ویژگی‌های زمان وقوع انقلاب اسلامی
پرسش :
ویژگی‌های زمان وقوع انقلاب اسلامی چگونه بوده است؟
پاسخ :
تحولات بین المللی و رقابت های بلوک شرق و غرب در جنگ سرد و اهمیت ایران به عنوان کشوری دارای منابع انرژی عظیم و موقعیت استراتژیک ایران با وجود داشتن مرزهای طولانی با شوروی، ایران را به جایگاهی حساس برای گسترش نفوذ و رقابت بین بلوک شرق و غرب تبدیل کرده بود. اوج گیری نهضت اسلامی با توجه به جایگاه ایران در برنامه ریزی کلان ابرقدرت ها باعث می شد که این تحولات به صورت جدی از سوری ابرقدرت ها دنبال شود و تحولات ایران و شرایط به وجود آمده برای بلوک شرق و غرب بسیار حیاتی و با اهمیت تلقی گردد.
ویژگی‌های زمانی که انقلاب اسلامی به وقوع پیوست را می‌‌توان به صورت کلی در قالب نظام جهانی با نظام سلطه، وضعیت منطقه‌ای و وضعیت داخلی و ملی بررسی نمود. در زمان وقوع انقلاب اسلامی از منظر بین‌المللی جهان دو قطبی بود. بلوک شرق کمونیستی به رهبری اتحاد جماهیر شوروی و بلوک غرب سرمایه‌داری مبتنی بر لیبرال دموکراسی به رهبری ایالات متحده آمریکا.
از این دوره به دوره جنگ سرد یاد می‌شود. دو بلوک غرب و شرق با دو ایدئولوژی متخاصم مارکسیستی و لیبرالیستی در مقابل هم قد علم کرده و به یارگیری و اقمار پروری پرداخته بودند. در این دوره ایران به عنوان ژاندارم غرب و به ویژه آمریکا در منطقه خاورمیانه وظیفه حمایت از منافع غرب، ممانعت از نفوذ کمونیسم و شوروی به خاورمیانه و خلیج فارس را به عهده داشت. از نظر منطقه‌ای نیز ایران به دلیل وابستگی به سیاست‌های غرب و آمریکا و اتحاد و دوستی و همکاری نزدیک با اسرائیل، با جهان اسلام فاصله عمیقی گرفته بود و در واقع نقش مهار خاورمیانه اسلامی به ویژه جنبش‌های اسلامی به سود منافع و استراتژی‌های غرب را به عهده داشت.
از نظر داخلی ایران کماکان دارای سنت دیرینه دیکتاتوری و استبداد مطلقه شاهنشاهی بود و دیکتاتوری و استبداد مطلقه پهلوی دوم که در واقع استبداد رضا شاهی بود حاکم بود، به ویژه پس از کودتای 28 مرداد 1332 که محمدرضا شاه می‌خواست سلطه مطلقه خود را بر سیاست داخلی اعمال کند و همه گروه‌ها و تشکل‌ها و احزاب سیاسی به شدت سرکوب و زیرزمینی شده بودند، در این دوره سه جریان ضد حکومتی وجود داشت. جریان متأثر از اندیشه مارکسیستی، جریان ملهم از ناسیونالیسم و جریان مبتنی بر اسلام. در متن جریان سیاسی و مبارزه اسلامی، امام خمینی به عنوان رهبری روحانی و کاریزما و انقلابی نقش بی بدیل داشت و به تدریج محور حرکت سیاسی اصیل مبتنی بر آموزه‌های اسلامی را عهده دار شدند و رهبری نمودند. فرایندی که در سال 1342 شروع شد و به تدریج سیر تکاملی خود را پیموده و در هنگام انقلاب اسلامی به مرحله اوج و بلوغ رسیده است و نتیجه آن سرنگونی رژیم شاهنشاهی و بنیانگذاری جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.
بیشتر بخوانید:
از این دوره به دوره جنگ سرد یاد می‌شود. دو بلوک غرب و شرق با دو ایدئولوژی متخاصم مارکسیستی و لیبرالیستی در مقابل هم قد علم کرده و به یارگیری و اقمار پروری پرداخته بودند. در این دوره ایران به عنوان ژاندارم غرب و به ویژه آمریکا در منطقه خاورمیانه وظیفه حمایت از منافع غرب، ممانعت از نفوذ کمونیسم و شوروی به خاورمیانه و خلیج فارس را به عهده داشت. از نظر منطقه‌ای نیز ایران به دلیل وابستگی به سیاست‌های غرب و آمریکا و اتحاد و دوستی و همکاری نزدیک با اسرائیل، با جهان اسلام فاصله عمیقی گرفته بود و در واقع نقش مهار خاورمیانه اسلامی به ویژه جنبش‌های اسلامی به سود منافع و استراتژی‌های غرب را به عهده داشت.
از نظر داخلی ایران کماکان دارای سنت دیرینه دیکتاتوری و استبداد مطلقه شاهنشاهی بود و دیکتاتوری و استبداد مطلقه پهلوی دوم که در واقع استبداد رضا شاهی بود حاکم بود، به ویژه پس از کودتای 28 مرداد 1332 که محمدرضا شاه می‌خواست سلطه مطلقه خود را بر سیاست داخلی اعمال کند و همه گروه‌ها و تشکل‌ها و احزاب سیاسی به شدت سرکوب و زیرزمینی شده بودند، در این دوره سه جریان ضد حکومتی وجود داشت. جریان متأثر از اندیشه مارکسیستی، جریان ملهم از ناسیونالیسم و جریان مبتنی بر اسلام. در متن جریان سیاسی و مبارزه اسلامی، امام خمینی به عنوان رهبری روحانی و کاریزما و انقلابی نقش بی بدیل داشت و به تدریج محور حرکت سیاسی اصیل مبتنی بر آموزه‌های اسلامی را عهده دار شدند و رهبری نمودند. فرایندی که در سال 1342 شروع شد و به تدریج سیر تکاملی خود را پیموده و در هنگام انقلاب اسلامی به مرحله اوج و بلوغ رسیده است و نتیجه آن سرنگونی رژیم شاهنشاهی و بنیانگذاری جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.
بیشتر بخوانید:
