پرسش :
آيا همه كساني كه از مدينه يا مكه امام حسين عليه‌السلام را همراهي مي‌كردند تا كربلا با ايشان ماندند؟ تعداد همراهان ايشان از مدينه و مكه ثبت شده است؟
پاسخ :
تعداد همراهان امام به هنگام حركت از مدينه، به بيست و يك نفر مي‌رسيد[1]. اين عده عبارت بودند از: جمعي از بني هاشم، برادران، برادرزادگان و عموزادگان ـ به جز محمّد حنفيّه ـ..[2] از ميان مورّخان، دينوري با تفصيل بيشتري دربارة همراهان امام گزارش داده و مي نويسد: «وقتي كه روز به پايان رسيد و شب، سياهي خود را گستراند، حسين ـ رضي‌الله عنه ـ به سوي مكّه روانه شد، در اين سفر دو خواهرش ام‌كلثوم و زينب ـ س ـ و فرزندان برادرش و برادرانش ابوبكر، جعفر، عباس و عموم افراد خاندانش كه در مدينه بودند، به جز محمّد حنفيه او را همراهي كردند. امّا عبدالله بن‌عباس چند روز قبل از آن به مكه رفته بود.»[3]
در مكه تعدادي ديگري به آن حضرت ملحق شدند . برخي از مورخان تعداد آنها را پنجاه نفر و برخي هشتاد دو نفر ذكر كرده‌اند.
اين عده امام را از مكه به سمت كوفه همراهي مي‌كردند تا آنكه خبر شهادت مسلم بن عقيل و پيمان شكني كوفيان به ايشان رسيد. امام نيز همگان را جمع كرده نامهاي را كه به همين مضمون به ايشان رسيده بود بيرون آورد و به مردم نشان داد و فرمود:
بسم الله الرحمن الرحيم. امّا بعد، خبر بس ناگواري به ما رسيده است! مسلم بن‌عقيل و هاني بن‌عُرْوَه و عبدالله بن‌بُقْطر كشته شده اند! شيعيان ما را تنها گذارده اند! هر كس بخواهد مي تواند برگردد! و حقّي از ناحية ما بر گردن او نيست.
در اين هنگام مردم از چپ و راست از اطراف او پراكنده شدند و تنها كساني كه از مدينه، همراه آن حضرت آمده بودند، [و تعداد اندكي از كساني كه بعداً پيوسته بودند]، باقي ماندند.[4]
كاروان امام با افراد باقي مانده به حركت ادامه داد تا به كربلا رسيد .
پی نوشتها:
[1] ـ صدوق، الامالي، (تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية مؤسسة البعثه، قم، موسسة البعثة، چ اول،1417 ق) مجلس30.
[2] - شيخ مفيد، الارشاد، (تحقيق: موسسة آل البيت(ع)، قم، المؤتمر العالمي لألفية الشيخ المفيد، چ اول، 1413ق)ج2، ص34؛ طبري، تاريخ الامم و الملوك، (تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم ، بيروت، دار التراث ، چ دوم، 1387ق) ج5، ص341؛ ابومخنف، وَقْعَةُ‌الطَّف، (محقق: محمد هادي يوسفي غروي، قم، جامعه مدرسين، چ اول، 1367 ش)ص85؛ هرچند بسياري از مورّخان فقط محمّد بن‌حنفيه را استثناء كرده‌اند [مانند: طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص341؛ ابوحنيفة دينوري، اخبارالطِّوَال، (محقق: عصام محمد الحاج علي، بيروت، دار الكتب العلمية، چ اول، 1421 ق)ص337؛ شيخ مفيد، پيشين؛ ابن‌اثير، الكامل في التاريخ، (تحقيق: مكتب التراث، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چ چهارم، 1408ق)ج2، ص531 و...] امّا عمر بن‌علي را نيز بايد استثناء نمود؛ زيرا ابن‌قتيبه در المعارف، (بيروت، دار الكتب العلمية، چ دوم، 1424 ق)ص127 احوالات او را بيان كرده ولي او را جزء شهداي كربلا ذكر ننموده است، همچنين ابوالفرج اصفهاني در مَقاتل‌الطالبيين (محقق: احمد صقر، قاهره، دار احياء الكتب العربية، 1368ق) ص84 خبر از نزاع وي با عبيدالله فرزند حضرت ابو‌الفضل العباس ـ ع ـ بر سر ارث بردن از آن حضرت مي‌دهد كه حاكي از عدم همراهي با امام مي‌باشد.
[3] - الاخبار الطِّوَال، ص337.
[4] ـ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص399 ـ 398؛ بَلاذُري، انساب‌الاشراف، (محققين: سهيل زكار و رياض زركلي، بيروت، دار الفكر، چ اول، 1417 ق)ج3، ص380 ـ 379؛ شيخ مفيد، الارشاد،ج2، ص76 ـ 75؛ابن‌اثير، الكامل في التاريخ، ج2، ص549. ابن‌اثير تصريح مي كند: وقتي كه امام از مكه عازم كوفه شد در طول راه كه از محلهاي تجمع قبائل عرب عبور مي كرد، تعدادي از آنان به امام مي پيوستند تا آن كه در زُباله اين خبر به امام رسيد.
منبع:سایت انوار طاها
تعداد همراهان امام به هنگام حركت از مدينه، به بيست و يك نفر مي‌رسيد[1]. اين عده عبارت بودند از: جمعي از بني هاشم، برادران، برادرزادگان و عموزادگان ـ به جز محمّد حنفيّه ـ..[2] از ميان مورّخان، دينوري با تفصيل بيشتري دربارة همراهان امام گزارش داده و مي نويسد: «وقتي كه روز به پايان رسيد و شب، سياهي خود را گستراند، حسين ـ رضي‌الله عنه ـ به سوي مكّه روانه شد، در اين سفر دو خواهرش ام‌كلثوم و زينب ـ س ـ و فرزندان برادرش و برادرانش ابوبكر، جعفر، عباس و عموم افراد خاندانش كه در مدينه بودند، به جز محمّد حنفيه او را همراهي كردند. امّا عبدالله بن‌عباس چند روز قبل از آن به مكه رفته بود.»[3]
در مكه تعدادي ديگري به آن حضرت ملحق شدند . برخي از مورخان تعداد آنها را پنجاه نفر و برخي هشتاد دو نفر ذكر كرده‌اند.
اين عده امام را از مكه به سمت كوفه همراهي مي‌كردند تا آنكه خبر شهادت مسلم بن عقيل و پيمان شكني كوفيان به ايشان رسيد. امام نيز همگان را جمع كرده نامهاي را كه به همين مضمون به ايشان رسيده بود بيرون آورد و به مردم نشان داد و فرمود:
بسم الله الرحمن الرحيم. امّا بعد، خبر بس ناگواري به ما رسيده است! مسلم بن‌عقيل و هاني بن‌عُرْوَه و عبدالله بن‌بُقْطر كشته شده اند! شيعيان ما را تنها گذارده اند! هر كس بخواهد مي تواند برگردد! و حقّي از ناحية ما بر گردن او نيست.
در اين هنگام مردم از چپ و راست از اطراف او پراكنده شدند و تنها كساني كه از مدينه، همراه آن حضرت آمده بودند، [و تعداد اندكي از كساني كه بعداً پيوسته بودند]، باقي ماندند.[4]
كاروان امام با افراد باقي مانده به حركت ادامه داد تا به كربلا رسيد .
پی نوشتها:
[1] ـ صدوق، الامالي، (تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية مؤسسة البعثه، قم، موسسة البعثة، چ اول،1417 ق) مجلس30.
[2] - شيخ مفيد، الارشاد، (تحقيق: موسسة آل البيت(ع)، قم، المؤتمر العالمي لألفية الشيخ المفيد، چ اول، 1413ق)ج2، ص34؛ طبري، تاريخ الامم و الملوك، (تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم ، بيروت، دار التراث ، چ دوم، 1387ق) ج5، ص341؛ ابومخنف، وَقْعَةُ‌الطَّف، (محقق: محمد هادي يوسفي غروي، قم، جامعه مدرسين، چ اول، 1367 ش)ص85؛ هرچند بسياري از مورّخان فقط محمّد بن‌حنفيه را استثناء كرده‌اند [مانند: طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص341؛ ابوحنيفة دينوري، اخبارالطِّوَال، (محقق: عصام محمد الحاج علي، بيروت، دار الكتب العلمية، چ اول، 1421 ق)ص337؛ شيخ مفيد، پيشين؛ ابن‌اثير، الكامل في التاريخ، (تحقيق: مكتب التراث، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چ چهارم، 1408ق)ج2، ص531 و...] امّا عمر بن‌علي را نيز بايد استثناء نمود؛ زيرا ابن‌قتيبه در المعارف، (بيروت، دار الكتب العلمية، چ دوم، 1424 ق)ص127 احوالات او را بيان كرده ولي او را جزء شهداي كربلا ذكر ننموده است، همچنين ابوالفرج اصفهاني در مَقاتل‌الطالبيين (محقق: احمد صقر، قاهره، دار احياء الكتب العربية، 1368ق) ص84 خبر از نزاع وي با عبيدالله فرزند حضرت ابو‌الفضل العباس ـ ع ـ بر سر ارث بردن از آن حضرت مي‌دهد كه حاكي از عدم همراهي با امام مي‌باشد.
[3] - الاخبار الطِّوَال، ص337.
[4] ـ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص399 ـ 398؛ بَلاذُري، انساب‌الاشراف، (محققين: سهيل زكار و رياض زركلي، بيروت، دار الفكر، چ اول، 1417 ق)ج3، ص380 ـ 379؛ شيخ مفيد، الارشاد،ج2، ص76 ـ 75؛ابن‌اثير، الكامل في التاريخ، ج2، ص549. ابن‌اثير تصريح مي كند: وقتي كه امام از مكه عازم كوفه شد در طول راه كه از محلهاي تجمع قبائل عرب عبور مي كرد، تعدادي از آنان به امام مي پيوستند تا آن كه در زُباله اين خبر به امام رسيد.
منبع:سایت انوار طاها
