پیامبران الهی و عدم انتظار پاداش از مردم
پرسش :
پیامبران راستین چگونه از پیامبران دروغین شناخته می شوند؟
پاسخ :
از ویژگى هاى مهّم پیامبران که قرآن بارها روى آن تأکید کرده است ، عدم انتظار هرگونه پاداش مادى و اجر و مزد در مقابل دعوت به سوى خدا و آیین حق بوده، و یک نمونه در باره نخستین پیامبر اولوالعزم یعنى نوح (علیه السلام) آمده است. در قرآن مى خوانیم: (من براى این [دعوت]، هیچ پاداشى از شما نمى طلبم؛ پاداش من تنها بر پروردگار جهانیان است)؛ «وَ مَا اَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ مِنْ اَجْر اِنْ اَجْرِىَ اِلاَّ عَلى رَبِّ الْعَالَمِینَ».(1)
همین مضمون درباره حضرت نوح (علیه السلام) در دو آیه دیگر از قرآن مجید نیز آمده است.(2)
در مورد حضرت هود(علیه السلام) در دو مورد.(3) در مورد حضرت صالح(علیه السلام) یک آیه (4).
درباره حضرت لوط(علیه السلام) در یک مورد.(5) درباره حضرت شعیب(علیه السلام) در یک مورد (6)
همچنین در مورد پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در چندین مورد از قرآن مجید این مسأله تکرار و تأکید شده است. (7)
اصولا یکى از نشانه هاى روشن پیامبران راستین در مقایسه با مدّعیان دروغین این است که آنها انگیزه هاى الهى دارند، و انگیزه الهى دلیل بر صداقت مدّعى نبوّت است؛ در حالى که مدّعیان دروغین انگیزه هاى مادّى دارند؛ و هدف آنها سودجویى است؛ همان گونه که در کار کاهنان و امثال آنها دیده مى شود.
به هر حال تأکید قرآن بر این مسأله که پیامبران الهى یکى از نخستین سخنانشان این بود که ما هیچ گونه چشم داشتى در مقابل زحمات خود نداریم، نشان مى دهد که آنها را با این امتیاز مى توان شناخت.
آنها این سخن را مى گفتند و در عمل نیز نشان مى دادند؛ در حالى که یک مدّعى کاذب ممکن است چنین سخنى را بگوید، ولى هرگز در عمل نمى تواند روى آن بایستد.
شاید به همین دلیل ملکه سبأ نیز هنگامى که مى خواهد سلیمان(علیه السلام) را آزمایش کند، که آیا او یک پیامبر راستین است، یا پادشاهى است که از طریق دعوت ظاهرى به سوى خدا مى خواهد به مطامع مادّى خود برسد، مى گوید: «وَ اِنِّى مُرْسِلَةٌ اِلَیْهِمْ بَهَدِیَّة فَنَاظِرَةٌ بِمَ یَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ»؛ (و من [اکنون جنگ را صلاح نمى بینم]، هدیه گرانبهایى براى آنان مى فرستم تا ببینم فرستادگان من چه خبر مى آورند [تا از این طریق آنها را بیازمایم]) اگر سلیمان(علیه السلام) هدیه را پذیرفت و خوشوقت شد معلوم مى شود انگیزه مادى دارد، در غیر این صورت معلوم مى شود به زخارف دنیا بى اعتنا است و داراى انگیزه الهى است. (8)
به هر حال تصریح قرآن به این نکته درباره شش نفر از پیامبران بزرگ خدا که دو نفر از آنان از پیامبران اولوالعزم بودند، نشان مى دهد که این ویژگى در همه پیامبران بوده؛ زیرا وجهى در مورد خصوص این شش نفر وجود ندارد، و این از خصوصیات همه آنها است.
پی نوشت:
(1). سوره شعراء، آیه 109.
(2). سوره هود، آیه 29 و سوره یونس، آیه 72.
(3). سوره هود، آیه 51و سوره شعراء، آیه 127.
(4). سوره شعراء، آیه 145.
(5). سوره شعراء، آیه 164.
(6).سوره شعراء، آیه 180.
(7). قابل توجّه این که در مورد پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گاه مى فرماید: (بگو: در برابر این [رسالت و تبلیغ]، پاداشى از شما نمى طلبم)؛ «قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً» (سوره انعام آیه 90) و گاه مى فرماید: (هیچ اجرى از شما نمى خواهم جز کسانى که نخواهند راهى به سوى پروردگارشان پیدا کنند)؛ «قُلَ مَآ اَسَئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ اَجْرِ اِلاَّ مَنْ شاءَ اَنْ یَتَّخِذَ اِلى رَبّهِ سَبِیلاً» (سوره فرقان آیه 57) و در جاى دیگر مى فرماید: (بگو من هیچ پاداشى از شما نمى خواهم مگر مودّت ذوى القربى من)؛ «قُلْ لاَّ اَسْئَلُکُمِ عِلیْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوِدَّةَ فِى الْقُرْبى» (سوره شورى آیه 23)، روشن است که ترکیب این آیات با یکدیگر نشان مى دهد که مسأله مودّت ذوى القربى نیز منفعتش به خود مردم باز مى گردد، و این در حقیقت دریچه اى است به سوى مسأله امامت و ولایت منصوص که از سوى خدا براى تکمیل هدایت مردم و اجراى تعلیمات پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله) معین شده است، و در نتیجه هر سود و منفعتى در این راه باشد باز براى مردم و به خاطر مردم است. سوره انعام، آیه 90 و سوره سباء آیه 47، و سوره فرقان آیه 57، و سوره ص آیه 86.
(8). سوره نمل آیه 35.
منبع: پیام قرآن، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ه. ش،ج7 ، ص 63.
از ویژگى هاى مهّم پیامبران که قرآن بارها روى آن تأکید کرده است ، عدم انتظار هرگونه پاداش مادى و اجر و مزد در مقابل دعوت به سوى خدا و آیین حق بوده، و یک نمونه در باره نخستین پیامبر اولوالعزم یعنى نوح (علیه السلام) آمده است. در قرآن مى خوانیم: (من براى این [دعوت]، هیچ پاداشى از شما نمى طلبم؛ پاداش من تنها بر پروردگار جهانیان است)؛ «وَ مَا اَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ مِنْ اَجْر اِنْ اَجْرِىَ اِلاَّ عَلى رَبِّ الْعَالَمِینَ».(1)
همین مضمون درباره حضرت نوح (علیه السلام) در دو آیه دیگر از قرآن مجید نیز آمده است.(2)
در مورد حضرت هود(علیه السلام) در دو مورد.(3) در مورد حضرت صالح(علیه السلام) یک آیه (4).
درباره حضرت لوط(علیه السلام) در یک مورد.(5) درباره حضرت شعیب(علیه السلام) در یک مورد (6)
همچنین در مورد پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در چندین مورد از قرآن مجید این مسأله تکرار و تأکید شده است. (7)
اصولا یکى از نشانه هاى روشن پیامبران راستین در مقایسه با مدّعیان دروغین این است که آنها انگیزه هاى الهى دارند، و انگیزه الهى دلیل بر صداقت مدّعى نبوّت است؛ در حالى که مدّعیان دروغین انگیزه هاى مادّى دارند؛ و هدف آنها سودجویى است؛ همان گونه که در کار کاهنان و امثال آنها دیده مى شود.
به هر حال تأکید قرآن بر این مسأله که پیامبران الهى یکى از نخستین سخنانشان این بود که ما هیچ گونه چشم داشتى در مقابل زحمات خود نداریم، نشان مى دهد که آنها را با این امتیاز مى توان شناخت.
آنها این سخن را مى گفتند و در عمل نیز نشان مى دادند؛ در حالى که یک مدّعى کاذب ممکن است چنین سخنى را بگوید، ولى هرگز در عمل نمى تواند روى آن بایستد.
شاید به همین دلیل ملکه سبأ نیز هنگامى که مى خواهد سلیمان(علیه السلام) را آزمایش کند، که آیا او یک پیامبر راستین است، یا پادشاهى است که از طریق دعوت ظاهرى به سوى خدا مى خواهد به مطامع مادّى خود برسد، مى گوید: «وَ اِنِّى مُرْسِلَةٌ اِلَیْهِمْ بَهَدِیَّة فَنَاظِرَةٌ بِمَ یَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ»؛ (و من [اکنون جنگ را صلاح نمى بینم]، هدیه گرانبهایى براى آنان مى فرستم تا ببینم فرستادگان من چه خبر مى آورند [تا از این طریق آنها را بیازمایم]) اگر سلیمان(علیه السلام) هدیه را پذیرفت و خوشوقت شد معلوم مى شود انگیزه مادى دارد، در غیر این صورت معلوم مى شود به زخارف دنیا بى اعتنا است و داراى انگیزه الهى است. (8)
به هر حال تصریح قرآن به این نکته درباره شش نفر از پیامبران بزرگ خدا که دو نفر از آنان از پیامبران اولوالعزم بودند، نشان مى دهد که این ویژگى در همه پیامبران بوده؛ زیرا وجهى در مورد خصوص این شش نفر وجود ندارد، و این از خصوصیات همه آنها است.
پی نوشت:
(1). سوره شعراء، آیه 109.
(2). سوره هود، آیه 29 و سوره یونس، آیه 72.
(3). سوره هود، آیه 51و سوره شعراء، آیه 127.
(4). سوره شعراء، آیه 145.
(5). سوره شعراء، آیه 164.
(6).سوره شعراء، آیه 180.
(7). قابل توجّه این که در مورد پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گاه مى فرماید: (بگو: در برابر این [رسالت و تبلیغ]، پاداشى از شما نمى طلبم)؛ «قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً» (سوره انعام آیه 90) و گاه مى فرماید: (هیچ اجرى از شما نمى خواهم جز کسانى که نخواهند راهى به سوى پروردگارشان پیدا کنند)؛ «قُلَ مَآ اَسَئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ اَجْرِ اِلاَّ مَنْ شاءَ اَنْ یَتَّخِذَ اِلى رَبّهِ سَبِیلاً» (سوره فرقان آیه 57) و در جاى دیگر مى فرماید: (بگو من هیچ پاداشى از شما نمى خواهم مگر مودّت ذوى القربى من)؛ «قُلْ لاَّ اَسْئَلُکُمِ عِلیْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوِدَّةَ فِى الْقُرْبى» (سوره شورى آیه 23)، روشن است که ترکیب این آیات با یکدیگر نشان مى دهد که مسأله مودّت ذوى القربى نیز منفعتش به خود مردم باز مى گردد، و این در حقیقت دریچه اى است به سوى مسأله امامت و ولایت منصوص که از سوى خدا براى تکمیل هدایت مردم و اجراى تعلیمات پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله) معین شده است، و در نتیجه هر سود و منفعتى در این راه باشد باز براى مردم و به خاطر مردم است. سوره انعام، آیه 90 و سوره سباء آیه 47، و سوره فرقان آیه 57، و سوره ص آیه 86.
(8). سوره نمل آیه 35.
منبع: پیام قرآن، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ه. ش،ج7 ، ص 63.
