راهکار مقابله با بهانه گیرى و پرخاشگری نوجوان
پرسش :
برادرم در خانه خیلى پرخاشگر، حسود و مشکل آفرین است. با کوچک‌ترین مسأله‌اى در خانه قشقرق راه مى‌اندازد. خواهشمندم راهنمایى کنید.
شرح پرسش :
برادرم امسال سال دوم دبیرستان رشته کامپیوتر مى خواند. رفتار ایشان طبق پرس و جوهایى که از دوستانش داشتم، بسیار خوب است؛ در حالى که اخلاق او در خانه بسیار بد است، زیرا در مقابل کوچک ترین بى توجهى نسبت به خودش، بسیار ناراحت مى شود و حتى از حرف هاى بسیار رکیک استفاده مى کند، مثلاً وقتى پدر یا مادرم براى یکى از ماها لباسى مى خرد، او دعوا راه مى اندازد که چرا براى من نخریده اید یا بهانه الکى مى گیرد! گاهى با پدرم به جر و بحث مى پردازد، مثلاً وقتى کار بدى مى کند و پدر به او گوشزد مى کند، او زیر بار نمى رود. حتى شده گاهى اوقات پدرم با او شوخى مى کند، او به قضیه جدى نگاه مى کند و پدرم را به عنوان دشمن خود مى داند! خواهشمند است مرا راهنمایى کنید. که چگونه مى توانم او را از این وضع نجات دهیم؟ رفتار ما در مقابل او چگونه باید باشد؟
برادرم امسال سال دوم دبیرستان رشته کامپیوتر مى خواند. رفتار ایشان طبق پرس و جوهایى که از دوستانش داشتم، بسیار خوب است؛ در حالى که اخلاق او در خانه بسیار بد است، زیرا در مقابل کوچک ترین بى توجهى نسبت به خودش، بسیار ناراحت مى شود و حتى از حرف هاى بسیار رکیک استفاده مى کند، مثلاً وقتى پدر یا مادرم براى یکى از ماها لباسى مى خرد، او دعوا راه مى اندازد که چرا براى من نخریده اید یا بهانه الکى مى گیرد! گاهى با پدرم به جر و بحث مى پردازد، مثلاً وقتى کار بدى مى کند و پدر به او گوشزد مى کند، او زیر بار نمى رود. حتى شده گاهى اوقات پدرم با او شوخى مى کند، او به قضیه جدى نگاه مى کند و پدرم را به عنوان دشمن خود مى داند! خواهشمند است مرا راهنمایى کنید. که چگونه مى توانم او را از این وضع نجات دهیم؟ رفتار ما در مقابل او چگونه باید باشد؟
پاسخ :
در رابطه با وضعیت برادرتان، توجه شما و خانواده به چند نکته مهم جلب مى شود:
برادر شما در سن نوجوانى قرار دارد و نوجوان ویژگى هاى خاصى دارد که اگر در برخورد با او به این ویژگى ها توجه نشود، ممکن است مشکلات و بحران هایى براى وى و خانواده به وجود آید.
از جمله ویژگى هاى مهم نوجوان، روحیه استقلال طلبى او و جدا شدن از وابستگى هاى قبلى است. نوجوان مى خواهد پا به دنیاى بزرگ سالان بگذارد و خود را از قید و بند تقلید و پیروى از دیگران آزاد کند. از این رو از دستورات و برخوردهاى آمرانه دیگران - حتى پدر و مادر و افراد بزرگ تر - بیزار است و نمى تواند بپذیرد دیگران با او آمرانه برخورد مى کنند. البته این روحیه، کاملاً طبیعى است؛ چه اینکه نوجوان در حال گذار از مرحله کودکى و پا گذاشتن در دنیاى بزرگ سالى است و لازمه آن شکستن تقیدات، محدودیت ها و وابستگى ها است. در عین حال روحیه نوجوان بسیار لطیف، تحریک پذیر و از نظر روانى بسیار حساس است.
از سوى دیگر به دلیل رشد عقلى و شناختى، از توانمندى هاى قابل توجهى برخوردار است؛ از این رو مى خواهد خود تصمیم بگیرد و خود انتخاب کند و نهایتاً مى خواهد مسائلش را خود حل کند. لازمه چنین ویژگى و روحیه اى، این است که نوجوان با خانواده مخالفت هایى دارد و حتى ممکن است درگیرى و نزاع هایى نیز داشته باشد. بنابراین خانواده در برخورد با نوجوان، باید روش خود را تغییر دهد و الاّ با بحران هاى جدى مواجه خواهد شد و چه بسا او از خانواده طرد شود و یا اینکه خود تصمیم به جدایى از خانواده بگیرد؛ نتیجه این طرد یا جدایى، افتادن در دام شیادان و فرصت طلبان خواهد بود.
بنابراین بسیارى از این رفتارهاى نابهنجار و مشکل زا، مقتضاى این دوره است و یا به دلیل عدم برخورد مناسب اطرافیان با نوجوان است. از این رو رعایت راه کارهاى زیر، ضرورى است و تا حدود زیادى به حل مشکل کمک مى کند:
1. از برخورد آمرانه با نوجوان بپرهیزید.
2. مخالفت هاى او را امرى طبیعى تلقى کنید.
3. در تصمیم گیرى ها او را مشارکت دهید و با او مشورت کنید و به نظرش احترام بگذارید.
4. با او رابطه دوستانه برقرار کنید (به ویژه والدین)؛ اگر با او دوست شوید، بسیارى از مشکلات و تعارضات حل خواهد شد و احتمال اینکه در بیرون خانه جذب افراد ناباب خانه شود، بسیار کاهش مى یابد.
5. به والدین یادآورى کنید تا در تأمین نیازمندى هاى اعضاى خانواده، مدیریتى صحیح اتخاذ کنند؛ به این صورت که وقتى مى خواهند وسایل مورد نیاز فرزندان را تهیه کنند، زمان هاى خاصى را متناسب به نیازهاى فرزندان در آن فصل براى همه آنها خرید کنند براى مثال اگر تابستان است و مى خواهن لباس تابستانى بگیرند، براى همه فرزندان بگیرند و همین طور در فصل زمستان... این کار باعث ایجاد هماهنگى متناسب با نیازهاى فرزندان در خانواده مى شود و ثانیا از خریدهاى ناگهانى - که موجب تنش بین فرزندان مى شود - جلوگیرى مى کند.
6. از برخوردهاى ناعادلانه پرهیز شود؛ افراد با یکدیگر فرق کنند و ممکن است محبوبیت آنها در دل ها متفاوت باشد. در ابراز عواطف و احساسات، باید فرقى بین افراد گذاشته نشود، زیرا بسیارى از این نابهنجارى ها و تعارضات ناشى از رفتارهاى نسنجیده والدین است. آنان باید با تدبیر محبت هاى خود را عادلانه میان فرزندان تقسیم کنند تا جلوى حسادت بین آنها گرفته شود.
7. به روابط او بیرون از خانه توجه بیشترى داشته باشید و در صورت نامناسب بودن دوستانش، افراد بهترى را جایگزین کنید یا از طریق معاشرت با خانواده هاى سالم - که فرزندان پسر هم سن و سال او دارند - بیشتر رفت و آمد کنید تا آنها با هم دوست شوند و خلأ دوستان سالم پر شود.
9. از سختگیرى هاى بى مورد نسبت به او بپرهیزید.
10. او را سرزنش نکنید، زیرا سرزنش زیاد، آتش لجاجت او را شعله ورتر مى کند.
منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.
بیشتر بخوانید:
برادر شما در سن نوجوانى قرار دارد و نوجوان ویژگى هاى خاصى دارد که اگر در برخورد با او به این ویژگى ها توجه نشود، ممکن است مشکلات و بحران هایى براى وى و خانواده به وجود آید.
از جمله ویژگى هاى مهم نوجوان، روحیه استقلال طلبى او و جدا شدن از وابستگى هاى قبلى است. نوجوان مى خواهد پا به دنیاى بزرگ سالان بگذارد و خود را از قید و بند تقلید و پیروى از دیگران آزاد کند. از این رو از دستورات و برخوردهاى آمرانه دیگران - حتى پدر و مادر و افراد بزرگ تر - بیزار است و نمى تواند بپذیرد دیگران با او آمرانه برخورد مى کنند. البته این روحیه، کاملاً طبیعى است؛ چه اینکه نوجوان در حال گذار از مرحله کودکى و پا گذاشتن در دنیاى بزرگ سالى است و لازمه آن شکستن تقیدات، محدودیت ها و وابستگى ها است. در عین حال روحیه نوجوان بسیار لطیف، تحریک پذیر و از نظر روانى بسیار حساس است.
از سوى دیگر به دلیل رشد عقلى و شناختى، از توانمندى هاى قابل توجهى برخوردار است؛ از این رو مى خواهد خود تصمیم بگیرد و خود انتخاب کند و نهایتاً مى خواهد مسائلش را خود حل کند. لازمه چنین ویژگى و روحیه اى، این است که نوجوان با خانواده مخالفت هایى دارد و حتى ممکن است درگیرى و نزاع هایى نیز داشته باشد. بنابراین خانواده در برخورد با نوجوان، باید روش خود را تغییر دهد و الاّ با بحران هاى جدى مواجه خواهد شد و چه بسا او از خانواده طرد شود و یا اینکه خود تصمیم به جدایى از خانواده بگیرد؛ نتیجه این طرد یا جدایى، افتادن در دام شیادان و فرصت طلبان خواهد بود.
بنابراین بسیارى از این رفتارهاى نابهنجار و مشکل زا، مقتضاى این دوره است و یا به دلیل عدم برخورد مناسب اطرافیان با نوجوان است. از این رو رعایت راه کارهاى زیر، ضرورى است و تا حدود زیادى به حل مشکل کمک مى کند:
1. از برخورد آمرانه با نوجوان بپرهیزید.
2. مخالفت هاى او را امرى طبیعى تلقى کنید.
3. در تصمیم گیرى ها او را مشارکت دهید و با او مشورت کنید و به نظرش احترام بگذارید.
4. با او رابطه دوستانه برقرار کنید (به ویژه والدین)؛ اگر با او دوست شوید، بسیارى از مشکلات و تعارضات حل خواهد شد و احتمال اینکه در بیرون خانه جذب افراد ناباب خانه شود، بسیار کاهش مى یابد.
5. به والدین یادآورى کنید تا در تأمین نیازمندى هاى اعضاى خانواده، مدیریتى صحیح اتخاذ کنند؛ به این صورت که وقتى مى خواهند وسایل مورد نیاز فرزندان را تهیه کنند، زمان هاى خاصى را متناسب به نیازهاى فرزندان در آن فصل براى همه آنها خرید کنند براى مثال اگر تابستان است و مى خواهن لباس تابستانى بگیرند، براى همه فرزندان بگیرند و همین طور در فصل زمستان... این کار باعث ایجاد هماهنگى متناسب با نیازهاى فرزندان در خانواده مى شود و ثانیا از خریدهاى ناگهانى - که موجب تنش بین فرزندان مى شود - جلوگیرى مى کند.
6. از برخوردهاى ناعادلانه پرهیز شود؛ افراد با یکدیگر فرق کنند و ممکن است محبوبیت آنها در دل ها متفاوت باشد. در ابراز عواطف و احساسات، باید فرقى بین افراد گذاشته نشود، زیرا بسیارى از این نابهنجارى ها و تعارضات ناشى از رفتارهاى نسنجیده والدین است. آنان باید با تدبیر محبت هاى خود را عادلانه میان فرزندان تقسیم کنند تا جلوى حسادت بین آنها گرفته شود.
7. به روابط او بیرون از خانه توجه بیشترى داشته باشید و در صورت نامناسب بودن دوستانش، افراد بهترى را جایگزین کنید یا از طریق معاشرت با خانواده هاى سالم - که فرزندان پسر هم سن و سال او دارند - بیشتر رفت و آمد کنید تا آنها با هم دوست شوند و خلأ دوستان سالم پر شود.
9. از سختگیرى هاى بى مورد نسبت به او بپرهیزید.
10. او را سرزنش نکنید، زیرا سرزنش زیاد، آتش لجاجت او را شعله ورتر مى کند.
منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.
بیشتر بخوانید:
