اعتکاف باطل از منظر قرآن کریم

پرسش :

خداوند تعالی در قرآن کریم چه نوع اعتکافی را باطل دانسته است؟

پاسخ :
اعتکاف، نمونه برجسته ‏ترین مقام بندگی در پیشگاه ذات اقدس اله است. عدّه ‏ای همین عکوف (اقبال و تعظیم) را در برابر «اوثان» و «اصنام» داشته ‏اند؛ مانند سامری که در برابر گوساله خود عکوف داشت. خداوند متعال بر روی همه اعتکاف ها و بندگی های دروغین، مُهر بطلان زده است. ذات اقدس اله، سخنان یاوه و بیهوده بت ‏پرستان و دوگانه ‏پرستان را این گونه نقل می کند: «فَأَتَوْا عَلی‏ قَوْمٍ یَعْکُفُونَ عَلی‏ أَصْنامٍ لَهُمْ قالُوا یا مُوسَی اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ قالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ»(1)؛ (بنی اسرائیل به گروهی رسیدند که با تواضع و خضوع گرداگرد بت هایشان جمع شده بودند. آنان به موسی گفتند: تو هم برای ما خدایی قرار بده، همان گونه که آنان خدایانی دارند؛ موسی گفت: شما مردمی جاهل هستید).

در جایی دیگر قرآن از زبان حضرت موسی(علیه السّلام) درباره سامری می فرماید: «وَ انْظُرْ إِلی‏ إِلهِکَ الَّذی ظَلْتَ عَلَیْهِ عاکِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِی الْیَمِّ نَسْفاً»(2)؛ (و نگاه کن به معبودت که پیوسته بر آن معتکف بودی؛ آن را خواهیم سوزاند و ذرّات آن را به دریا می ‏ریزیم). عکوف در این آیه همان اقبال و تعظیم و گرایش و کُرنش است که چون در مقابل باطل بوده، مردود و نکوهیده است.

پیامبران بزرگ الهی از جمله ابراهیم خلیل(علیه ‏السلام) مردم را از خضوع و عکوف و کرنش در برابر بتها باز داشته ‏اند. در قرآن مجید از زبان حضرت ابراهیم(علیه ‏السلام) می‏ خوانیم که به عمو و قومش فرمود: «ما هذِهِ التَّماثیلُ الَّتی‏ أَنْتُمْ لَها عاکِفُونَ»(3)؛ (این مجسّمه ‏ها و بت هایی که بر آن عکوف و کُرنش می‏ کنید، چیست؟) این گونه عکوفها، همگی باطل و حرام است؛ ولی عکوف و اعتکاف با آداب و سنن خاص خود که تنها برای ذات اقدس اله باشد، صحیح و مشروع و سازنده است.

پی‌‌‌نوشت‌ها:
(1). سوره اعراف، آیه 138.
(2). سوره طه، آیه 97.
(3). سوره انبیاء، آیه 52.

منبع: حکمت عبادات، جوادی آملی، عبدالله، محقق: شفیعی، حسین، مرکز نشر اسراء، قم، 1388 شمسی، چاپ: پانزدهم، ص 184.