بررسی اصطلاح ظهور صغرا
پرسش :
آیا در مهدویت موضوعی به نام ظهور صغرا داریم؟
پاسخ :
ظهور صغرا اصطلاحی است که در مقابل غیبت صغرا مطرح شده و منظور از آن، این است که هم چنان که امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) قبل از غیبت کبرا دارای غیبت صغرا بودند، در مورد ظهور هم قبل از ظهور کبرا که ظهوری جهانی است دارای ظهور صغرا هستند. این مطلب به ظاهر مستند روایی نداشته و بحث جدیدی محسوب می شود. از طرفی روایات بر ناگهانی بودن ظهور جهانی امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) دلالت دارند. [۱]
اگر منظور از ظهور صغرا صرفا نزدیک تر شدن امر ظهور امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) باشد این بحث دیگری بوده و به طور جداگانه می توان در این مورد به بحث و بررسی پرداخت. و می دانیم که بسیاری از نشانه های ظهور در عصر جدید محقق شده که قبلاً وجود نداشته و این مطلب به هرحال خبر از نزدیک تر شدن ظهور امام زمان می دهد.
در این بحث اصطلاحات دیگری نیز شبیه به ظهور صغرا مطرح است؛ نظیر ظهور جزیی، ظهور عرفانی و ظهور نوعی که در جای خود باید به طور مفصل به آنها پرداخته شود.
خود بحث تدریجی بودن ظهور امام زمان هم گذشته از اصطلاح ظهور صغرا – که توسط برخی مطرح شده – مقوله گسترده ای بوده و سیاق بحث در مورد آن شبیه بحث در مورد قیامت است و این که قیامت در عین دفعی بودن، امری تکوینی در کل خلقت بوده و عالم هستی به تدریج به سمت قیامت در حرکت است. و همچنان که قیامت، مراتب و مقامات مختلفی دارد و برای برخی عرفا پیش از قیامت کبرا آشکار می شود، ظهور هم از این قاعده مستثنا نخواهد بود؛ از این لحاظ خود ظهور امام زمان هم مقدمه قیامت و مرتبه ای از آن محسوب می شود.
همچنان که از پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) نقل شده است: «مثل ظهور امام زمان همچون مثل قیامت (الساعه) است که کسی جز خداوند آن را در وقتش آشکار نمی کند و همچون باری بر دوش و زمین و آسمان سنگینی می کند و بر شما وارد نمی شود مگر به طور ناگهانی.»[۲]
از طرفی در روایات معصومین آیاتی که خبر از قریب الوقوع بودن «الساعه» (قیامت) می دهند به معنای ظهور امام زمان تفسیر شده است[۳]، از جمله: آن جا که خدای تعالی می فرماید: ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ قریب یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السَّاعَهِ لَفِی ضَلالٍ بَعِید[۴]؛ و تو چه دانی شاید ساعت نزدیک باشد. آنان که ایمان نمىآورند آن را با عجله مىخواهند، ولى اهل ایمان از آن مىترسند و مىدانند که آن حق است، بدانید آنان که درباره ساعت (ظهور یا قیامت) مجادله مىکنند در گمراهى دورى هستند.
همچنین آیه: «اقتربت الساعه و انشق القمر»؛ [۵] ساعت نزدیک شد و ماه شکافته شد، نیز در ردیف آیاتی ذکر شده که در آنها «الساعه» به معنای ظهور است. [۶]
با توجه به این آیات و روایات که امر ظهور را همچون امر قیامت تفسیر نموده اند تمامی مباحثی که در مورد قیامت شناسی و معاد شناسی مطرح است، از بُعد دیگری در مباحث ظهور و آخرالزمان شناسی هم می تواند مطرح شود؛ چرا که این دو بحث رابطه تنگاتنگی با هم دارند.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۱۶۴، موسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، بیروت.
[۲] همان، ج ۳۶، ص ۳۴۱، ح ۲۰۵.
[۳] «إِسْمَاعِیلَ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْفُرَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُفَضَّلِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ ع هَلْ لِلْمَأْمُورِ الْمُنْتَظَرِ الْمَهْدِیِّ ع مِنْ وَقْتٍ مُوَقَّتٍ یَعْلَمُهُ النَّاسُ فَقَالَ حَاشَ لِلَّهِ أَنْ یُوَقِّتَ ظُهُورَهُ بِوَقْتٍ یَعْلَمُهُ شِیعَتُنَا قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ لِمَ ذَاکَ قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْآیَهَ وَ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها وَ قَالَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَهِ وَ لَمْ یَقُلْ إِنَّهَا عِنْدَ أَحَدٍ وَ قَالَ فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَهَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَهً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها الْآیَهَ وَ قَالَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ وَ قَالَ ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ تَکُونُ قَرِیباً یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السَّاعَهِ لَفِی ضَلالٍ بَعِید…» همان ، ج ۵۳، ص۱
[۴] الشوری، ۱۷و ۱۸.
[۵] القمر، ۱.
[۶] بحار الانوار، ج۲، ص۱۶۴.
منبع: اسلام کوئست
ظهور صغرا اصطلاحی است که در مقابل غیبت صغرا مطرح شده و منظور از آن، این است که هم چنان که امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) قبل از غیبت کبرا دارای غیبت صغرا بودند، در مورد ظهور هم قبل از ظهور کبرا که ظهوری جهانی است دارای ظهور صغرا هستند. این مطلب به ظاهر مستند روایی نداشته و بحث جدیدی محسوب می شود. از طرفی روایات بر ناگهانی بودن ظهور جهانی امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) دلالت دارند. [۱]
اگر منظور از ظهور صغرا صرفا نزدیک تر شدن امر ظهور امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) باشد این بحث دیگری بوده و به طور جداگانه می توان در این مورد به بحث و بررسی پرداخت. و می دانیم که بسیاری از نشانه های ظهور در عصر جدید محقق شده که قبلاً وجود نداشته و این مطلب به هرحال خبر از نزدیک تر شدن ظهور امام زمان می دهد.
در این بحث اصطلاحات دیگری نیز شبیه به ظهور صغرا مطرح است؛ نظیر ظهور جزیی، ظهور عرفانی و ظهور نوعی که در جای خود باید به طور مفصل به آنها پرداخته شود.
خود بحث تدریجی بودن ظهور امام زمان هم گذشته از اصطلاح ظهور صغرا – که توسط برخی مطرح شده – مقوله گسترده ای بوده و سیاق بحث در مورد آن شبیه بحث در مورد قیامت است و این که قیامت در عین دفعی بودن، امری تکوینی در کل خلقت بوده و عالم هستی به تدریج به سمت قیامت در حرکت است. و همچنان که قیامت، مراتب و مقامات مختلفی دارد و برای برخی عرفا پیش از قیامت کبرا آشکار می شود، ظهور هم از این قاعده مستثنا نخواهد بود؛ از این لحاظ خود ظهور امام زمان هم مقدمه قیامت و مرتبه ای از آن محسوب می شود.
همچنان که از پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) نقل شده است: «مثل ظهور امام زمان همچون مثل قیامت (الساعه) است که کسی جز خداوند آن را در وقتش آشکار نمی کند و همچون باری بر دوش و زمین و آسمان سنگینی می کند و بر شما وارد نمی شود مگر به طور ناگهانی.»[۲]
از طرفی در روایات معصومین آیاتی که خبر از قریب الوقوع بودن «الساعه» (قیامت) می دهند به معنای ظهور امام زمان تفسیر شده است[۳]، از جمله: آن جا که خدای تعالی می فرماید: ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ قریب یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السَّاعَهِ لَفِی ضَلالٍ بَعِید[۴]؛ و تو چه دانی شاید ساعت نزدیک باشد. آنان که ایمان نمىآورند آن را با عجله مىخواهند، ولى اهل ایمان از آن مىترسند و مىدانند که آن حق است، بدانید آنان که درباره ساعت (ظهور یا قیامت) مجادله مىکنند در گمراهى دورى هستند.
همچنین آیه: «اقتربت الساعه و انشق القمر»؛ [۵] ساعت نزدیک شد و ماه شکافته شد، نیز در ردیف آیاتی ذکر شده که در آنها «الساعه» به معنای ظهور است. [۶]
با توجه به این آیات و روایات که امر ظهور را همچون امر قیامت تفسیر نموده اند تمامی مباحثی که در مورد قیامت شناسی و معاد شناسی مطرح است، از بُعد دیگری در مباحث ظهور و آخرالزمان شناسی هم می تواند مطرح شود؛ چرا که این دو بحث رابطه تنگاتنگی با هم دارند.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۱۶۴، موسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، بیروت.
[۲] همان، ج ۳۶، ص ۳۴۱، ح ۲۰۵.
[۳] «إِسْمَاعِیلَ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْفُرَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُفَضَّلِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ ع هَلْ لِلْمَأْمُورِ الْمُنْتَظَرِ الْمَهْدِیِّ ع مِنْ وَقْتٍ مُوَقَّتٍ یَعْلَمُهُ النَّاسُ فَقَالَ حَاشَ لِلَّهِ أَنْ یُوَقِّتَ ظُهُورَهُ بِوَقْتٍ یَعْلَمُهُ شِیعَتُنَا قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ لِمَ ذَاکَ قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْآیَهَ وَ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها وَ قَالَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَهِ وَ لَمْ یَقُلْ إِنَّهَا عِنْدَ أَحَدٍ وَ قَالَ فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَهَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَهً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها الْآیَهَ وَ قَالَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ وَ قَالَ ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ تَکُونُ قَرِیباً یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السَّاعَهِ لَفِی ضَلالٍ بَعِید…» همان ، ج ۵۳، ص۱
[۴] الشوری، ۱۷و ۱۸.
[۵] القمر، ۱.
[۶] بحار الانوار، ج۲، ص۱۶۴.
منبع: اسلام کوئست
