بررسی ادعای تأیید و تشویق ترک ازدواج در قرآن
پرسش :
چرا علمای اسلام حکم ترک ازدواج در مسیحیت را تقبیح می‌کنند در حالی که قرآن آن را تأیید و به آن تشویق نموده است؟
پاسخ :
ممکن است کسانی اشکال کنند که در اسلام نیز ترک ازدواج ممدوح است و شاهد آن آیه‌ای است که در قرآن مجید درباره حضرت یحیى(علیه السلام) وارد شده، آنجا که مى‌گوید: «أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى مُصَدِّقاً بِکَلِمَة مِنَ اللَّهِ وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیّاً مِنَ الصَّالِحِینَ»(1)؛ زیرا «حصور» به معنى کسى است که از ازدواج امتناع مى‌ورزد و روشن است که آیه در مقام مدح حضرت یحیى(علیه السلام) است.
در پاسخ باید گفت: فقهاى اسلام همه در این عقیده اتّفاق نظر دارند که ازدواج براى کسانى که به آن میل و علاقه دارند مستحبّ است.
صاحب «جواهر الکلام» در آغاز کتاب نکاح مى‌گوید: «النّکاح مشروعٌ بل مستحبٌ لِمَن تاقت و اشتاقت نفسه إلیه مِن الرِّجال وَ النِّساء کتاباً و سُنَّة مستفیضة أو متواترة و إجماعاً بقسمیه مِن المسلمین فضلاً عن المؤمنین أو ضرورة مِن المذهب بل الدّین». روایات فراوانى که در این زمینه نقل شده نیز با کمال وضوح و صراحت این حقیقت را تأیید مى‌کند.(2)
بدیهى است مورد بحث ما غالباً کسانى‌اند که میل و علاقه به ازدواج را دارند؛ امّا در مورد کسانى که میل و علاقه قابل ملاحظه‌اى به ازدواج ندارند نیز مشهور استحباب آن است و فقط قول ضعیفى به استحباب ترک در این صورت داریم که استناد به آیه مزبور کرده‌اند.
ولى دلالت آیه بر این معنى روشن نیست؛ زیرا کلمه «حصور» از مادّه «حصر» به معنى حبس گرفته شده و جمعى از مفسّران آن را چنین معنى کرده‌اند: «المبالغ فى حبس النّفس عن الشّهوات و الملاهى» و بنابراین هیچ دلالتى بر ممدوح بودن امتناع از نکاح ندارد.
سیاق آیه نیز این معنى را تأیید مى‌کند؛ زیرا به عنوان یک صفت کاملاً ممتاز در ردیف نبوّت ذکر شده است و ترک ازدواج اگر هم ممدوح باشد این همه اهمّیّت ندارد.
و به فرض که مراد از «حصور» کسى باشد که از ازدواج خوددارى مى‌کند باز ممکن است مراد لوازم معنى باشد نه خود معناى اصلى، یعنى مدح به اعتبار تملّک بر نفس و تسلّط بر شهوات بوده باشد و در هر صورت با یک کلمه مبهم نمى‌توان از اجماع و اتّفاق علماى اسلام و آن همه احادیث و روایات صریح، رفع ید نمود.
از پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت شده است که فرمود: «ما استَفادَ امرء مُسلِم فائِدَةً بَعدَ الإسلامِ أفضَلُ مِن زَوجَة مُسلِمَة تَسُرُّهُ إذا نَظَرَ إلَیها وَ تُطیعُهُ إذا أمَرَها وَ تَحفَظُهُ إذا غابَ عَنها فی نَفسِها وَ مالِهِ»(3)؛ (مرد مسلمان فایده‌اى بعد از مسلمان شدن نصیبش نشده است که برتر باشد از زنى که هرگاه به او بنگرد دلش شاد مى‌شود، وقتى به او فرمان مى‌دهد اطاعت مى‌کند و چون شوهر از خانه بیرون رود او از خود و اموال شوهر حفاظت مى‌کند).
پی‌نوشت‌ها:
(1). ترجمه: «خدا تو را به یحیى بشارت مى دهد؛ [کسى] که کلمه خدا را تصدیق مى‌کند و رهبر خواهد بود و از هوس‌هاى سرکش برکنار و پیامبرى از صالحان است». (سوره آل عمران، آیه 39)
(2). براى توضیح بیشتر به وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1409 قمری، چاپ اول، ج 20، ص 9، کتاب (النکاح) مراجعه کنید.
(3). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1407 قمری، چاپ چهارم، ج 5، ص 327، باب (من وفق له الزوجة الصالحة).
منبع: مسیحیت در دنیای کنونی، مکارم شیرازی، ناصر، مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیه السلام)، قم، 1390 شمسی، چاپ اول، ص 63.
ممکن است کسانی اشکال کنند که در اسلام نیز ترک ازدواج ممدوح است و شاهد آن آیه‌ای است که در قرآن مجید درباره حضرت یحیى(علیه السلام) وارد شده، آنجا که مى‌گوید: «أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى مُصَدِّقاً بِکَلِمَة مِنَ اللَّهِ وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیّاً مِنَ الصَّالِحِینَ»(1)؛ زیرا «حصور» به معنى کسى است که از ازدواج امتناع مى‌ورزد و روشن است که آیه در مقام مدح حضرت یحیى(علیه السلام) است.
در پاسخ باید گفت: فقهاى اسلام همه در این عقیده اتّفاق نظر دارند که ازدواج براى کسانى که به آن میل و علاقه دارند مستحبّ است.
صاحب «جواهر الکلام» در آغاز کتاب نکاح مى‌گوید: «النّکاح مشروعٌ بل مستحبٌ لِمَن تاقت و اشتاقت نفسه إلیه مِن الرِّجال وَ النِّساء کتاباً و سُنَّة مستفیضة أو متواترة و إجماعاً بقسمیه مِن المسلمین فضلاً عن المؤمنین أو ضرورة مِن المذهب بل الدّین». روایات فراوانى که در این زمینه نقل شده نیز با کمال وضوح و صراحت این حقیقت را تأیید مى‌کند.(2)
بدیهى است مورد بحث ما غالباً کسانى‌اند که میل و علاقه به ازدواج را دارند؛ امّا در مورد کسانى که میل و علاقه قابل ملاحظه‌اى به ازدواج ندارند نیز مشهور استحباب آن است و فقط قول ضعیفى به استحباب ترک در این صورت داریم که استناد به آیه مزبور کرده‌اند.
ولى دلالت آیه بر این معنى روشن نیست؛ زیرا کلمه «حصور» از مادّه «حصر» به معنى حبس گرفته شده و جمعى از مفسّران آن را چنین معنى کرده‌اند: «المبالغ فى حبس النّفس عن الشّهوات و الملاهى» و بنابراین هیچ دلالتى بر ممدوح بودن امتناع از نکاح ندارد.
سیاق آیه نیز این معنى را تأیید مى‌کند؛ زیرا به عنوان یک صفت کاملاً ممتاز در ردیف نبوّت ذکر شده است و ترک ازدواج اگر هم ممدوح باشد این همه اهمّیّت ندارد.
و به فرض که مراد از «حصور» کسى باشد که از ازدواج خوددارى مى‌کند باز ممکن است مراد لوازم معنى باشد نه خود معناى اصلى، یعنى مدح به اعتبار تملّک بر نفس و تسلّط بر شهوات بوده باشد و در هر صورت با یک کلمه مبهم نمى‌توان از اجماع و اتّفاق علماى اسلام و آن همه احادیث و روایات صریح، رفع ید نمود.
از پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت شده است که فرمود: «ما استَفادَ امرء مُسلِم فائِدَةً بَعدَ الإسلامِ أفضَلُ مِن زَوجَة مُسلِمَة تَسُرُّهُ إذا نَظَرَ إلَیها وَ تُطیعُهُ إذا أمَرَها وَ تَحفَظُهُ إذا غابَ عَنها فی نَفسِها وَ مالِهِ»(3)؛ (مرد مسلمان فایده‌اى بعد از مسلمان شدن نصیبش نشده است که برتر باشد از زنى که هرگاه به او بنگرد دلش شاد مى‌شود، وقتى به او فرمان مى‌دهد اطاعت مى‌کند و چون شوهر از خانه بیرون رود او از خود و اموال شوهر حفاظت مى‌کند).
پی‌نوشت‌ها:
(1). ترجمه: «خدا تو را به یحیى بشارت مى دهد؛ [کسى] که کلمه خدا را تصدیق مى‌کند و رهبر خواهد بود و از هوس‌هاى سرکش برکنار و پیامبرى از صالحان است». (سوره آل عمران، آیه 39)
(2). براى توضیح بیشتر به وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1409 قمری، چاپ اول، ج 20، ص 9، کتاب (النکاح) مراجعه کنید.
(3). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1407 قمری، چاپ چهارم، ج 5، ص 327، باب (من وفق له الزوجة الصالحة).
منبع: مسیحیت در دنیای کنونی، مکارم شیرازی، ناصر، مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیه السلام)، قم، 1390 شمسی، چاپ اول، ص 63.
