پرسش :
از اهل بيت چند مرد زنده ماندند و اسير شدند؟ با کاروان اسرا چند مرد بودند؟
پاسخ :
بعد از واقعه عاشوراي سال 61 هجري قمري و به شهادت رسيدن اما حسين ـ عليه السلام ـ بازماندگان کاروان شهادت به اسارت گرفته شدند و به کوفه و سپس به شام برده شدند .
در مورد آمار شهدا و اسراي کربلا اقوال و نظرات مختلفي نقل شده است لذا نمي توان به طور دقيق بيان کرد که چه تعداد از مردان و کودکان پسر در بين اسرا حضور داشتند ، ولي آنچه در منابع به آن اشاره شده عبارت است از اين که از مردان بين 5 تا 12 نفر را نام مي برند که در ميان اسرا بودند. اکثر قريب به اتفاق از خاندان بني هاشم و از اولاد امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ بودند.
چنان چه سيد بن طاووس نوشته ؛ در ميان اسيران کربلا چندين مرد نيز حضور داشت که عبارت بودند از امام سجاد ـ عليه السلام ـ حسن مثني، زيد و عمرو، از فرزندان امام حسن مجتبي.[1]
شيخ عباس قمي در نفس المهموم اشاره مي کند که دوازده نفر از اسراي کربلا از مردان و پسران اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بودند. در بين اسيران امام سجاد ـ عليه السلام ـ 22 سال داشت و امام باقر ـ عليه السلام ـ چهار ساله بود و به نقل از عقد الفريد مي نويسد که دوازده پسر بچه از بني هاشم اسير شدند، که محمد و علي پسران امام حسين ـ عليه السلام ـ جزء آنها بودند.[2]
در روايتي ديگر از امام سجاد ـ عليه السلام ـ نقل شده که شمار اسيران مرد اعم از کوچک و بزرگ ، در مجلس يزيد ، دوازده نفر بودند که همگي با غُل و زنجير بسته شده بودند.[3]
آنچه که از گزاره هاي مختلف بر مي آيد و مي توان با توجه به آنها اسامي اسراي مرد کربلا را بيان داشت. عبارتند از:
بني هاشم
1. امام سجاد ـ عليه السلام ـ که در سن 23 يا 22 سالگي در کربلا حضور داشت و به علت بيماري از کشته شدن نجات يافت.[4]
2. امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ که در سن چهار سالگي در کربلا حضور داشت.
3. عمرو، پسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ
4. محمد پسر عُمر بن حسن ـ عليه السلام ـ [5]
5. حسن بن حسن ـ عليه السلام ـ معروف به حسن مثني که در کربلا زخمي شد و از آنجا که اقوام مادرش (خوله) در ميان سپاه عمر سعد بودند از کشته شدن نجات يافت و در کوفه با وساطت اسماء بن خارجه آزاد شد و به مدينه برگشت.[6]
6. زيد پسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ ؛ با اين که برخي معتقدند که زيد اصلا به کربلا نرفت ولي عده اي هم بيان مي دارند که زيد جزو ياران امام حسين ـ عليه السلام ـ در کربلا بود و توسط سپاه کوفه به اسارت گرفته شد.[7]
7. عمر پسر ديگري از امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ که ابو الفرج او را جزء اسراي کربلا مي شمارد.[8]
8. ابن عبدربه هم دو نفر به نام هاي محمد بن حسين و علي بن حسين را جزو اسراي کربلا شمرده است.[9] که ممکن است اشاره به امام سجاد (علي) و امام باقر (محمد) بوده باشد.
و يا اين که امام حسين ـ عليه السلام ـ فرزندي ديگر به نام محمد داشته است، که در کربلا اسير شده است.
محمد بن عقيل، قاسم بن محمد بن جعفر بن ابي طالب، عبدالله بن عباس بن علي ـ عليه السلام ـ قاسم بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب را نيز مي توان نام برد که به احتمال جزو اسراي کربلا بوده اند.[10]
از غير بني هاشم به برخي افراد هم اشاره شده است که در کربلا حضور داشتند و جزو اسرا به حساب مي آيند، از جمله:
1. عقبة بن سمعان، غلام رباب همسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ بود، که همراه کاروان امام حسين ـ عليه السلام ـ تا کربلا آمد و در روز عاشورا به اسارت گرفته شد و خواستند او را بکشند گفت: من غلام هستم. لذا در کوفه آزادش کردند.[11]
2. به شخصي به نام مرقع بن ثمامه اسدي نيز اشاره شده است که در هنگام جنگ در سپاه امام حسين ـ عليه السلام ـ بود وقتي تيرهايش تمام شد، سپاهيان کوفه او را دستگير کرده و نزد عمر سعد بردند . اقوام او که در سپاه کوفه بودند وساطت کردند تا عمر سعد او را نکشد. پسر سعد هم او را به همراه اسيران به کوفه فرستاد و عبيدالله بن زياد، مرقع را به محلي به نام «زاره» تبعيد کرد.[12]
بنابراين مي توان گفت بر اساس آنچه که برخي منابع گزارش داده اند در بين اسيران کربلا حدود 14 نفر از مردان و پسر بچه ها حضور داشتند که برخي در کوفه آزاد شده و يا به جاي ديگر تبعيد شدند و باقي مانده که حدود 12 نفر بودند و همگي از بني هاشم و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ محسوب مي شدند به شام رهسپار شدند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ قصه کربلا، نظري منفرد.
2ـ ترجمه مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهاني.
پی نوشتها:
[1]. سيد بن طاووس، لهوف، ترجمه محمد طاهر دزفولي، قم، انتشارات مؤمنين، 1385ش، ص269.
[2]. قمي، شيخ عباس، نفس المهموم، ترجمه محمد باقر کمره اي، قم، جمکران، 1374ش، ص491.
[3]. ابن نما حلي، مثير الاحزان، نجف، حيدري، 1369ش، ص78؛ مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، ج45، ص132.
[4]. تميمي مغربي، شرح الاخبار في فضايل الائمة الاطهار، قم، جامعه مدرسين، بي تا، ص196.
[5]. حلبي، ابوالصلاح تقي الدين، تقريب المعارف، قم، الهادي، 1375ش، ص252.
[6]. شيخ مفيد، الارشاد، دارالمفيد، بي تا، ج2، ص25.
[7]. لهوف، همان.
[8]. اصفهاني، ابوالفرج، مقاتل الطالبيين، بيروت، دارالمعرفه، بي تا، ص119.
[9]. ابن عبدربه، عقد الفريد، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1409ق، ج4، ص360.
[10]. تميمي مغربي، همان، ص197 و 198.
[11]. دينوري ابو حنيفه، اخبار الطوال، قم، انتشارات شريف رضي، بي تا، ص259.
[12]. مامقاني، عبدالله، تنقيح المقال، نجف، مرتضويه، 1352ش، ج3، ص260.
منبع: اندیشه قم
بعد از واقعه عاشوراي سال 61 هجري قمري و به شهادت رسيدن اما حسين ـ عليه السلام ـ بازماندگان کاروان شهادت به اسارت گرفته شدند و به کوفه و سپس به شام برده شدند .
در مورد آمار شهدا و اسراي کربلا اقوال و نظرات مختلفي نقل شده است لذا نمي توان به طور دقيق بيان کرد که چه تعداد از مردان و کودکان پسر در بين اسرا حضور داشتند ، ولي آنچه در منابع به آن اشاره شده عبارت است از اين که از مردان بين 5 تا 12 نفر را نام مي برند که در ميان اسرا بودند. اکثر قريب به اتفاق از خاندان بني هاشم و از اولاد امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ بودند.
چنان چه سيد بن طاووس نوشته ؛ در ميان اسيران کربلا چندين مرد نيز حضور داشت که عبارت بودند از امام سجاد ـ عليه السلام ـ حسن مثني، زيد و عمرو، از فرزندان امام حسن مجتبي.[1]
شيخ عباس قمي در نفس المهموم اشاره مي کند که دوازده نفر از اسراي کربلا از مردان و پسران اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بودند. در بين اسيران امام سجاد ـ عليه السلام ـ 22 سال داشت و امام باقر ـ عليه السلام ـ چهار ساله بود و به نقل از عقد الفريد مي نويسد که دوازده پسر بچه از بني هاشم اسير شدند، که محمد و علي پسران امام حسين ـ عليه السلام ـ جزء آنها بودند.[2]
در روايتي ديگر از امام سجاد ـ عليه السلام ـ نقل شده که شمار اسيران مرد اعم از کوچک و بزرگ ، در مجلس يزيد ، دوازده نفر بودند که همگي با غُل و زنجير بسته شده بودند.[3]
آنچه که از گزاره هاي مختلف بر مي آيد و مي توان با توجه به آنها اسامي اسراي مرد کربلا را بيان داشت. عبارتند از:
بني هاشم
1. امام سجاد ـ عليه السلام ـ که در سن 23 يا 22 سالگي در کربلا حضور داشت و به علت بيماري از کشته شدن نجات يافت.[4]
2. امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ که در سن چهار سالگي در کربلا حضور داشت.
3. عمرو، پسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ
4. محمد پسر عُمر بن حسن ـ عليه السلام ـ [5]
5. حسن بن حسن ـ عليه السلام ـ معروف به حسن مثني که در کربلا زخمي شد و از آنجا که اقوام مادرش (خوله) در ميان سپاه عمر سعد بودند از کشته شدن نجات يافت و در کوفه با وساطت اسماء بن خارجه آزاد شد و به مدينه برگشت.[6]
6. زيد پسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ ؛ با اين که برخي معتقدند که زيد اصلا به کربلا نرفت ولي عده اي هم بيان مي دارند که زيد جزو ياران امام حسين ـ عليه السلام ـ در کربلا بود و توسط سپاه کوفه به اسارت گرفته شد.[7]
7. عمر پسر ديگري از امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ که ابو الفرج او را جزء اسراي کربلا مي شمارد.[8]
8. ابن عبدربه هم دو نفر به نام هاي محمد بن حسين و علي بن حسين را جزو اسراي کربلا شمرده است.[9] که ممکن است اشاره به امام سجاد (علي) و امام باقر (محمد) بوده باشد.
و يا اين که امام حسين ـ عليه السلام ـ فرزندي ديگر به نام محمد داشته است، که در کربلا اسير شده است.
محمد بن عقيل، قاسم بن محمد بن جعفر بن ابي طالب، عبدالله بن عباس بن علي ـ عليه السلام ـ قاسم بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب را نيز مي توان نام برد که به احتمال جزو اسراي کربلا بوده اند.[10]
از غير بني هاشم به برخي افراد هم اشاره شده است که در کربلا حضور داشتند و جزو اسرا به حساب مي آيند، از جمله:
1. عقبة بن سمعان، غلام رباب همسر امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ بود، که همراه کاروان امام حسين ـ عليه السلام ـ تا کربلا آمد و در روز عاشورا به اسارت گرفته شد و خواستند او را بکشند گفت: من غلام هستم. لذا در کوفه آزادش کردند.[11]
2. به شخصي به نام مرقع بن ثمامه اسدي نيز اشاره شده است که در هنگام جنگ در سپاه امام حسين ـ عليه السلام ـ بود وقتي تيرهايش تمام شد، سپاهيان کوفه او را دستگير کرده و نزد عمر سعد بردند . اقوام او که در سپاه کوفه بودند وساطت کردند تا عمر سعد او را نکشد. پسر سعد هم او را به همراه اسيران به کوفه فرستاد و عبيدالله بن زياد، مرقع را به محلي به نام «زاره» تبعيد کرد.[12]
بنابراين مي توان گفت بر اساس آنچه که برخي منابع گزارش داده اند در بين اسيران کربلا حدود 14 نفر از مردان و پسر بچه ها حضور داشتند که برخي در کوفه آزاد شده و يا به جاي ديگر تبعيد شدند و باقي مانده که حدود 12 نفر بودند و همگي از بني هاشم و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ محسوب مي شدند به شام رهسپار شدند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ قصه کربلا، نظري منفرد.
2ـ ترجمه مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهاني.
پی نوشتها:
[1]. سيد بن طاووس، لهوف، ترجمه محمد طاهر دزفولي، قم، انتشارات مؤمنين، 1385ش، ص269.
[2]. قمي، شيخ عباس، نفس المهموم، ترجمه محمد باقر کمره اي، قم، جمکران، 1374ش، ص491.
[3]. ابن نما حلي، مثير الاحزان، نجف، حيدري، 1369ش، ص78؛ مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، ج45، ص132.
[4]. تميمي مغربي، شرح الاخبار في فضايل الائمة الاطهار، قم، جامعه مدرسين، بي تا، ص196.
[5]. حلبي، ابوالصلاح تقي الدين، تقريب المعارف، قم، الهادي، 1375ش، ص252.
[6]. شيخ مفيد، الارشاد، دارالمفيد، بي تا، ج2، ص25.
[7]. لهوف، همان.
[8]. اصفهاني، ابوالفرج، مقاتل الطالبيين، بيروت، دارالمعرفه، بي تا، ص119.
[9]. ابن عبدربه، عقد الفريد، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1409ق، ج4، ص360.
[10]. تميمي مغربي، همان، ص197 و 198.
[11]. دينوري ابو حنيفه، اخبار الطوال، قم، انتشارات شريف رضي، بي تا، ص259.
[12]. مامقاني، عبدالله، تنقيح المقال، نجف، مرتضويه، 1352ش، ج3، ص260.
منبع: اندیشه قم
