بیان ویژگی های روح در قرآن

پرسش :

در قرآن چه ویژگی هایی برای روح بیان شده است؟

پاسخ :
از آیات قرآن مجید، مشخصات و ویژگى‌ هاى زیر براى روح آدمى استفاده مى‌ شود:

الف- روح آدمى داراى استقلال است و بعد از جدا شدن از بدن باقى مى‌ ماند و آیه «اَللهُ یَتَوَفّى اْلأَنْفُسَ...»(1) گواه بر این حقیقت است.

ب- روح آدمى بعد از جدا شدن از بدن ممکن است در عالم برزخ از انواع نعمت‌هاى الهى متنعّم، و یا معذّب به عذاب‌هاى دردناک باشد: قرآن در بیان نعمت های الهی می فرماید: «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ»(2)؛ ([اى پیامبر] هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مرده اند! بلکه زنده اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند)، همچنین در بیان عذاب الهی می فرماید: «النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا ۖ وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ»(3)؛ ([عذاب آنها] آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه مى شود؛ و روزى که قیامت برپا شود [مى فرماید] فرعونیان را در سخت ترین عذابها وارد کنید). که این آیات همگی گواه بر این معنى است.

ج- ساختمان روح با جسم تفاوت بسیار دارد؛ خداوند روح را از عالم أَمْر بیان فرموده: «وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی»(4)؛ (واز تو درباره روح سؤال مى کنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است)، و در آیه دیگر آفرینش آن را «خلقتی جدید» معرفى کرده و می فرماید: «ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ»(5)؛ (سپس آن را آفرینش تازه اى بخشیدیم).

د- آگاهى انسان از چگونگى روح و اسرار آن بسیار ناچیز است، آیه 85 سوره اسراء «وَ ما أُوِتیْتُمْ مِنَ الْعِلمِ اِلّا قَلِیْلا»؛ (و از علم و دانش، جز اندکى به شما داده نشده است)، شاهد این مدّعا است.

ه- رابطه روح با جسم در حال خواب ضعیف مى‌ شود، لکن این ارتباط در حال مرگ به کلّى قطع مى‌ گردد. قرآن می فرماید: «اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا»(6)؛ (خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى کند، و روح کسانى را که نمرده اند نیز به هنگام خواب مى گیرد).

و- در مجموع، روح و پدیده‌ هاى روحى آیات مهمّى از عظمت خدا و وسیله مهم معرفة الله است «اِنَّ فى ذلِکَ لآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُوْنَ»(7)؛ (در این امر نشانه هاى روشنى است براى کسانى که مى اندیشند).

پی‌نوشت‌ها:
(1). قرآن کریم، سوره زمر، آیه 42.
(2). همان، سوره آل عمران، آیه 169.
(3). همان، سوره غافر، آیه 46.
(4). همان، سوره اسراء، آیه 85.
(5). همان، سوره مؤمنون، آیه 14.
(6). همان، سوره زمر، آیه 42.
(7). همان.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم، ج 2، ص 129.