احکام پزشکی | سوال چهل و شش

پرسش :

بچّه دار شدن تعدادى از زوجین، به دلایل طبّى، به طور طبیعى مشکل بوده، لازم است از روش هاى درمانى مختلف براى کمک به آنها استفاده شود. یکى از این روش ها، لقاح خارج از رحمى است، به این معنا که تخمک را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط مى کنند، تا از اختلاط و امتزاج تخمک و نطفه، جنین حاصل شود، سپس این جنین به رحم زوجه منتقل مى شود، تا حاملگى و بعد زایمان صورت گیرد. تذکّر این نکته لازم است که جنین ها هنگام انتقال به رحم، فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته، و داراى 4 الى8 سلول مى باشند. گاهى از اوقات، تعداد جنین هاى حاصل از نطفه زن و شوهر بیش از حدّ نیاز است، که در این صورت اضافه بر نیاز منجمد مى شود و پس از زایمان زن، با رضایت زوجین، جنین ها از رده خارج و دور ریخته مى شوند. از طرف دیگر، تعدادى از زوج ها به دلایل طبّى، به هیچ وجه صاحب فرزند نمى شوند امّا براى برخى از آنها، از نظر طبّى این امکان وجود دارد که جنین هاى مازاد دسته اوّل را در صورت عدم نیاز زوجین، به رحم آنان انتقال داد. سؤالاتى که در این زمینه مطرح مى شود عبارت اند از: 1. انتقال این جنین هاى بارور نشده به رحم زن ثالث از نظر شرعى چه حکمى دارد؟ 2. در صورت عدم نیاز زوجین به جنین خود، آیا موافقت آنها براى هدیه جنین به غیر، لازم است؟ 3.آیا والدین صاحب جنین مى توانند در ازاى اهداى جنین خود وجهى دریافت کنند؟ 4. آیا ارائه مشخّصات اهداکنندگان جنین به دریافت کنندگان و برعکس لازم است؟ 5. در صورتى که فرزند پسر باشد، آیا به زنى که در رحم او بزرگ شده، محرم است؟ 6. در صورت دختر بودن فرزند، آیا به شوهر مادر جانشین محرم است؟ والدین فرزند حاصل چه کسانى هستند؟ 8. ارث این بچّه ها پس از تولّد چگونه است؟ 9. در صورت موافقت قبلى والدین صاحب جنین (صاحب نطفه و تخمک) براى اهداى جنین خود، آیا مى توانند پس از تولّد نوزاد و یا سال ها بعد، از شخص ثالث تقاضاى استرداد طفل را کنند؟

پاسخ :
1. این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد ولى چون مستلزم لمس و نظر حرام است تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد.

2.آرى، لازم است.

3. بهتر این است که چیزى نگیرند.

4. نظر به این که فرزند مزبور تعلّق به صاحبان اصلى نطفه دارد، لازم است هویّت آنها ثبت شود و به اطّلاع برسد.

5. آرى، محرم است.

6. آرى، محرم است.

7. پدر و مادر او صاحبان نطفه اند، هرچند به زن ثالث نیز محرم است.

8. فقط از صاحبان نطفه ارث مى برند.

9. احتیاط آن است که با رضایت مادرِ جانشین، بچّه را بگیرند.

منبع: احکام غرب نشینان، مطابق با فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: محمدصادق مطهری فرد، انتشارات نسل جوان، 1395.