهرة هدايتي و ولايتي ايشان يك امر ثابت، و شكل هدايتي آنان به مقتضاي شرائط موجود، يك امر متغير است، به تعبير ديگر آنجا كه سؤال از هدف و حركت است همه يك نور واحدند و آنجا كه سؤال از چگونگي حركت و هدايت است يك نوع تفاضل برقرار مي باشد. به عنوان مثال هر كدام از ائمّه ـ عليهم السّلام ـ اگر در زمان امام حسين ـ عليه السلام ـ بودند (به عنوان وليّ امر) همان كاري را مي كردند كه ابي عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ انجام دادند و لكن هيچيك از ائمّه ـ عليهم السّلام ـ در موقعيت و جايگاه آن حضرت واقع نشدند. پس اين تفاضل و برتري نسبي مخصوص امام حسين ـ عليه السلام ـ بوده و همة اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ و حتي از آدم تا خاتم به اين جايگاه احترام ويژه اي مي گذارند.
اين تفاضل و برتري نسبي برخي از ائمّه، هيچگاه از فضايل و مقامات برخي ديگر نمي كاهد،مثلاً عدم كسوت امامت در وجود حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ نه تنها از شأن و مقام ايشان نمي كاهد كه بنابر نقل هاي متعدد[6] فاطمه بر ديگر ائمّه و معصومين برتري دارد وانگهي فاطمه شأن امامت را دارا بوده، ولي، امر الهي بر آن كارگر نشده است. با اين رويكرد كلّي هيچ دليلي، دالّ بر تفارق بين معصومين در نزد شيعيان مبني بر شدّت و ضعف مقامات و محبوبيّت ها و... نمي باشد، الّا در مواردي كه عقل و نقل بر تفاضل نسبي و يا مرتبه وجودي ايشان قائل است كه ذيلاً به آن اشاره مي شود. شايان ذكر است كه عرف مردم هيچ گاه ملاك ارزيابي در اين مقال نمي باشد چه اينكه عرف تنها نقش قابلي داشته و در صورت خطا و اشتباه بايد اعتقادات و اعمال خود را به منابع اصلي دين عرضه نمايد.
عوامل توجه بيشتر مردم به امام علي ـ عليه السلام ـ و حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ و امام حسين ـ عليه السلام ـ :
1 . فرهنگ سازي توسط خود معصومين؛
وجود ده ها روايت از پيامبر مكرم اسلام و ائمّه معصومين ـ عليهم السّلام ـ مبني بر محوريّت ولايت امام علي ـ عليه السلام ـ در عبادات و طاعات و نيز بيان جايگاه و منزلت شخصي و شخصيّتي آن حضرت، توسط پيامبر، از پشت پرده هاي شب معراج گرفته،تا سابقة جبهه و جهادِ مخلصانه و شجاعانه او و تا عبادات و بندگي روز و شب او، و تا معرّفي او در غدير خم به عنوان رهبر و جانشين بر حق پيامبر و نيز برادر و جان پيامبر و ...[7] توجه شيعيان و مسلمين هر زمان را به خود معطوف نموده و حتي غير مسلمين را به حيرت آورده است.[8] و همچنين وجود ده ها روايت در اهميّت و عظمت كربلا، كه آدم و عالم را مشغول خود نموده است، از نفس زيارت عاشورا به عنوان حديث قدسي[9] گرفته، تا پذيرش توبة حضرت آدم با آن[10] و تا گريه هاي پيامبر و اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ و تشويق بر برپايي عزاي حسيني و اجر و ثواب مترتّب بر آن[11] و تا گريستن زمين و آسمان[12] و ... توجه هر انسان آزاده اي را به خود جلب كرده است. اين فرهنگ سازي توسط معصومين ـ عليهم السّلام ـ با گفتار و كردار خود،دالّ بر اهميّت و تفاضل نسبي اين امام همام از بين ديگر ائمّه ـ عليهم السّلام ـ است كه شيعيان خصوصاً و مسلمين و غيرمسلمانان عموماً به زنده نگهداشتن آن اهتمام ويژه مي ورزند. اين فرهنگ سازي در خصوص صدّيقة طاهره ـ عليها السّلام ـ نيز به موجب ده ها روايت از لسان پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمّه معصومين ـ عليهم السّلام ـ به چشم مي خورد كه خود حاكي از اهميت و محبوبيّت ويژة ايشان در نزد معصومين و شيعيان آنهاست.[13]
2 . عنصر مظلوميّت؛
گرچه اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ در زمان حيات خويش همگي، در مظلوميّت[14] به سر برده و مورد آزار و اذيت حكّام جور و بعضي از نابخردان واقع مي شدندولكن نقطة شروع و اوج اين مظلوميت. در عصر امام علي ـ عليه السلام ـ تاريخ را برجسته كرده است. اگر غصب ولايت و ظلم و ستم در حق امام علي ـ عليه السلام ـ و نيز فاطمه ـ سلام الله عليها ـ در آن زمان صورت نمي گرفت، نه تنها شاهد رهبري و حكومت ديگر ائمّه ـ عليهم السّلام ـ بدون تعرّض و ظلم و ستم مي بوديم كه سرنوشت جهان اسلام تاكنون به اسلام جهاني مبدّل و روزگار مناسبي پيش روي بشريت به تصوير مي آمد. اين تخم عداوت و دشمني از يك سو و شروع مظلوميّت از سوي ديگر، مردم را در هر عصر و زماني داغدار كرده و با ابراز احساسات پاك خود به افشاگري اوّل ظالمان و معرفي اول مظلومان در اين عرصه با هر شيوه و روشي مي پردازند در خصوص امام حسين ـ عليه السلام ـ عنصر مظلوميت به عنوان لقب آن امام در زيارتنامه ها و احاديث[15] ياد شده و تاريخ شاهد و گوياي شدت و اوج آن است. تنهايي،بي سپاهي، غربت در ميان دوست و دشمن، نحوة ظلم و ستم به خاندان او و نهايتاً چگونگي شهادت او و يارانش از يك سو و فراموشي و ذبح اسلام از سوي ديگر، اسلام خواهان و آزادمردان هر عصر و زماني را جريحه دار كرده و با زنده نگه داشتن آن خاطرة تلخ از حريم انسان و اسلام حِراست
مي كنند، اين مهم، جايگاه و محبوبيّت نسبي اين امام شهيد را در نظر مردم ويژه كرده است.
3 . عنصر شهادت؛
اگرچه اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ به شهادت تاريخ در اثر ظلم و ستم ياغيان، همگي شهيد شده اند، اما هيچ شهادتي به قباحت طريقه كشته شدن امام حسين ـ عليه السلام ـ نمي رسد[16] و اگرچه عنصر شهادت افتخار و آرزوي اولياء الهي است ولكن امام كُشي قبيح و فجيع كُشي او اقبح است. امام حسين ـ عليه السلام ـ با فجيع ترين حالت ممكن (به دست مسلمين به ظاهر مسلمان) كه حاكي از بغض و كينة آنان به ولايت و امامت ائمّه ـ عليهم السّلام ـ بوده است در نهايت جسارت به شهادت رسيد.[17]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . امام علي ـ عليه السلام ـ از نگاه انديشمندان غير شيعي؛ اکبراسد عليزاده، مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام ـ ، قم.
2 .پرتوي از فضائل حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ مير علي محمدنژاد، نشر سنا، 1368.
پی نوشتها:
[1] . عيون اخبار الامام الرضا ـ عليه السلام ـ ج 1، ح/ 25. شيخ صدوق (305 ـ 381 ق) نشر جهان، 1378 ق.
[2] . مفاتيح الجنان، زيارت جامعة كبيره، شيخ عباس قمي.
[3] . ينابيع المودّه ص / 330، سليمان بن ابراهيم قندوزي، مكتبه الحيدريه نجف، 1384 ق.
[4] . مفاتيح الجنان، زيارت جامعة كبيره، شيخ عباس قمي.
[5] . كشاف، زمخشري، ج 4، ص / 220، دارالفكر (1397).
[6] . علل الشرايع، شيخ صدوق (305 ـ 381 ق) ص / 85. نشر مكتبه الداوري، قم.
[7] . ر.ك: بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، ج 7، ص / 186، مؤسسة الوفاء ، بيروت، ينابيع المودة، ص / 133 باب / 37، همان؛ ميزان الاعتدال، ذهبي (748 ق) ج 3، ص / 118، شماره / 5802؛ كفاية الطالب، گنجي شافعي، ص / 247 باب / 62.
[8] . ر.ك: امام علي ـ عليه السلام ـ از نگاه انديشمندان غير شيعه، اكبر اسد عليزاده،مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام ـ چاپ اول، 1381،اعتماد، قم.
[9] . بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، ج 98 ص / 299، موسسه الوفاء بيروت، لبنان، (1404 ق).
[10] . معاني الأخبار، شيخ صدوق ، ص / 125، نشر جامعه مدرسين قم، 1361 هـ . ش.
[11] . احاديث ثواب و آثار گريه بر امام حسين ـ عليه السلام ـ را در بحار الانوار، ج 44 ص 279 تا 296 مطالعه كنيد. و نيز كتاب آثار و بركات سيدالشهداء در دنيا و آخرت. عليرضارجائي تهراني،انتشارات نبوغ، 1381.
[12] . ر.ك: شفاء الصدور، حاج ميرزا ابوالفضل طهراني، نشر مرتضوي، 1376. و نيز ينابيع الموده، غررالخصائص، كامل الزيارات.
[13] . ر.ك: پرتوي از فضايل حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ دركلام معصومين. نوشته مير علي محمدنژاد، نشر سَنا، 1378، چاپ سوره.
[14] . آيه «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون» (شعراء / 225) به مظلوميت اهل بيت تأويل گشته است. تفسير برهان، ج 3، سيد هاشم حسيني بحراني.
(1107 ق) نشر بنياد بعثت، چاپ اول، (1415 ق).
[15] . امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: «ان الحسين صاحب كربلا قتل مظلوماً مكروباً عطشاناً لهفاناً» كامل الزيارات ص / 168، نشر مرتضوين نجف / 1356. و نيز آيه «أَذن للذين يقاتلون بانهم ظلموا» (حج، 36) نيز طبق روايات، درباره حسين بن علي ـ عليه السلام ـ است. تفسير قمي،ذيل آيه و بحار ج 24، ص / 223.
[16] . كتب مقاتل از جمله مقتل «لهوف» سيد بن طاووس را مطالعه كنيد.
[17] . الصوارم المهرقه. قاضي نورالله شوشتري، ص / 198،نشر نهضت تهران، (1367هـ ).
منبع: اندیشه قم
