اربعین گرفتن جز برای امام حسین (علیه السلام)
پرسش :
آیا اربعین گرفتن جز برای امام حسین (علیه السلام) جایز نیست؟
پاسخ :
آنچه در زمینه برپایی مجالس عزا برای امامان(ع) می توان گفت؛ این است که در منابع روایی و حدیثی شیعه، در زمینۀ اقامه عزا و سوگواری برای امام حسین(ع)، جایگاه ویژه ای در نظر گرفته شده است. به گونه ای که امامان بعد از آن حضرت، ده روز اول محرم را در حال حزن و اندوه به سر می بردند و در منازل خود به یاد امام حسین و یارانش به سوگ می‌نشستندو شعرا در سوگ سیدالشهدا و یارانش شعر می‌سرودند. اما در ارتباط با دیگر امامان، هیچ روایت و سند تاریخی وجود ندارد که روز شهادت امامی، به عنوان عزای عمومی اعلام شود، تا چه رسد به اربعین.
در همین راستا در روایتی تصریح شده است که در زمان امام صادق(ع)، شیعیان تنها ایام سالگرد شهادت امام حسین(ع) را عزای عمومی می‌دانستند و چنین عزایی را حتی در مورد شهادت پیامبر اکرم(ص)، امیر المؤمنین(ع)، فاطمۀ زهرا(س) و امام حسن(ع) نداشتند.
به هرحال، اگر مراسم عزایی برای امامی برگزار می شود، شاید بتوان آن‌را از باب تعظیم شعائر مطلوب دانست، اما واقعیت این است که جز در مورد عزای امام حسین(ع) روایت خاصی در برپایی مراسم عزا وجود ندارد، مگر آنچه تنها در یک مورد از وصیت امام باقر(ع) برای اقامۀ عزاداری برای ایشان در منطقۀ منی، آن هم تنها به مدت ده سال وارد شده است که آن هم به دلیل محدودیت زمانی و مکانی اعلام شده در روایت، نمی‌تواند به صورت عمومی مورد استناد قرار گیرد.
آنچه را که در این مقال می توان گفت؛ این است که شاید دلیل خاصی در این همه تأکید برای عزای امام حسین وجود داشته باشد، و آن استثنایی بودن قیام عاشورا و ایثار و از خود گذشتگی امام حسین(ع) و یارانش بوده است. برپا نکردن مجلس عزا در سیره ائمه، برای دیگر امامان، و حتی شخص پیامبر اسلام(ص) و حضرت زهرا(س)، حفظ برجستگی نهضت عاشورا و عادی نشدن آن در کنار دیگر عزاداری ها است. براستی، اگر قرار باشد برای هر حادثۀ اندوهناک، و نیز هفتم و چهلم آن حوادث مجلس عزا و روضه برگزار نمود، دهه‌های عزاداری به مناسبت هر شهادت - حتی شهادت غیر امام - ایجاد کرد و ...، با توجه به تعدد و فراوانی این مناسبت ها، آیا استثنایی بودن عاشورا و دهۀ محرم کم‌رنگ نخواهد شد؟! و آیا در طول سال فرصتی نیز باقی خواهد ماند که آن‌را به عنوان ایام عزا به شمار نیاورد؟!
البته، برخی با استناد به روایات کلی که شیعیان هنگام حزن و اندوه پیشوایان خویش اندوهناک هستند،[تلاش نموده‌اند تا تمام سالگردها و دهه‌ها را توجیه کنند، ولی بر اندیشمندان دینی مخفی نیست که چنین روایاتی نمی‌توانند توجیه‌گر ایجاد زمان‌های نوین خاصی برای عزاداری -غیر از دهۀ محرم- باشند.
البته، شیعیانی که ارتباط معنوی و علاقۀ درونی ویژه‌ای به پیشوایان خود دارند، حتی در مراسم شور و شعف نیز با یادآوری مصیبت‌های وارده بر اهل بیت(ع) اندوهناک می‌شوند.
داود بن کثیر رقى می‌گوید خدمت امام صادق(ع) بودم، آب خواست و چون نوشید گریست و چشمش غرق اشک شد. سپس فرمود: اى داود خدا قاتل حسین(ع) را لعنت کند، چه اندازه یاد حسین زندگى را ناگوار می‌کند، من آب سردى ننوشم مگر آن‌که یاد حسین کنم. بنده اى نیست که آب نوشد و یاد حسین کند و قاتلش را لعنت کند، مگر آن‌که خدا صد هزار حسنه برایش بنویسد، صد هزار گناه وی را پاک کند، صد هزار درجه مامقش بالا بَرد، و گویا صد هزار بنده آزاد کرده و روز قیامت با رخسار درخشان محشور گردد.
همان‌گونه که امیر المؤمنین علی(ع) هنگام خاک سپاری همسرشان زهرای مظلومه(س) خطاب به پیامبر(ص) عرضه داشتند: «أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَد» اندوه من ابدی و بی‌پایان خواهد بود، این پیروان نیز همواره دلسوختۀ این مصائب هستند، اما این بدان معنا نیست که تمام سال را ایام فاطمیه قلمداد کرده و با ایجاد برخی محدودیت‌ها، بدعتی در دین به وجود آورند.
به هر حال، بدون آن‌که بدعتی در اعلام لزوم عزاداری در زمانی خاص ایجاد کنیم، بسیار مطلوب است که در هر فرصت ممکن، مصیبت‌های اهل بیت(ع) را به یاد آورده و مانع فراموشی آنها در گذر تاریخ شویم، اما باید به دو نکته توجه کنیم:
الف. این عزاداری‌ها تا اندازه‌ای پررنگ نباشد که عزاداری امام حسین(ع) که روایات فراوانی، تأکید ویژه بر آن نموده‌اند، به تدریج کم‌رنگ شده و مانند یکی از دیگر عزاداری‌های مشابه به شمار آید.
ب. همچنین نباید آن‌گونه رفتار شود که با تأسیس دهه‌ها و اربعین‌های جدیدی که در روایات، هیچ اشاره و تأکیدی بر آن نشده است، به تدریج افراد معتقد به مذهب را در طول سال، همواره سیاه پوش، عزادار و در محدودیت نشان داده و به دنبال آن، این تفکر را در جامعه القا نمود که مذهبی شدن مترادف با صرف نظر از هرگونه شادی و خوشحالی است.
منبع : پایگاه عرفان
آنچه در زمینه برپایی مجالس عزا برای امامان(ع) می توان گفت؛ این است که در منابع روایی و حدیثی شیعه، در زمینۀ اقامه عزا و سوگواری برای امام حسین(ع)، جایگاه ویژه ای در نظر گرفته شده است. به گونه ای که امامان بعد از آن حضرت، ده روز اول محرم را در حال حزن و اندوه به سر می بردند و در منازل خود به یاد امام حسین و یارانش به سوگ می‌نشستندو شعرا در سوگ سیدالشهدا و یارانش شعر می‌سرودند. اما در ارتباط با دیگر امامان، هیچ روایت و سند تاریخی وجود ندارد که روز شهادت امامی، به عنوان عزای عمومی اعلام شود، تا چه رسد به اربعین.
در همین راستا در روایتی تصریح شده است که در زمان امام صادق(ع)، شیعیان تنها ایام سالگرد شهادت امام حسین(ع) را عزای عمومی می‌دانستند و چنین عزایی را حتی در مورد شهادت پیامبر اکرم(ص)، امیر المؤمنین(ع)، فاطمۀ زهرا(س) و امام حسن(ع) نداشتند.
به هرحال، اگر مراسم عزایی برای امامی برگزار می شود، شاید بتوان آن‌را از باب تعظیم شعائر مطلوب دانست، اما واقعیت این است که جز در مورد عزای امام حسین(ع) روایت خاصی در برپایی مراسم عزا وجود ندارد، مگر آنچه تنها در یک مورد از وصیت امام باقر(ع) برای اقامۀ عزاداری برای ایشان در منطقۀ منی، آن هم تنها به مدت ده سال وارد شده است که آن هم به دلیل محدودیت زمانی و مکانی اعلام شده در روایت، نمی‌تواند به صورت عمومی مورد استناد قرار گیرد.
آنچه را که در این مقال می توان گفت؛ این است که شاید دلیل خاصی در این همه تأکید برای عزای امام حسین وجود داشته باشد، و آن استثنایی بودن قیام عاشورا و ایثار و از خود گذشتگی امام حسین(ع) و یارانش بوده است. برپا نکردن مجلس عزا در سیره ائمه، برای دیگر امامان، و حتی شخص پیامبر اسلام(ص) و حضرت زهرا(س)، حفظ برجستگی نهضت عاشورا و عادی نشدن آن در کنار دیگر عزاداری ها است. براستی، اگر قرار باشد برای هر حادثۀ اندوهناک، و نیز هفتم و چهلم آن حوادث مجلس عزا و روضه برگزار نمود، دهه‌های عزاداری به مناسبت هر شهادت - حتی شهادت غیر امام - ایجاد کرد و ...، با توجه به تعدد و فراوانی این مناسبت ها، آیا استثنایی بودن عاشورا و دهۀ محرم کم‌رنگ نخواهد شد؟! و آیا در طول سال فرصتی نیز باقی خواهد ماند که آن‌را به عنوان ایام عزا به شمار نیاورد؟!
البته، برخی با استناد به روایات کلی که شیعیان هنگام حزن و اندوه پیشوایان خویش اندوهناک هستند،[تلاش نموده‌اند تا تمام سالگردها و دهه‌ها را توجیه کنند، ولی بر اندیشمندان دینی مخفی نیست که چنین روایاتی نمی‌توانند توجیه‌گر ایجاد زمان‌های نوین خاصی برای عزاداری -غیر از دهۀ محرم- باشند.
البته، شیعیانی که ارتباط معنوی و علاقۀ درونی ویژه‌ای به پیشوایان خود دارند، حتی در مراسم شور و شعف نیز با یادآوری مصیبت‌های وارده بر اهل بیت(ع) اندوهناک می‌شوند.
داود بن کثیر رقى می‌گوید خدمت امام صادق(ع) بودم، آب خواست و چون نوشید گریست و چشمش غرق اشک شد. سپس فرمود: اى داود خدا قاتل حسین(ع) را لعنت کند، چه اندازه یاد حسین زندگى را ناگوار می‌کند، من آب سردى ننوشم مگر آن‌که یاد حسین کنم. بنده اى نیست که آب نوشد و یاد حسین کند و قاتلش را لعنت کند، مگر آن‌که خدا صد هزار حسنه برایش بنویسد، صد هزار گناه وی را پاک کند، صد هزار درجه مامقش بالا بَرد، و گویا صد هزار بنده آزاد کرده و روز قیامت با رخسار درخشان محشور گردد.
همان‌گونه که امیر المؤمنین علی(ع) هنگام خاک سپاری همسرشان زهرای مظلومه(س) خطاب به پیامبر(ص) عرضه داشتند: «أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَد» اندوه من ابدی و بی‌پایان خواهد بود، این پیروان نیز همواره دلسوختۀ این مصائب هستند، اما این بدان معنا نیست که تمام سال را ایام فاطمیه قلمداد کرده و با ایجاد برخی محدودیت‌ها، بدعتی در دین به وجود آورند.
به هر حال، بدون آن‌که بدعتی در اعلام لزوم عزاداری در زمانی خاص ایجاد کنیم، بسیار مطلوب است که در هر فرصت ممکن، مصیبت‌های اهل بیت(ع) را به یاد آورده و مانع فراموشی آنها در گذر تاریخ شویم، اما باید به دو نکته توجه کنیم:
الف. این عزاداری‌ها تا اندازه‌ای پررنگ نباشد که عزاداری امام حسین(ع) که روایات فراوانی، تأکید ویژه بر آن نموده‌اند، به تدریج کم‌رنگ شده و مانند یکی از دیگر عزاداری‌های مشابه به شمار آید.
ب. همچنین نباید آن‌گونه رفتار شود که با تأسیس دهه‌ها و اربعین‌های جدیدی که در روایات، هیچ اشاره و تأکیدی بر آن نشده است، به تدریج افراد معتقد به مذهب را در طول سال، همواره سیاه پوش، عزادار و در محدودیت نشان داده و به دنبال آن، این تفکر را در جامعه القا نمود که مذهبی شدن مترادف با صرف نظر از هرگونه شادی و خوشحالی است.
منبع : پایگاه عرفان
