سن تمییز
پرسش :
من یک پسر ۱۲ ساله دارم. باتوجّه به این‌که حجاب برخی از اطرفیان ما نادرست است و نمی‌توان با آن‌ها قطع رابطه کرد؛ چگونه به فرزند خود تذکر دهم که به نامحرم نگاه نکند؟ آیا او را از آتش جهنم بترسانم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
سنّ تمییز
آن چیزی که در آموزه‌های دینی به آن تاکید شده است، این است که خانم‌ها باید حجابشان را در برابر پسرهایی که به سن تمییز رسیده‌اند، رعایت کنند. امّا سنّ تمییز از چه سنّی شروع می‌شود؟ بچّه‌ها موقعی به سن تمییز می‌رسند که خوب و بد را متوجّه شوند؛ مثلاً اگر پسر ۷ ساله‌ای بعد از عروسی از خانم‌های حاضر در مجلس تعریف کرد، معلوم است که او دارد خوب و بد را متوجّه می‌شود؛ لذا اطرافیان باید از همین سنّ ۷ سالگی رعایت پوشش را در برابر او داشته باشند. البته منظور ما این نیست که اطرافیان به طور کامل حجاب خود را رعایت کنند؛ بلکه اگر مقداری هم موی آن‌ها باز باشد اشکالی ندارد.
علّت پوشش خانم‌ها در برابر بچّه‌های ممیّز
دلیل آن هم این است که پسرها از یک دوره به بعد تصاویر را در ذهن خود ثبت می‌کنند؛ مثلاً ممکن است یک نوجوان ۱۰ ساله خانمی را با حالت نامناسب مشاهده کند و تصویر او را در ذهن خود نگه دارد و در بزرگسالی دچار آسیب شود.
بهترین رفتار، رعایت اعتدال است
امّا در این رابطه چگونه با بچّه‌های خود رفتار کنیم؟! یکی از سؤالاتی که مدام از سوی والدین مطرح می‌شود، بحث افراط و تفریط است. مثلاً پدری سؤال می‌کند در رابطه با نماز خواندن به فرزندان خود سخت بگیریم یا آن‌ها را آزاد بگذاریم؟ ما در جواب می‌گوییم که نه به فرزندان خود سخت بگیرید و نه آن‌ها را آزاد بگذارید؛ بلکه حد وسط را رعایت کنید.
برای رعایت کردن حد وسط در این مورد باید به چند نکته توجّه کرد:
الف. عدم حضور فرزند در مجالس زنانه
اوّلین نکته این است که ما فرزند خود را در محیط‌های زنانه، نبریم؛ مثلاً اگر مادر می‌خواهد به مهمانی برود به پسر خود بگوید: مادر جان! تو دیگر ماشاءالله بزرگ شدی، در قسمت مردها بنشین!
ب. قصّه گویی
برای ایجاد الگوهای مثبت تربیتی در فرزندان، داستان می‌تواند بسیار مؤثّر باشد؛ لذا والدین می‌توانند برای فرزند خود داستان‌هایی درباره‌ی حیاء و چشم پاک تعریف کنند؛ البته بهتر است شخصیت اصلی این داستان‌ها هم سن و سال فرزندشان باشد.
ج. الگو دهی
نکته‌ی سوّم، این است که پدر و مادر‌ها برای فرزندان خود الگوی عملی معرّفی کنند؛ مثلاً اگر در فامیل نوجوانی هست که مسائل محرم و نامحرمی را رعایت می‌کند، او را برای فرزندشان مثال بزنند و از کار او تعریف کنند.
د. صحبت کردن درباره‌ی مسائل معرفتی
اشکالی ندارد که ما به پسر ۱۲ ساله‌ی خود نکات مربوط به پوشش و نگاه را توضیح دهیم؛ مثلاً به او بگوییم: مادر جان! شما در سنّی هستید که باید مراقب نگاه خود باشید.
ما باید به فرزندان خود از سنّ ۱۰ سالگی به بعد معرفت را آموزش دهیم؛ به این صورت که گاهی از خدا با او صحبت کنیم و گاهی داستان‌هایی از بهشت و جهنم برایش تعریف کنیم؛ مثلاً به او بگوییم: اگر کار خوب انجام دهی، پاداش تو بهشت است امّا اگر کار بد انجام دهی خدا تو را دوست ندارد. البته باید توجّه داشت که طوری از بهشت و جهنم صحبت نکنیم که بچّه وحشت زده شود؛ چراکه ممکن است کارهای زشت خود را پنهان کند.
پرسش های مرتبط:
سنّ تمییز
آن چیزی که در آموزه‌های دینی به آن تاکید شده است، این است که خانم‌ها باید حجابشان را در برابر پسرهایی که به سن تمییز رسیده‌اند، رعایت کنند. امّا سنّ تمییز از چه سنّی شروع می‌شود؟ بچّه‌ها موقعی به سن تمییز می‌رسند که خوب و بد را متوجّه شوند؛ مثلاً اگر پسر ۷ ساله‌ای بعد از عروسی از خانم‌های حاضر در مجلس تعریف کرد، معلوم است که او دارد خوب و بد را متوجّه می‌شود؛ لذا اطرافیان باید از همین سنّ ۷ سالگی رعایت پوشش را در برابر او داشته باشند. البته منظور ما این نیست که اطرافیان به طور کامل حجاب خود را رعایت کنند؛ بلکه اگر مقداری هم موی آن‌ها باز باشد اشکالی ندارد.
علّت پوشش خانم‌ها در برابر بچّه‌های ممیّز
دلیل آن هم این است که پسرها از یک دوره به بعد تصاویر را در ذهن خود ثبت می‌کنند؛ مثلاً ممکن است یک نوجوان ۱۰ ساله خانمی را با حالت نامناسب مشاهده کند و تصویر او را در ذهن خود نگه دارد و در بزرگسالی دچار آسیب شود.
بهترین رفتار، رعایت اعتدال است
امّا در این رابطه چگونه با بچّه‌های خود رفتار کنیم؟! یکی از سؤالاتی که مدام از سوی والدین مطرح می‌شود، بحث افراط و تفریط است. مثلاً پدری سؤال می‌کند در رابطه با نماز خواندن به فرزندان خود سخت بگیریم یا آن‌ها را آزاد بگذاریم؟ ما در جواب می‌گوییم که نه به فرزندان خود سخت بگیرید و نه آن‌ها را آزاد بگذارید؛ بلکه حد وسط را رعایت کنید.
برای رعایت کردن حد وسط در این مورد باید به چند نکته توجّه کرد:
الف. عدم حضور فرزند در مجالس زنانه
اوّلین نکته این است که ما فرزند خود را در محیط‌های زنانه، نبریم؛ مثلاً اگر مادر می‌خواهد به مهمانی برود به پسر خود بگوید: مادر جان! تو دیگر ماشاءالله بزرگ شدی، در قسمت مردها بنشین!
ب. قصّه گویی
برای ایجاد الگوهای مثبت تربیتی در فرزندان، داستان می‌تواند بسیار مؤثّر باشد؛ لذا والدین می‌توانند برای فرزند خود داستان‌هایی درباره‌ی حیاء و چشم پاک تعریف کنند؛ البته بهتر است شخصیت اصلی این داستان‌ها هم سن و سال فرزندشان باشد.
ج. الگو دهی
نکته‌ی سوّم، این است که پدر و مادر‌ها برای فرزندان خود الگوی عملی معرّفی کنند؛ مثلاً اگر در فامیل نوجوانی هست که مسائل محرم و نامحرمی را رعایت می‌کند، او را برای فرزندشان مثال بزنند و از کار او تعریف کنند.
د. صحبت کردن درباره‌ی مسائل معرفتی
اشکالی ندارد که ما به پسر ۱۲ ساله‌ی خود نکات مربوط به پوشش و نگاه را توضیح دهیم؛ مثلاً به او بگوییم: مادر جان! شما در سنّی هستید که باید مراقب نگاه خود باشید.
ما باید به فرزندان خود از سنّ ۱۰ سالگی به بعد معرفت را آموزش دهیم؛ به این صورت که گاهی از خدا با او صحبت کنیم و گاهی داستان‌هایی از بهشت و جهنم برایش تعریف کنیم؛ مثلاً به او بگوییم: اگر کار خوب انجام دهی، پاداش تو بهشت است امّا اگر کار بد انجام دهی خدا تو را دوست ندارد. البته باید توجّه داشت که طوری از بهشت و جهنم صحبت نکنیم که بچّه وحشت زده شود؛ چراکه ممکن است کارهای زشت خود را پنهان کند.
پرسش های مرتبط:
