احکام قصاص | احتمال جنون در قاتل

پرسش :

شخصى که احتمالا داراى نارسایى عقلى است، خواهر خود و فرزند 28 ماهه او را به وسیله چاقو مورد ضرب و جرح قرار داده، و سپس با پاشیدن بنزین، آنان را آتش زده و از محلّ جنایت گریخته است. پس از 15 روز خانم مذکور، فوت کرده ولى کودک زنده مانده است. و قاتل نیز شخصاً مالى ندارد! لطفاً حکم شرعى را بیان فرمایید.

پاسخ :
بطور کلى در صورتى قصاص ثابت است، که احراز شود جانى در هنگام ارتکاب جنایت، عاقل بوده است (اگرچه با استصحاب) و با عدم احراز عقل، قصاص جایز نیست. دیه نیز در صورتى بر عاقله محرز است که جنون جانى محرز شود. و در فرض سؤال که عاقل بودن جانى محرز نیست، قصاص جایز نیست. و چون جنون هم محرز نیست، دیه هم بر عاقله ثابت نیست. بلى، براى این که خون مسلمانى ضایع نشود، باید دیه او را از مال جانى بپردازند. و چون در مورد سؤال، جانى فاقد مال است از بیت المال دیه او باید پرداخت شود. و محتمل است در این موارد دیه مطلقاً بر بیت المال باشد، گرچه جانى مال هم داشته باشد. على اىّ حال تشخیص و تعیین امر مذکور، مربوط به دادگاه و نظر قاضى شرع است.

منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد اول، قم: امیر العلم، 1383.