عدم رؤیت ماه به دلیل شرایط جوى

پرسش :

اگر گروه هاى استهلال در شامگاه 29ماه قمرى اقدام به رصد نمایند و به دلیل شرایط نامناسب جوى (وجود غبار، ابر و ...) هلال ماه را نبینند و در شامگاه روز بعد هلال ماه به طور ضخیم ظاهر شود، آیا مى توانند استنباط کنند که شب دوم مى باشد؟

پاسخ :
بسمه تعالى: در این مورد به نکات زیر توجه شود:
1. فرض بر این است که در رؤیت هلال وحدت افق شرط است؛ به این معنى که اگر ماه در منطقه اى دیده شد و در منطقه ى دیگر قابل رؤیت نبود و خط نصف النهار دو منطقه هم، متحد یا متقارب نباشد، در این صورت، اهالى منقطه ى نخست باید به احکام رؤیت هلال عمل کنند و اهالى منطقه ى دوم باید منتظر رؤیت هلال در شب بعد باشند؛ مثلاً هرگاه ماه در استانبول به هنگام غروب خورشید دیده شد، ولى در تهران، موقع غروب قابل رؤیت نبود، رؤیت در استانبول براى مردم تهران اعتبار ندارد.
2. حرکت ماه از شرق به سوى غرب است. بنابراین، هرگاه شبى در مشهد ماه رؤیت شد قهراً ماه از تحت الشعاع درآمده و متولد شده است. در این صورت، براى مردم تهران نیز حجت خواهد بود؛ هر چند به خاطر اوضاع جوى دیده نشود، زیرا ماه در مسیر خود از شرق به غرب در افق تهران قابل رؤیت بوده و اوضاع جوى مانع رؤیت شده است.
3. ماه در پایان ماه مقارن با خورشید است و تحت الشعاع خورشید قرار مى گیرد. از این جهت قابل رؤیت نخواهد بود مگر این که تقریباً هفت درجه از خورشید فاصله بگیرد تا مقدارى کمى از آن به خاطر خروج از تحت الشعاع قابل رؤیت شود و هر چه زمان بگذرد هلال ضخیم تر شده و بیشتر جلوه خواهد کرد.
با توجه به این مقدمات سه گانه روشن مى شود که مطوق یا ضخیم بودن ماه دلیل بر دو شبه بودن آن نیست؛ مشروط بر این که وحدت افق را شرط بدانیم. زیرا چه بسا ممکن است ماه در منطقه ى شرقى مثل خراسان تحت الشعاع قرار گرفته و از خورشید به مقدار لازم فاصله نگرفته باشد و یک ساعت پس از آن به خاطر فاصله ى بیشتر، در منطقه ى غربى مانند ارومیه دیده شود. در این صورت، ماه فقط براى اهالى ارومیه شب اوّل مى باشد، نه براى مردم خراسان. ولى باید توجه نمود که ماه پس از گذشت 24 ساعت، از خورشید فاصله ى بیشترى مى گیرد و در نتیجه اهالى خراسان آن را در شب بعد ضخیم و مطوق مى بینند و تصور مى کنند که دو شبه است؛ در حالى که براى آنان شب اول است و این تطویق به خاطر سیر 24 ساعته رخ داده و به این حالت درآمده است و این حالت دلیل بر این نیست که براى مردم خراسان در شب قبل قابل رؤیت بوده است. زیرا ماه یک ساعت بعد در ارومیه از تحت الشعاع درآمده است. والله العالم

منبع: استفتائات، آیت ‌الله العظمى سبحانى (دام ظله)، جلد اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌ السلام، 1389.