احکام خرید و فروش | قرار دادن حق فسخ در معامله: سوال یک

پرسش :

در قولنامه هاى عادى، بین متعاملین مرسوم است مبلغى بابت حق فسخ معامله شرط مى کنند: الف) آیا قرار دادن این شرط در معامله صحیح است؟ ب) هرکدام از طرفین معامله اگر معامله را به هم زد، آیا طرف دیگر مى تواند مبلغ حق فسخ را از دیگرى مطالبه و اخذ کند و براى او شرعاً حلال مى باشد؟ ج) اینگونه قولنامه ها که معمولا قبل از معاملات رسمى و قانونى انجام مى گیرد، جنبه شرعى دارد و طرفین ملزم به رعایت آن هستند؟

پاسخ :
الف ـ اگر شرط مذکور به معناى ثبوت حق فسخ با پرداختن مبلغ معین باشد و مدت نیز معلوم باشد، چنین شرطى مشروع و لازم الوفا است.

ب ـ با توجه به جواب قسمت الف، مى تواند مبلغ را بگیرد و حلال است.

ج: ظاهراً قولنامه بر دو نوع است:

1ـ متعاملین معامله را به نحو شرعى و به طور قطعى انجام مى دهند و چون تنظیم سند رسمى در هنگام معامله مقدور نیست، لذا یادداشتى به نام قولنامه مى نویسند. که این صورت شرعیت دارد و متعاملین ملزم به رعایت آن هستند.

2ـ گاهى مورد معامله را گفتگو مى کنند بدون اینکه شرعاً معامله را انجام دهند و این گفتگو را به عنوان قولنامه مى نویسند تا در وقت تنظیم سند معامله را طبق قولنامه انجام دهند. که در این صورت اصل قولنامه خلاف شرع نیست، ولى طرفین ملزم به رعایت آن نیستند و مى توانند قولنامه را نادیده گرفته و از معامله صرف نظر کنند.

​​​​​​​منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد اول، قم: امیر العلم، 1383.