بیماری فراگیر کرونا و تعطیلی شفاخانه امام حسین علیه السلام!

پرسش :

چرا تا ویروس کرونا وارد کشور ما شد، درب بیشتر شفاخانه های امام حسین علیه السلام (هیئت‌ها) را بستند؟ امام حسینی که مرده زنده می کند، قطعاً نمی گذارد کسی در هیئت مریض بشود!

پاسخ :

پاسخ اجمالی:

در شرایط حاضر که حضور در اجتماعات مذهبی و غیرمذهبی، عامل دریافت و انتقال ویروس به دیگران و سبب بیماری و حتی مرگ گروهی از انسان ها می شود، لازم است در راستای لزوم حفظ جان خود و دیگری، به صورت موقت، حضور در هیئت را تعطیل کرده و به شیوه دیگری ارتباط با امام حسین (علیه السلام) را حفظ کرد. همچنین، اگرچه دعا و توسل، امری مشروع است؛ اما باید التفات داشت که تأثیر دعا و توسل به اولیای الهی، لزوماً از طریق علل ماوراءالطبیعه و غیرمتعارف نیست بلکه گاهی از طریق تسریع در تأثیر دارو و آشنایی با پزشک حاذق است.
 

پاسخ تفصیلی:

 

مقدمه:

با شیوع ویروس کرونا در جهان و انتقال آن به ایران، این بحث شکل گرفت که در چنین شرایطی که حضور در اجتماعات، عامل دریافت و انتقال ویروس خطرناک کرونا است، آیا باید هیئت و اماکن مذهبی را تعطیل کرد یا این که هیئت و اماکن مذهبی مصون از گزند و ویروس هستند و نباید آن ها را تعطیل نمود. در ادامه، با ارائه نکاتی به تبیین دیدگاه اسلام در این زمینه می پردازیم:
 

نکته اول:

از مهم ترین مبانی اسلام عزیز، لزوم حفظ جان خود و دیگری است؛ چنانکه درآیات 29 و 30 سوره مبارکه نساء آمده: «وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إنَّ اللّه َ کانَ بِکُمْ رَحیما، وَمَنْ یفْعَلْ ذلک عُدْوانا وَظُلْما فَسَوْفَ نُصْلیهِ نارا؛ و خودکشی نکنید! خداوند نسبت به شما مهربان است؛ و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به زودی او را در آتشی وارد خواهیم کرد.» در روایات اسلامی نیز به این مطلب تأکید شده که خودکشی حرام است و عقوبت سختی دارد. (1) افزون بر حفظ جان خود، حفظ جان دیگران نیز لازم الاجرا است تا جایی که در قرآن آمده «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمیعاً؛ هر کس، انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد درروی زمین بکشد، چنان است که گویى همه انسان ها را کشته است». (2)

بر همین مبنا، روشن می شود که چرا تعطیلی موقت هیئت ها و بستن موقت اماکن مذهبی، امری پسندیده بلکه لازم الاجرا است چراکه وقتی می دانیم با برگزاری این اجتماعات، به احتمال زیاد ویروس کرونا را دریافت و به دیگری انتقال داده و خود و دیگری را در معرض خطر قرار می دهیم، بر ما لازم است این عمل مستحب و پسندیده را به صورت موقت تعطیل کنیم و به شیوه های دیگر به عزاداری و ارتباط معنوی با اهل بیت (علیهم السلام) اقدام نماییم؛ چنانکه از راه دور، سمت کربلا می ایستیم و زیارت عاشورا می خوانیم و می دانیم امام حسین (علیه السلام) صدای ما را شنیده و با ایشان مرتبط گشته ایم.

ازاین رو، پیشنهاد می شود در این شرایط خاص، به جای حضور در هیئت، از راه دور قرار گذاشته شود که همگی فلان ساعت رو به ضریح امام حسین (علیه السلام) زیارت عاشورا بخوانیم. از این طریق، هم ارتباط معنوی با امام حسین (علیه السلام) حفظ می شود و هم نکات بهداشتی رعایت می گردد.
 

نکته دوم:

این تلقی اشتباه است که گمان کنیم اگر مکانی -به واسطه حضور خانه خدا و یا مقبره اولیای الهی- مقدس باشد، حتماً از گزند و آسیب و بیماری و تخریب مصون است! کافی است به تاریخ تخریب کعبه و ضریح امام حسین (علیه السلام) بنگریم تا متوجه شویم که اساساً سنت الهی چنین نیست که حتماً این مکان ها یا شهر و مردمی که در آن حوالی هستند را از هر بیماری و گزند حفظ کند. بگذریم از این که اولیای الهی حتی زمانی که در دنیا حضور داشتند - جز در موارد نادر که مصلحت دانسته و خرق عادت کرده و معجزه و کرامت نشان می دادند - نیز چنین تضمینی به مردم ندادند که تا وقتی ما هستیم هیچ گزندی به شما نمی رسد. کافی است به تاریخ جنگ های صدر اسلام بنگریم و از میزان شهدا در جنگ های مختلف مطلع شویم و یا به تاریخ عاشورا نگاه کنیم و در مصیبت واردشده بر خاندان پیامبر (صلّی الله علیه و آله) تأمل کنیم.

همچنین آن ها ادعا نداشتند که هیچ گاه مریض نمی شوند؛ چنانکه می دانیم پیامبر (صلّی الله علیه و آل) مریض شدند و یا امام علی (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) به واسطه ضربت شمشیر به شهادت رسیدند و یا امام حسن (علیه السلام) از طریق زهر بیمار و شهید شدند و یا امام سجاد (علیه السلام) در روز عاشورا در بستر بیماری بودند و یا خود حضرت معصومه (علیها السلام) نیز به واسطه بیماری (که ناشی از سم یا علل دیگر بوده) وفات یافتند و ...

بنابراین، انبیاء و امامان و اولیای الهی هیچ گاه ادعا نداشتند که خودشان و یا مردم و مکان های مرتبط با آن ها همچون حرم و هیئت و غیره، همیشه و تحت هر شرایطی از هر خطر و بیماری مصون هستند. ازاین رو، کاملاً طبیعی است ویروس کرونا در هیئت نیز از فردی به فرد دیگر سرایت یابد و عامل بیماری شود؛ بنابراین، چنین انتظاری مبنای دینی ندارد و بیشتر یک شور و احساس است که باید تصحیح شود.
 

نکته سوم:

اما درباره توسل و شفا نیز باید انتظارات خود را تعدیل کنیم. این که گمان بریم هر توسل و دعایی حتماً به همان شکلی که ما می پسندیم، برآورده می شود نیز انتظار نابجایی است.

شفای بیماران از جانب خدا و اولیایش، تابع همان اصولی است که در استجابت دعا برقرار است: خداوند صدای هر دعاکننده ای را می شنود و در صورت فقدان موانع و وجود شرایط آن را برآورده می کند (3)؛ اما نه لزوماً به همان شکلی که دعاکننده در نظر گرفته است؛ چراکه او خیرخواه است و خیر را نه از دریچه محدود ما، بلکه در چارچوب علم بی انتهای خودش در نظر می گیرد؛ بنابراین طبیعی است که گاهی ما چیزی را طلب می کنیم که به گمان ما خیر است اما درواقع، خیر نیست و خدا می داند (4) و به همین جهت، آن دعا را به شکل دیگری استجابت می فرماید؛ چنانکه امام علی (علیه السلام) فرمودند: «چه بسا چیزی را خواسته ای و تو را نداده و بهتر از آن را در این دنیا یا آن دنیا دهد و یا بهتر آن بوده که آن را از تو بازدارد. چه بسا چیزی را طلب نمودی که اگر به تو می داد،  تباهی دین و دنیای خود را در آن می دیدی». (5)

گاهی هم خداوند دعا و درخواست ما را به همان شکلی که ما می خواهیم برآورده می سازد اما برای انجامش فرآیندی را در نظر گرفته که کار و تلاش ما (مثلاً سیر درمانی و استفاده از دارو و مراجعه به طبیب)، بخشی از این فرآیند است؛ و به همین جهت، از امام علی (علیه السلام) نقل شده که «الداعى بلا عمل کالرامى بلا وتر؛ کسى که بدون عمل دعا می کند، مانند تیراندازی است که کمانش زِه ندارد». (6)

آری، تأثیر دعا و توسل به اولیای الهی، لزوماً از طریق علل ماوراءالطبیعی و غیرمتعارف نیست بلکه گاهی از طریق تسریع در تأثیر دارو است و گاهی از طریق آشنا شدن با پزشک حاذق و غیره.
 

نتیجه:

کوتاه سخن این که در حال حاضر، حضور در اجتماعات مذهبی و غیرمذهبی، عامل دریافت و انتقال ویروس کرونا به دیگران است و سبب بیماری و حتی مرگ گروهی از انسان ها می شود، ازاین رو، لازم است به صورت موقت، حضور در هیئت را تعطیل کرد. همچنین، روشن شد هر دعا و توسلی لزوماً به همان شکلی که ما می خواهیم برآورده نمی شود و تابع شرایط و مقدماتی است که یکی از آن ها تلاش و کوشش ما در آن زمینه است.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَی ءٍ مِنَ الدُّنیا عُذِّبَ بِهِ یوْمَ الْقِیامةِ؛ کسی که به وسیله چیزی از دنیا خودکشی کند، در روز قیامت به وسیله همان چیز عذاب خواهد شد»(المتقی الهندی، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، مؤسسه الرسالة، 1401 ق، ج 15، ص 36)
2. مائده، آیه 32.
3. «وَ إِذا سَأَلَک عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیسْتَجیبُوا لی‏؛ و هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سؤال کنند، (بگو): من نزدیکم! دعاى دعاکننده را، به هنگامی که مرا مى‏خواند، پاسخ مى‏گویم؛ پس باید دعوت مرا بپذیرند»(بقره، آیه 186)
4. «عَسى‏ أَنْ تَکرَهُوا شَیئاً وَ هُوَ خَیرٌ لَکمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَیئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکمْ وَ اللَّهُ یعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون؛ چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آنکه خیرِ شما در آن است؛ و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شرِّ شما در آن است؛ و خدا مى‏داند و شما نمى‏دانید»(بقره، آیه 216)
5. سید رضی، نهج البلاغه، انتشارات مشهور، 1379، نامه 31.
6. علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، انتشارات موسسه الوفاء، 1403، ج 93، ص 372.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی