ضرورت وجود «بانک» و خدمات آنها در عصر حاضر
پرسش :
در دنیای کنونی، وجود بانک ها چه ضرورتی دارد و چه خدماتی برای بانک های سالم می توان برشمرد؟
پاسخ :
بانکدارى در دنیاى امروز، جزء واجبات اقتصاد است به گونه اى که اگر کسى تصور کند مى شود بانک را از زندگى اقتصادى مردم حذف کرد اشتباه بزرگى مرتکب شده است؛ چرا که اگر بانک نباشد یا چرخ هاى اقتصاد به کلّى متوقف مى شود و یا با مشکلات بزرگى مواجه خواهد شد. بنابراین نباید و نمى توان بانک را از زندگى کنونى حذف کرد، بلکه باید اصلاح و اسلامى شود و این دو، از هم جدا هستند.
در دنیای کنونی یک بانک سالم مى تواند خدمات زیادى به مشتریان خود و مردم ارائه دهد و در تسهیل و پیشرفت امور اقتصادى خرد و کلان جامعه مؤثر باشد که ما در اینجا به هفت خدمت عمده آن اشاره مى کنیم.(1)
1- بانک، مرکز مطمئنّى براى حفظ اموال مردم است؛ در زمان هاى گذشته مردم ناچار بودند سرمایه هاى خود را در منزل نگهدارى کنند، کسانى که ثروت متوسط یا زیادى داشتند دائماً در اضطراب و ناراحتى بودند. نه تنها ترس از اموال، بلکه ترس از جان خود نیز داشتند چون گاه براى دفاع از اموال خود، جان خود را در معرض خطر قرار مى دادند. اینجا بود که بشر به فکر چاره اى افتاد که تمام سرمایه ها یک جا جمع شود و از آنجا محافظت جدّى و قوى صورت پذیرد و این مکان، همان بانک بود که به وسیله هاى مختلف از قبیل نگهبانان، گاوصندوقها، دزدگیرها و... از آن محافظت مى شود. و بدین وسیله اضطراب و نگرانى صاحبان سرمایه ها برطرف شد و اگر براى بانکها جز همین خدمت نباشد براى فلسفه تأسیس آنها کافى بود.
2- بانک وسیله اى مطمئن براى نقل و انتقالات مالى است؛ اگر بانک نبود نقل و انتقال پول در معاملات بسیار مشکل بود و زندگى اقتصادى در دنیاى امروز متوقّف و یا حدّاقل با مشکلات بزرگى مواجه مى شد و این فلسفه نیز به تنهایى براى تأسیس بانک ها کافى است.
3- بانک، ابزارى براى نقل و انتقال سرمایه هاست؛ سرقت ها، راهزنى ها، قتل ها، غارت ها، ناامنى ها و... از جمله مشکلات زندگى گذشته بود، علاوه بر سختى ها و مرارت ها و نگرانیهایى که در انتقال پول ها وجود داشت. ولى اکنون بانک ها با یک تلفن، بدون انتقال یک اسکناس، این کارها را در زمان بسیار کوتاهى انجام مى دهند و داد و ستدها و فعالیت هاى اقتصادى با سرعت و سهولت و اطمینان خاطر صورت مى گیرد.
4- بانک، محل تجمیع اموال و سرمایه هاى راکد است؛ هر کس از افراد جامعه مقدارى سرمایه دارد ـ کم، متوسط یا زیاد ـ که در بسیارى از اوقات اینها راکد و بى مصرف است، وقتى این سرمایه ها در مرکزى جمع آورى شود تبدیل به سرمایه عظیمى مى شود که اگر از آن بهره بردارى سالم شود، خدمات بسیار بزرگ و ایده آلى را با آن مى توان انجام داد.
بنابراین تجمیع اموال و سرمایه هاى راکد و تبدیل آنها به ثروت کلان و سودآور، یکى از خدمات بزرگ یک بانک سالم است.
5- فعالیهاى اقتصادى با سرمایه دیگران؛ در جامعه افرادى هستند که داراى سرمایه هایى هستند ـ کم یا زیاد ـ ولى قدرت استفاده و بهره گیرى از سرمایه خویش را ندارند؛ که این مسأله علل زیادى دارد:
1) ضعف مدیریّت.
2) کهولت سن و ضعف جسمانى.
3) بیمارى و نداشتن سلامت کافى.
4) سن کم و عدم رشد کافى؛ مانند کودکان یتیمى که ارثى از پدرشان به آنها رسیده است، و امثال اینها.
یک بانک سالم مى تواند به این نوع افراد خدمت بزرگى کند، به این کیفیت که سرمایه هاى اینها را بگیرد و با آن تجارت کند و در قالب مضاربه و یا سایر عقود اسلامى کار کند، مقدارى سود براى خود بردارد و مقدارى را هم به صاحب سرمایه بدهد، که بدین صورت هم سرمایه معطل نمى ماند و هم مشکلى از صاحب سرمایه حل مى شود، و پول او تحلیل نمى رود.
6- اعطاى تسهیلات بانکى به مدیران فاقد سرمایه؛ اشخاصى هستند که به عکس افرادى که در قسمت قبل ذکر شد؛ قدرت مدیریت براى تولید و تجارت را دارند ولى سرمایه لازم را ندارند. اینها افرادى هستند که از مسائل کشاورزى، تجارت و صنعت آگاهى کافى دارند، ولى پول و سرمایه اى که در این راستا به کار گیرند را ندارند، در اینجا بانک سالم به این افراد سرمایه اى مى دهد که با آن کار کنند، و با آنها شریک مى شود و از آن به تسهیلات بانکى یا تسهیلات اعتبارى تعبیر مى کنند که این کار هم به نفع جامعه است و هم به نفع بانک، و هم به سود خود این افراد.
7- سیاست گذارى پولى؛ و بالاخره فلسفه مهمّ هفتم که از طریق بانک ها صورت مى گیرد مسأله سیاست گذارى پول و کنترل حرکت هاى تورمى و ایجاد شتاب به هنگام لزوم شتاب است.
این گونه برنامه ها هر قدر توسعه یابد به سود جامعه است و در ایجاد اشتغال و حرکت هاى اقتصادى فوق العاده مؤثر است، مشروط بر اینکه توأم با برنامه ریزى دقیق باشد و بانک ها از این پول ها و سرمایه ها فقط به نفع خودشان استفاده نکنند، بلکه این سرمایه هاى عظیم و کلان را در مسیر منافع مردم بکار گیرند، که این کار خدمت بسیار بزرگى به تأمین منافع توده هاى مردم خواهد بود.
پی نوشت:
(1). البته خدمات بانک ها به این هفت مورد خلاصه نمى شود، این ها مهمترین خدمات بانک هاست.
منبع: ربا و بانکدارى اسلامى، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادى، ابوالقاسم، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1380 شمسی، چاپ اول، ص 114.
بانکدارى در دنیاى امروز، جزء واجبات اقتصاد است به گونه اى که اگر کسى تصور کند مى شود بانک را از زندگى اقتصادى مردم حذف کرد اشتباه بزرگى مرتکب شده است؛ چرا که اگر بانک نباشد یا چرخ هاى اقتصاد به کلّى متوقف مى شود و یا با مشکلات بزرگى مواجه خواهد شد. بنابراین نباید و نمى توان بانک را از زندگى کنونى حذف کرد، بلکه باید اصلاح و اسلامى شود و این دو، از هم جدا هستند.
در دنیای کنونی یک بانک سالم مى تواند خدمات زیادى به مشتریان خود و مردم ارائه دهد و در تسهیل و پیشرفت امور اقتصادى خرد و کلان جامعه مؤثر باشد که ما در اینجا به هفت خدمت عمده آن اشاره مى کنیم.(1)
1- بانک، مرکز مطمئنّى براى حفظ اموال مردم است؛ در زمان هاى گذشته مردم ناچار بودند سرمایه هاى خود را در منزل نگهدارى کنند، کسانى که ثروت متوسط یا زیادى داشتند دائماً در اضطراب و ناراحتى بودند. نه تنها ترس از اموال، بلکه ترس از جان خود نیز داشتند چون گاه براى دفاع از اموال خود، جان خود را در معرض خطر قرار مى دادند. اینجا بود که بشر به فکر چاره اى افتاد که تمام سرمایه ها یک جا جمع شود و از آنجا محافظت جدّى و قوى صورت پذیرد و این مکان، همان بانک بود که به وسیله هاى مختلف از قبیل نگهبانان، گاوصندوقها، دزدگیرها و... از آن محافظت مى شود. و بدین وسیله اضطراب و نگرانى صاحبان سرمایه ها برطرف شد و اگر براى بانکها جز همین خدمت نباشد براى فلسفه تأسیس آنها کافى بود.
2- بانک وسیله اى مطمئن براى نقل و انتقالات مالى است؛ اگر بانک نبود نقل و انتقال پول در معاملات بسیار مشکل بود و زندگى اقتصادى در دنیاى امروز متوقّف و یا حدّاقل با مشکلات بزرگى مواجه مى شد و این فلسفه نیز به تنهایى براى تأسیس بانک ها کافى است.
3- بانک، ابزارى براى نقل و انتقال سرمایه هاست؛ سرقت ها، راهزنى ها، قتل ها، غارت ها، ناامنى ها و... از جمله مشکلات زندگى گذشته بود، علاوه بر سختى ها و مرارت ها و نگرانیهایى که در انتقال پول ها وجود داشت. ولى اکنون بانک ها با یک تلفن، بدون انتقال یک اسکناس، این کارها را در زمان بسیار کوتاهى انجام مى دهند و داد و ستدها و فعالیت هاى اقتصادى با سرعت و سهولت و اطمینان خاطر صورت مى گیرد.
4- بانک، محل تجمیع اموال و سرمایه هاى راکد است؛ هر کس از افراد جامعه مقدارى سرمایه دارد ـ کم، متوسط یا زیاد ـ که در بسیارى از اوقات اینها راکد و بى مصرف است، وقتى این سرمایه ها در مرکزى جمع آورى شود تبدیل به سرمایه عظیمى مى شود که اگر از آن بهره بردارى سالم شود، خدمات بسیار بزرگ و ایده آلى را با آن مى توان انجام داد.
بنابراین تجمیع اموال و سرمایه هاى راکد و تبدیل آنها به ثروت کلان و سودآور، یکى از خدمات بزرگ یک بانک سالم است.
5- فعالیهاى اقتصادى با سرمایه دیگران؛ در جامعه افرادى هستند که داراى سرمایه هایى هستند ـ کم یا زیاد ـ ولى قدرت استفاده و بهره گیرى از سرمایه خویش را ندارند؛ که این مسأله علل زیادى دارد:
1) ضعف مدیریّت.
2) کهولت سن و ضعف جسمانى.
3) بیمارى و نداشتن سلامت کافى.
4) سن کم و عدم رشد کافى؛ مانند کودکان یتیمى که ارثى از پدرشان به آنها رسیده است، و امثال اینها.
یک بانک سالم مى تواند به این نوع افراد خدمت بزرگى کند، به این کیفیت که سرمایه هاى اینها را بگیرد و با آن تجارت کند و در قالب مضاربه و یا سایر عقود اسلامى کار کند، مقدارى سود براى خود بردارد و مقدارى را هم به صاحب سرمایه بدهد، که بدین صورت هم سرمایه معطل نمى ماند و هم مشکلى از صاحب سرمایه حل مى شود، و پول او تحلیل نمى رود.
6- اعطاى تسهیلات بانکى به مدیران فاقد سرمایه؛ اشخاصى هستند که به عکس افرادى که در قسمت قبل ذکر شد؛ قدرت مدیریت براى تولید و تجارت را دارند ولى سرمایه لازم را ندارند. اینها افرادى هستند که از مسائل کشاورزى، تجارت و صنعت آگاهى کافى دارند، ولى پول و سرمایه اى که در این راستا به کار گیرند را ندارند، در اینجا بانک سالم به این افراد سرمایه اى مى دهد که با آن کار کنند، و با آنها شریک مى شود و از آن به تسهیلات بانکى یا تسهیلات اعتبارى تعبیر مى کنند که این کار هم به نفع جامعه است و هم به نفع بانک، و هم به سود خود این افراد.
7- سیاست گذارى پولى؛ و بالاخره فلسفه مهمّ هفتم که از طریق بانک ها صورت مى گیرد مسأله سیاست گذارى پول و کنترل حرکت هاى تورمى و ایجاد شتاب به هنگام لزوم شتاب است.
این گونه برنامه ها هر قدر توسعه یابد به سود جامعه است و در ایجاد اشتغال و حرکت هاى اقتصادى فوق العاده مؤثر است، مشروط بر اینکه توأم با برنامه ریزى دقیق باشد و بانک ها از این پول ها و سرمایه ها فقط به نفع خودشان استفاده نکنند، بلکه این سرمایه هاى عظیم و کلان را در مسیر منافع مردم بکار گیرند، که این کار خدمت بسیار بزرگى به تأمین منافع توده هاى مردم خواهد بود.
پی نوشت:
(1). البته خدمات بانک ها به این هفت مورد خلاصه نمى شود، این ها مهمترین خدمات بانک هاست.
منبع: ربا و بانکدارى اسلامى، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادى، ابوالقاسم، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1380 شمسی، چاپ اول، ص 114.
