چرا همه مسلمانان از یک مرجع تقلید تبعیت نمی کنند؟

پرسش :

چرا همه مسلمانان اعم از شیعه و سنّی در هر دوره از یک مرجع تقلید تبعیت نمی کنند و همواره دچار اختلاف اند؟

پاسخ :
اختلاف شیعه و اهل سنت در مسائل به اختلاف در مبانی استنباط احکام دینی بر می گردد. هر یک از مذاهب فقهی اسلامی برای استنباط احکام دین، از یکسری اصول و مبانی بهره می گیرند.

طبیعی است که اگر در اصول، مبانی و منابع استنباط با هم اختلاف داشته باشند، نتیجه و رهآورد استنباط ها متفاوت خواهد شد. بسیاری از اختلافات فقهی شیعه و سنی، ریشه در تفاوت دیدگاه ها در اصول و مبانی استنباط دارد، مثلاً اهل سنت افزون بر قرآن و سنت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به سنت صحابه و گاهی به سنت تابعین ارزش می دهند، ولی شیعه افزون بر قرآن و سنت پیامبر (صلّی الله علیه و آله)، به سنت اهل بیت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) بها می دهند و سنت صحابه را اگر مستند به سنّت پیامبر نباشد، به عنوان منبع شرعی نمی پذیرند.

برخی از اختلافات فقهی ریشه در همین نکته دارد. اختلاف در وضو هم از همین نوع است. شیعیان با تمسک به حدیث ثقلین، به اهل بیت و امامان معصوم (علیهم السلام) مراجعه می کنند و احکام شرعی خویش را فرا می گیرند، امّا اهل سنّت این چنین نیستند.

در زمان خلفا به ویژه خلیفه دوم (عمر) سیاست جلوگیری از نشر حدیث رواج داشت و خلفای بعدی تا زمان عمر بن عبدالعزیز، همین سیاست را در پیش گرفتند که سرانجام بسیاری از روایت های پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) و حوادث صدر اسلام به فراموشی سپرده شد و نسل های بعدی نسبت به آن بیگانه شدند.

زین پس شیعیان با مراجعه به امامان معصوم (علیهم السلام) توانستند سنت فراموش شده پیامبر (صلّی الله علیه و آله) را دریابند و آن را سرمشق زندگی خویش قرار دهند؛ به عنوان مثال: امام باقر (علیه السلام) در این راستا ظرف آبی برداشت و به وضو پرداخت و فرمود: پیامبر (صلّی الله علیه و آله) چنین وضو می ساخت. (1)

در هر حال اختلاف عمل در مذاهب اسلامی ناشی از اختلاف برداشت و فهم متفاوت از آیات بوده و سنت پیامبر را هر دوگروه طبق عقیده خود می دانند، اما شیعه افتخار دارد و معتقد است که پیرو ائمه اطهار بوده و پیشوایان معصوم(علیه السلام) از آیات الهی و از سنت و گفتار رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) آگاه تر بوده و درست تر تفسیر می کنند. تمامی مسلمانان(شیعه و سنّی) از یک مرجع و یک رهبر تبعیت نمی کنند، که ناشی از اختلاف مبنایی بین آنان است که به سبب تبعیت از اهل بیت پیامبر است. شیعه معتقد است که باید پس از رسول الله (صلّی الله علیه و آله) از علی (علیه السلام) و فرزندانش پیروی کرد. در زمان غیبت حضرت ولی عصر (علیه السلام) از فقها و دانشمندان دینی که جانشینان ائمه هستند، می باید تبعیت کند، ولی اهل سنّت بر این عقیده نیستند، افزون بر این که آنان از چهار مجتهد وفقیهی که قرن ها پیش فوت کرده اند، پیروی می کنند، در حالی که شیعه معتقد است باید مرجع تقلید زنده باشد.

البته اختلاف در مسایل فقهی موجب نمی شود در مسایل اساسی (که مربوط به جهان اسلام است و شیعه و سنّی در آن مشترک اند و اتفاق نظر دارند) اختلاف داشته باشند.

متأسفانه برخی از مسلمانان یا فرقه های اسلامی به جهت ناآگاهی از یک طرف و توطئه دشمنان اسلام و مسلمانان (که بقای خود و تجاوز به مسلمانان را در جدایی همیشگی بین آن ها می دانند) با پررنگ کردن موارد اختلافی، بر مواردی که اتفاق نظر بین مسلمانان است، سرپوش گذاشته و آن ها را نادیده می گیرند.
 
پی نوشت:
1. شیخ حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ج 1، ص 274، ج 7.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی