صلح امام حسن (ع) به مانند صلح پیامبر (ص)
پرسش :
آیا در مکتب اسلام برای حاکم اسلامی موقعیتی برای صلح تعریف شده است؟
پاسخ :
باید توجه داشت که در آیین اسلام قانون واحدى بنام جنگ و جهاد وجود ندارد، بلکه همان طور که اسلام در شرائط خاصى دستور مى دهد مسلمانان با دشمن بجنگند، همچنین دستور داده است که اگر نبرد براى پیشبرد هدف موثر نباشد، از در صلح وارد شوند. ما در تاریخ حیات پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلم) این هر دو صحنه را مشاهده مى کنیم: پیامبر اسلام که در بدر، احد، احزاب، و حنین دست به نبرد زد، در شرایط دیگرى که پیروزى را غیر ممکن مى دید، ناگزیر با دشمنان اسلام قرار داد صلح بست و موقتاً از دست زدن به جنگ و اقدام حاد خوددارى نمود تا در پرتو آن پیشرفت اسلام تضمین گردد. پیمان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) با «بنى ضَمرَه» و «بنى اَشجَع» و نیز با اهل مکه (در حدیبیه) از جمله این موارد به شمار مى رود.(1)
بنابراین، همانگونه که پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلم) بر اساس مصالح عالی ترى که احیانا آن روز براى عده اى قابل درک نبود، موقتاً با دشمن کنار آمد، حضرت امام حسن مجتبى (علیه السلام) نیز، که از جانب خداوند رهبر و پیشواى دینى بود و به تمام جهات و جوانب قضیه بهتر از هر کس دیگر آگاهى داشت، با دور اندیشى خاصى صلاح جامعه اسلامى را در عدم ادامه جنگ تشخیص داد. از این رو این موضوع نباید موجب خرده گیرى گردد، بلکه باید روش آن حضرت عیناً مثل پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) تلقى شود.
پی‌نوشت:
(1). امام حسن مجتبى (علیه السلام) در پاسخ شخصى که به صلح آن حضرت با معاویه اعتراض داشت، به پیمان هاى صلح پیامبر اسلام استناد نموده، و فرمود: به همان دلیل که پیامبر با آن قبائل پیمان بست، من نیز با معاویه قرار داد آتش بس منعقد ساختم. (مجلسى، بحارالانوار، تهران، المکتبْ الاسلامیة، 1383 ه ق، ج 44، ص 2).
منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، قم: موسسه امام صادق (علیه السلام)، 1390 ش.
باید توجه داشت که در آیین اسلام قانون واحدى بنام جنگ و جهاد وجود ندارد، بلکه همان طور که اسلام در شرائط خاصى دستور مى دهد مسلمانان با دشمن بجنگند، همچنین دستور داده است که اگر نبرد براى پیشبرد هدف موثر نباشد، از در صلح وارد شوند. ما در تاریخ حیات پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلم) این هر دو صحنه را مشاهده مى کنیم: پیامبر اسلام که در بدر، احد، احزاب، و حنین دست به نبرد زد، در شرایط دیگرى که پیروزى را غیر ممکن مى دید، ناگزیر با دشمنان اسلام قرار داد صلح بست و موقتاً از دست زدن به جنگ و اقدام حاد خوددارى نمود تا در پرتو آن پیشرفت اسلام تضمین گردد. پیمان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) با «بنى ضَمرَه» و «بنى اَشجَع» و نیز با اهل مکه (در حدیبیه) از جمله این موارد به شمار مى رود.(1)
بنابراین، همانگونه که پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلم) بر اساس مصالح عالی ترى که احیانا آن روز براى عده اى قابل درک نبود، موقتاً با دشمن کنار آمد، حضرت امام حسن مجتبى (علیه السلام) نیز، که از جانب خداوند رهبر و پیشواى دینى بود و به تمام جهات و جوانب قضیه بهتر از هر کس دیگر آگاهى داشت، با دور اندیشى خاصى صلاح جامعه اسلامى را در عدم ادامه جنگ تشخیص داد. از این رو این موضوع نباید موجب خرده گیرى گردد، بلکه باید روش آن حضرت عیناً مثل پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) تلقى شود.
پی‌نوشت:
(1). امام حسن مجتبى (علیه السلام) در پاسخ شخصى که به صلح آن حضرت با معاویه اعتراض داشت، به پیمان هاى صلح پیامبر اسلام استناد نموده، و فرمود: به همان دلیل که پیامبر با آن قبائل پیمان بست، من نیز با معاویه قرار داد آتش بس منعقد ساختم. (مجلسى، بحارالانوار، تهران، المکتبْ الاسلامیة، 1383 ه ق، ج 44، ص 2).
منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، قم: موسسه امام صادق (علیه السلام)، 1390 ش.
