ازدواج در قرآن کریم

ازدواج یک امر بسیار مقدس است. قرآن شریف و روایات بر آن تأکید فراوان دارند.[1] در رابطه با ازدواج که شامل:‌ شرائط، احکام، و وظائف زوجین و مسئولیت حاکمان در قبال این مسئله خطیر می‌باشد آیات متعددی در قرآن کریم آمده است و به بیش از پنجاه آیه می‌رسد و در این نوشتار به نمونه‌های از آن اشاره می‌شود.
 

اهمیت ازدواج از نگاه قرآن، همین بس که در یک تأکید جدی به اولیاء و حاکمان می فرماید:
« و أنکحو الایامی منکم و الصالحین من عبادکم و إصائکم، آن یکونوا فقراء یغنیهم الله من فضله، والله واسعٌ‌ علیم؛ مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد،‌خداوند گشایش دهنده و آگاه است.»[2]
تعبیر انکحوا (آنها را همسر دهید) با اینکه ازدواج یک امر اختیاری و بسته به میل طرفین است، مفهومش این است که مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازید،‌ از طریق کمک‌های مالی در صورت نیاز،‌ پیدا کردن همسر مناسب، تشویق به مسأله ازدواج و بالاخره پادرمیانی برای حل مشکلاتی که معمولاً در این موارد بدون وساطت دیگران انجام پذیر نیست، خلاصه مفهوم آیه به قدری وسیع است که هرگونه قدمی و سخنی و کمکی را راه شامل می‌شود. بدون شک اصل تعاون اسلامی ایجاب می کنند که مسلمانان در همه‌ زمینه ها به یکدیگر کمک کنند. ولی تصریح به امر در مورد ازدواج دلیل بر اهمیت ویژه آن است.[3] در آیه ای دیگر به خود افراد به طور مستقیم توصیه به ازدواج شده است :‌ «... فانکحوا ما طاب لکم من النساء؛ ... با زنان پاک ازدواج نمایید.»[4] که از این تکه از آیه لزوم انتخاب همسرانی که خوشایند و مورد پسند هستند را می توان فهمید.[5]
 

در آیه ای دیگر از قرآن آمده که زنان پاک با مردهای پاک ازدواج می‌کنند و مردهای پاک با زنان پاک. « والطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات...[6]؛ زنان پاک از آن مردان پاک و مردان پاک از آن زنان پاکند.»[7] از این آیه علاوه بر لزوم ازدواج نکات متعددی را می‌توان برداشت کرد که از جمله ی آن این است که: سنخیت سبب الفت و اتحاد می‌شود هر کسی طالب هم سنخ و هم رویه خود است. و مصداق کامل این آیه در زمان ما به خوبی ظاهر و هویدا است و مشاهده می‌شود هر مرد و زنی در ازدواج طالب هم سنخ و هم جفت خودش می‌باشد. مردهای پاک و طاهر طالب زن‌های پاک و عفیف می باشند. زن‌های پاک نیز همین طور طالب مردهای صالح با تقوی[8]
 

یکی از مقدمات ازدواج مسئله خواستگاری است که قرآن کریم به آن تأکید دارد، و مطابق با طبع و خلقت بشر است که مرد مظهر طلب و عشق و زن مظهرمطلوب و معشوق است و « ... لا جناح علیکم فیما عرضتم به من خطبه النساء او کنتم فی انفسکم؛ بر شما باکی نیست که به طور کنایه از زنان خواستگاری کنید یا در دل تصمیم بر این کار بگیرید.»[9]
قابل ذکر است که شأن نزول آیه درباره زنان بیوه می باشد و لکن تعمیم آن مانعی ندارد. البته باید توجه داشت که امر خواستگاری نسبت به افراد، آداب خاص خود را دارد، مخصوصاً در دختران باکره باید در مرحله اول جلب موافق اولیاء باشد: « الذی بیده عقده النکاح[10]؛ کسی که گره ازدواج در دست اوست تا موجب تهمت و دیگر پیامدها نشود.»[11]
 

قرآن کریم برای امر ازدواج علاوه بر استمرار نسل بشری آثار بسیاری را متذکر شده اند، که از جمله:
الف) ایجاد آرامش روحی برای زوجین
« و من آیاته اَن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لستکنوا الیها؛ دیگر از نشانه های خدا این است که از جنس خودتان همسران برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید.»[12]
ب) ایجاد دوستی و مودتّ بین زوجین
« و جعل بینکم مودّه و رحمه؛ در میانتان درستی و مهربانی قرار داد.»
ج) دژ سازی در مقابل شهوات و ناملایمات زندگی
« هنّ‌ لباس لکم و انتم لباس لهنّ؛ آنها «زنان» لباس شما هستند و شما «مردان»‌ لباس آنها هستید.»[13]
د) تربیت فرزندان صالح،‌ بی نیازی در امور مادی، کسب معنویت و... 

معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر:
1. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1387.
2. پاک نژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم: نشر اخلاق، 1374.
3. رشید پور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1368.
4. صدری، سید ضیاءالدین، آیینه ازدواج و روابط همسران، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1377.
5. مشکینی اردبیلی، علی اکبر، ازدواج در اسلام، ترجمه: احمد جنتی، قم: موسسه الهادی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، 1385.
6. مصطفوی، جواد، بهشت خانواده، قم: دارالفکر، 1388.
7. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، 1390.

پی‌نوشتها:
[1] . ر.ک: محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ‌ج 5، ‌ص 2248، روایات 1631 تا 1666.
[2] . نور/32.
[3] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 457.
[4] . نساء/3.
[5] . تفسیر راهنما، ج 3،‌ص 281.
[6] . نور/26.
[7] . ترجمه همان.
[8] . تفسیر مخزن العرفان، ج 9،‌ص 98.
[9] . بقره/235.
[10] . بقره/237.
[11] . با استفاده از مقاله ازدواج از منظر مردان استاد فاکر میبدی.
[12] . روم/21.
[13] . بقره/178.