روز غدیر از بهترین اعیاد اسلام
پرسش :
چه کسی روز غدیر را روز عید قرار داده است؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
عقیده شیعه در رابطه با عید غدیر، مستند به سخنان ائمه(ع) می باشد. پیامبر(ص) در حدیثی می فرمایند: «روز غدیر خم از بهترین اعیاد امّت من است، و آن روزى است که در آن خداوند به من فرمان داد که برادرم على را به عنوان پیشوا بر امّتم نصب نمایم». هم چنین امام صادق(ع) این روز را به خاطر نزول آیه اکمال دین، با فضیلت تر از عید فطر و قربان، و روز جمعه و روز عرفه معرفی کرده و به روزه و صلوات و برائت از دشمنان اهل بیت در این روز توصیه کرده است.
پاسخ تفصیلی:
این عقیده شیعه[که روز غدیر را عید می دانند] به استناد سخن رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و ائمه اهل بیت(علیهم السلام) مى باشد که ذیلاً به آن اشاره مى کنیم:
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در روایتى که فرات بن ابراهیم کوفى در قرن سوم به اسنادش از امام صادق(علیه السلام) از پدرش و ایشان از پدرانش آن را نقل کرده، به این جایگاه بلند اشاره کرده، آنجا که مى فرماید: «قال رسول الله(صلى الله علیه وآله): یوم غدیر خُمّ أفضل أعیاد اُمّتی، وهو الیوم الّذی أمرنی الله تعالى ذکره بنصب أخی علیّ بن أبی طالب عَلَماً لاُمّتی یهتدون به من بعدی، وهو الیوم الّذی أکمل الله فیه الدین وأتمَّ على اُمّتی فیه النعمة، ورضیَ لهم الإسلام دیناً»(1)؛ (پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمودند: روز غدیر خم از بهترین اعیاد امّت من است، و آن روزى است که در آن خداوند به من فرمان داد که برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پیشوا بر امّتم نصب نمایم تا پس از من بواسطه او هدایت شوند. و آن روزى است که خداوند در آن، دین را کامل، و نعمت خویش را بر امّت من تمام کرد، و آیین اسلام را براى آنان پسندید).
پس از پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) نیز امیر مؤمنان(علیه السلام) به پیروى از ایشان این روز را به عنوان عید قرار داد، و در سالى که روز جمعه و غدیر در یک روز اتّفاق افتاده بود، به خواندن خطبه پرداخت و در بخشى از آن خطبه فرمود: «إنّ الله عزّ وجلّ جمع لکم ـ معشر المؤمنین ـ فی هذا الیوم عیدین عظیمین کبیرین... عودوا رحمکم الله بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعة على عیالکم، و بالبرّ بإخوانکم، والشکرلله عزّ وجلّ على ما منحکم. واجمعوا یجمع الله شملکم. وتبارّوا یصل اُلفتکم. وتهادَوا نعمة الله کما منّاکم بالثواب فیه على أضعاف الأعیاد قبله أو بعده إلاّ فی مثله. والبرّ فیه یُثمر المال ویزید فی العمر. والتعاطف فیه یقتضی رحمة الله وعطفه. وهیّئوا لإخوانکم وعیالکم عن فضله بالجهد من وجودکم، وبما تناله القدرة من استطاعتکم، وأظهروا البِشْر فیما بینکم والسرور فی ملاقاتکم..».(2)؛ (اى گروه مؤمنان! همانا خداوند در این روز دو عید بزرگ را براى شما جمع کرده است. این روز را عید بگیرید، خدا شما را رحمت کند، بعد از پراکنده شدنتان به توسعه بر خانواده خویش بپردازید و به برادران دینى خویش نیکى کنید، و شکر خدا را به خاطر آنچه که بر شما منّت نهاده به جا آورید، و جمع شوید تا خداوند پراکندگى شما را جمع نماید. و به یکدیگر نیکى کنید تا مهربانیتان به هم رسیده و تقویت شود. و نعمت هاى خدا را به یکدیگر هدیه دهید، همان طور که خداوند به واسطه ثواب هاى زیاد در آن بر شما منّت نهاده که ثواب ها در آن چندین برابر اعیاد قبل و بعد آن است، و نیکى در این روز، سبب زیاد شدن مال و طول عمر مى شود و مهربانى به یکدیگر در آن، سبب رحمت خداوند و عطوفت او مى شود. و با کوشش خود براى برادران دینى و اهل خویش، هر قدر که توان دارید از فضایل آن فراهم کنید و شادى را در میان خویش و در ملاقات ها نمایان سازید و با چهره باز یکدیگر را ملاقات کنید...).
همچنین سایر ائمّه اطهار(علیهم السلام) این روز را عید گرفته و به تمام مسلمین دستور داده اند تا این روز را عید بگیرند و فضایل این روز و ثواب نیکى در این روز را نشر کرده اند. در «تفسیر فرات بن ابراهیم کوفى»(3) در سوره مائده به اسنادش از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده که راوى مى گوید: گفتم: فدایت شوم! آیا براى مسلمین عیدى با فضیلت تر از عید فطر و عید قربان و روز جمعه و روز عرفه وجود دارد؟ راوى مى گوید: امام در جواب من فرمودند: «نعم، أفضلها و أعظمها و أشرفها عندالله منزلة هو الیوم الّذی أکمل الله فیه الدین و أنزل على نبیّه محمّد: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَکُمُ الاِْسْلامَ دِیناً»...»؛ (بله با فضیلت ترین و بزرگ ترین و اشرف اعیاد اسلامى در نزد خداوند، روزى است که خداوند در آن دین را کامل کرد و آیه شریفه: «امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین ـ جاودان ـ شما پذیرفتم» را بر پیامبر نازل کرد).
مرحوم کلینى(4) در«کافى» از على بن ابراهیم، از پدرش، از قاسم بن یحیى، از جدّش حسن بن راشد، از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند که به امام گفتم: فدایت شوم آیا غیر از عیدین (عید فطر و قربان ) براى مسلمین عید دیگرى وجود دارد؟ فرمود: «نعم یا حسن! أعظمها و أشرفها»؛ (بله اى حسن! بزرگ ترین و اشرف آنها). گفتم: کدام روز است؟ فرمود: «یوم نصب أمیر المؤمنین(علیه السلام) عَلَماً للناس»؛ (روز نصب امیر المؤمنین به عنوان پیشواى مردم). گفتم: فدایت شوم چه کارهایى سزاوار است براى ما تا در آن روز به جا آوریم؟ فرمود: «تصوم یا حسن! و تکثر الصلاة على محمّد وآله، و تبرأ إلى الله ممّن ظلمهم؛ فإنّ الأنبیاء ـ صلوات الله علیهم ـ کانت تأمر الأوصیاء بالیوم الّذی کان یُقام فیه الوصیّ أن یُتّخذ عیداً»؛ (اى حسن! در آن روز روزه بگیر و بسیار بر پیامبر وآلش صلوات بفرست، و به خدا از کسانى که بر اهل بیت ظلم کردند، برائت بجوى و بدان که انبیا ـ که درود خدا بر آنان باد ـ به اوصیاى خویش فرمان مى دادند تا روزى را که وصىّ در آن برپا داشته مى شود عید بگیرند).
راوى مى گوید: گفتم: براى کسى که آن روز را روزه بگیرد چه ثوابى است؟ فرمود: «صیام ستّین شهراً»؛ (ثواب روزه شصت ماه).
و در روایت دیگر به إسنادش از حسین بن حسن حسینى، از محمّد بن موسى همدانى، از على بن حسّان واسطى، از على بن حسین عبدى (5) از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است: «صیام یوم غدیر خُمّ یعدل عند الله فی کلّ عام مئة حجّة ومئة عمرة مبرورات متقبّلات، وهو عید الله الأکبر...»؛ (روزه روز غدیر خم در هر سال در نزد خداوند برابرى مى کند با صد حجّ و صد عمره که تماماً با اخلاص انجام شده، و مقبول حقّ واقع شده باشند، و آن روز، عید بزرگ خداوند است...).
وطارق بن شهاب از علماى اهل کتاب در مجلس عمر بن خطّاب بر جایگاه آیه کریمه «الیوم اکملت...» صحّه گذاشت و گفت: «لونزلت فینا هذه الآیة لاتّخذنا یوم نزولها عیداً»؛ (اگر چنین آیه اى(6)در دین ما نازل مى شد، ما روز نزول آن را عید مى گرفتیم)(7) و در آن مجلس احدى از حاضران منکر سخن او نشد و از عمر اعمالى صادر شد که گویا این سخن را پذیرفته و منکر آن نشده است.
تمام این ها تحقیقاً نشان مى دهد که این روز، جایگاه بلند و افتخارآمیزى پیدا کرده، بطورى که موقعیّت آن موجب شادى حضرت ختمى مرتبت و أئمّه هُدى(علیهم السلام) و پیروان مؤمن ایشان گردیده، و مقصود ما از عید گرفتن آن روز، جز این نیست.
پی نوشت:
(1). بحار الأنوار، ج37، ص 109؛ ج94، ص 110؛ بشارة المصطفى، ص 49.
(2). مرحوم شیخ طوسى آن را به إسنادش در مصباح المتهجّد، ص 524 (ص 698) ذکر کرده است.
(3). تفسیر فرات کوفى، ص 117، ح 123.
(4). کافى، ج 1، ص 203 (ج4، ص148، ح 1).
(5). تهذیب الأحکام، ج 3، ص 143، ح 317.
(6). یعنى آیه : (الْیَوم أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ . . .) .
(7). ائمّه پنجگانه حدیث، این داستان را نقل کرده اند: مسلم در صحیح خود، ج5، ص 517، ح 3، کتاب التفسیر؛ و مالک؛ و بخارى؛ و ترمذى در سنن خود، ج5، ص 233، ح 3043 و 3044؛ ونسائى در سنن خود، ج2، ص 420، ح 3997.
منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 79.
پرسش های مرتبط:
پاسخ اجمالی:
عقیده شیعه در رابطه با عید غدیر، مستند به سخنان ائمه(ع) می باشد. پیامبر(ص) در حدیثی می فرمایند: «روز غدیر خم از بهترین اعیاد امّت من است، و آن روزى است که در آن خداوند به من فرمان داد که برادرم على را به عنوان پیشوا بر امّتم نصب نمایم». هم چنین امام صادق(ع) این روز را به خاطر نزول آیه اکمال دین، با فضیلت تر از عید فطر و قربان، و روز جمعه و روز عرفه معرفی کرده و به روزه و صلوات و برائت از دشمنان اهل بیت در این روز توصیه کرده است.
پاسخ تفصیلی:
این عقیده شیعه[که روز غدیر را عید می دانند] به استناد سخن رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و ائمه اهل بیت(علیهم السلام) مى باشد که ذیلاً به آن اشاره مى کنیم:
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در روایتى که فرات بن ابراهیم کوفى در قرن سوم به اسنادش از امام صادق(علیه السلام) از پدرش و ایشان از پدرانش آن را نقل کرده، به این جایگاه بلند اشاره کرده، آنجا که مى فرماید: «قال رسول الله(صلى الله علیه وآله): یوم غدیر خُمّ أفضل أعیاد اُمّتی، وهو الیوم الّذی أمرنی الله تعالى ذکره بنصب أخی علیّ بن أبی طالب عَلَماً لاُمّتی یهتدون به من بعدی، وهو الیوم الّذی أکمل الله فیه الدین وأتمَّ على اُمّتی فیه النعمة، ورضیَ لهم الإسلام دیناً»(1)؛ (پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمودند: روز غدیر خم از بهترین اعیاد امّت من است، و آن روزى است که در آن خداوند به من فرمان داد که برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پیشوا بر امّتم نصب نمایم تا پس از من بواسطه او هدایت شوند. و آن روزى است که خداوند در آن، دین را کامل، و نعمت خویش را بر امّت من تمام کرد، و آیین اسلام را براى آنان پسندید).
پس از پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) نیز امیر مؤمنان(علیه السلام) به پیروى از ایشان این روز را به عنوان عید قرار داد، و در سالى که روز جمعه و غدیر در یک روز اتّفاق افتاده بود، به خواندن خطبه پرداخت و در بخشى از آن خطبه فرمود: «إنّ الله عزّ وجلّ جمع لکم ـ معشر المؤمنین ـ فی هذا الیوم عیدین عظیمین کبیرین... عودوا رحمکم الله بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعة على عیالکم، و بالبرّ بإخوانکم، والشکرلله عزّ وجلّ على ما منحکم. واجمعوا یجمع الله شملکم. وتبارّوا یصل اُلفتکم. وتهادَوا نعمة الله کما منّاکم بالثواب فیه على أضعاف الأعیاد قبله أو بعده إلاّ فی مثله. والبرّ فیه یُثمر المال ویزید فی العمر. والتعاطف فیه یقتضی رحمة الله وعطفه. وهیّئوا لإخوانکم وعیالکم عن فضله بالجهد من وجودکم، وبما تناله القدرة من استطاعتکم، وأظهروا البِشْر فیما بینکم والسرور فی ملاقاتکم..».(2)؛ (اى گروه مؤمنان! همانا خداوند در این روز دو عید بزرگ را براى شما جمع کرده است. این روز را عید بگیرید، خدا شما را رحمت کند، بعد از پراکنده شدنتان به توسعه بر خانواده خویش بپردازید و به برادران دینى خویش نیکى کنید، و شکر خدا را به خاطر آنچه که بر شما منّت نهاده به جا آورید، و جمع شوید تا خداوند پراکندگى شما را جمع نماید. و به یکدیگر نیکى کنید تا مهربانیتان به هم رسیده و تقویت شود. و نعمت هاى خدا را به یکدیگر هدیه دهید، همان طور که خداوند به واسطه ثواب هاى زیاد در آن بر شما منّت نهاده که ثواب ها در آن چندین برابر اعیاد قبل و بعد آن است، و نیکى در این روز، سبب زیاد شدن مال و طول عمر مى شود و مهربانى به یکدیگر در آن، سبب رحمت خداوند و عطوفت او مى شود. و با کوشش خود براى برادران دینى و اهل خویش، هر قدر که توان دارید از فضایل آن فراهم کنید و شادى را در میان خویش و در ملاقات ها نمایان سازید و با چهره باز یکدیگر را ملاقات کنید...).
همچنین سایر ائمّه اطهار(علیهم السلام) این روز را عید گرفته و به تمام مسلمین دستور داده اند تا این روز را عید بگیرند و فضایل این روز و ثواب نیکى در این روز را نشر کرده اند. در «تفسیر فرات بن ابراهیم کوفى»(3) در سوره مائده به اسنادش از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده که راوى مى گوید: گفتم: فدایت شوم! آیا براى مسلمین عیدى با فضیلت تر از عید فطر و عید قربان و روز جمعه و روز عرفه وجود دارد؟ راوى مى گوید: امام در جواب من فرمودند: «نعم، أفضلها و أعظمها و أشرفها عندالله منزلة هو الیوم الّذی أکمل الله فیه الدین و أنزل على نبیّه محمّد: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَکُمُ الاِْسْلامَ دِیناً»...»؛ (بله با فضیلت ترین و بزرگ ترین و اشرف اعیاد اسلامى در نزد خداوند، روزى است که خداوند در آن دین را کامل کرد و آیه شریفه: «امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین ـ جاودان ـ شما پذیرفتم» را بر پیامبر نازل کرد).
مرحوم کلینى(4) در«کافى» از على بن ابراهیم، از پدرش، از قاسم بن یحیى، از جدّش حسن بن راشد، از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند که به امام گفتم: فدایت شوم آیا غیر از عیدین (عید فطر و قربان ) براى مسلمین عید دیگرى وجود دارد؟ فرمود: «نعم یا حسن! أعظمها و أشرفها»؛ (بله اى حسن! بزرگ ترین و اشرف آنها). گفتم: کدام روز است؟ فرمود: «یوم نصب أمیر المؤمنین(علیه السلام) عَلَماً للناس»؛ (روز نصب امیر المؤمنین به عنوان پیشواى مردم). گفتم: فدایت شوم چه کارهایى سزاوار است براى ما تا در آن روز به جا آوریم؟ فرمود: «تصوم یا حسن! و تکثر الصلاة على محمّد وآله، و تبرأ إلى الله ممّن ظلمهم؛ فإنّ الأنبیاء ـ صلوات الله علیهم ـ کانت تأمر الأوصیاء بالیوم الّذی کان یُقام فیه الوصیّ أن یُتّخذ عیداً»؛ (اى حسن! در آن روز روزه بگیر و بسیار بر پیامبر وآلش صلوات بفرست، و به خدا از کسانى که بر اهل بیت ظلم کردند، برائت بجوى و بدان که انبیا ـ که درود خدا بر آنان باد ـ به اوصیاى خویش فرمان مى دادند تا روزى را که وصىّ در آن برپا داشته مى شود عید بگیرند).
راوى مى گوید: گفتم: براى کسى که آن روز را روزه بگیرد چه ثوابى است؟ فرمود: «صیام ستّین شهراً»؛ (ثواب روزه شصت ماه).
و در روایت دیگر به إسنادش از حسین بن حسن حسینى، از محمّد بن موسى همدانى، از على بن حسّان واسطى، از على بن حسین عبدى (5) از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است: «صیام یوم غدیر خُمّ یعدل عند الله فی کلّ عام مئة حجّة ومئة عمرة مبرورات متقبّلات، وهو عید الله الأکبر...»؛ (روزه روز غدیر خم در هر سال در نزد خداوند برابرى مى کند با صد حجّ و صد عمره که تماماً با اخلاص انجام شده، و مقبول حقّ واقع شده باشند، و آن روز، عید بزرگ خداوند است...).
وطارق بن شهاب از علماى اهل کتاب در مجلس عمر بن خطّاب بر جایگاه آیه کریمه «الیوم اکملت...» صحّه گذاشت و گفت: «لونزلت فینا هذه الآیة لاتّخذنا یوم نزولها عیداً»؛ (اگر چنین آیه اى(6)در دین ما نازل مى شد، ما روز نزول آن را عید مى گرفتیم)(7) و در آن مجلس احدى از حاضران منکر سخن او نشد و از عمر اعمالى صادر شد که گویا این سخن را پذیرفته و منکر آن نشده است.
تمام این ها تحقیقاً نشان مى دهد که این روز، جایگاه بلند و افتخارآمیزى پیدا کرده، بطورى که موقعیّت آن موجب شادى حضرت ختمى مرتبت و أئمّه هُدى(علیهم السلام) و پیروان مؤمن ایشان گردیده، و مقصود ما از عید گرفتن آن روز، جز این نیست.
پی نوشت:
(1). بحار الأنوار، ج37، ص 109؛ ج94، ص 110؛ بشارة المصطفى، ص 49.
(2). مرحوم شیخ طوسى آن را به إسنادش در مصباح المتهجّد، ص 524 (ص 698) ذکر کرده است.
(3). تفسیر فرات کوفى، ص 117، ح 123.
(4). کافى، ج 1، ص 203 (ج4، ص148، ح 1).
(5). تهذیب الأحکام، ج 3، ص 143، ح 317.
(6). یعنى آیه : (الْیَوم أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ . . .) .
(7). ائمّه پنجگانه حدیث، این داستان را نقل کرده اند: مسلم در صحیح خود، ج5، ص 517، ح 3، کتاب التفسیر؛ و مالک؛ و بخارى؛ و ترمذى در سنن خود، ج5، ص 233، ح 3043 و 3044؛ ونسائى در سنن خود، ج2، ص 420، ح 3997.
منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 79.
پرسش های مرتبط:
امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در بارۀ حدیث غدیر چه سروده ای دارند؟
آیا حدیث غدیر دلالت بر خلافت بلافصل حضرت على علیه السلام مى نماید؟
مناقشات فخر رازى پیرامون معناى واژه مولا در حدیث غدیر چیست؟
آیا طبق گفته شاه ولى الله با وجود تصریح اهل لغت دلالت واژه «مولى» به معنى «ولىّ» تمام نیست؟
