چرا باید به سمت قبله نماز بخوانیم؟

خداوند مکان ندارد و در جهت خاصی نیست؛ پس چرا باید به سمت قبله نماز بخوانیم؟ نمازهای نافله چه اثری دارند؟

حکمت نمازخواندن به سمت قبله مشترک

بدون تردید خداوند مکان ندارد؛ چون مکان داشتن نشانه نیاز و محدودیت است و خداوند غنی مطلق است و به هیچ چیز و هیچ کس، نیازی ندارد. خداوند، در همه جا و یا همه کس و همه چیز هست: «فَأینما تُولّوا فثَمَّ وجهُ الله»(1)؛ «به هر جهت رو کنید، آنجا روی به خدا است (در برابر خداوند قرار دارید)».
 
از این مقدمه چنین نتیجه گرفته می شود که «قبله» نیست که خداوند در آن سمت قرار دارد. پس فلسفه قبله، رو کردن به سمت خدا نیست؛ چون خداوند جهت خاصی ندارد. «ألا إنَّه بکل شی ء محیط»(2)؛ «او بر همه چیز احاطه دارد».
 
بنابراین فلسفه تغییر قبله را باید در جای دیگر جستجو کرد. خداوند جهت ندارد؛ ولی ما انسان ها در زندگی و حیات مادی و معنوی خود، نیازمند جهت هستیم و قبله، تعیین کننده جهت حرکت مسلمانان در طول تاریخ بوده و هست. اگر فرض کنیم که نماز بدون قبله بود، چه اتفاقی می افتاد؟ هر کس به سمتی نماز می خواند و همین امر موجب می شد تا عده ای، جهتی را ترجیح بدهند و دیگران را نیز به آن دعوت کنند؛ مثلاً عده ای به مشرق، برخی به مغرب، گروهی به شمال، برخی به جنوب و... این موضوع خود عاملی برای تفرقه و نزاع و درگیری می شد؛ حال آن که اکنون نماز صفوف را متحد و یکپارچه می کند. علاوه بر این می توان فلسفه قبله را در موارد زیر دسته بندی کرد:

1- توجه به خانه توحید و به نداگر یکتاپرستی حضرت ابراهیم (علیه السلام).
2- توجه به زادگاه و خاست گاه دعوت توحیدی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله).
3- توجه دادن به اولین بنا و معبد روی زمین.
4- وحدت بخشی به صفوف مسلمانان.
5- ایجاد روح جامعه پذیری و الفت در بین مسلمانان و جوامع اسلامی.
6- ایجاد هویت مستقل فرهنگی در جامعه اسلامی.
 

آثار خواندن نمازهای نافله

در روایت های پیشوایان دین تأکید بسیاری بر انجام دادن نافله ها شده است؛ زیرا آنها کاستی و نقصان باطنی نمازهای واجب روزانه را جبران می کنند.
 
اثر کلی نوافل قرب به خدا و توجه و تذکر بیشتر و طبعا پاکی و دوری از گناه وغفلت است. در حدیث قدسی معروفی به نام «قرب النوافل» آمده که خداوند فرمود: «بنده با نوافل به من نزدیک می شود تا جایی که من چشم او می شوم که با او می بیند و گوش او می شوم که با او می شنود ودست او می شوم که با او کار انجام می دهد؛ یعنی، چشم و گوش و دست الهی پیدا می کند».(3)
 
در خصوص نماز شب آیات و روایات آثار زیادی را ذکر کرده اند؛ مثلاً: «مقام محمود و پسندیده در دنیا و آخرت، اثر نماز شب شمرده شده، همچنین نوافل موجب جبران نقص در فرایض می گردد».
 
پی‌نوشت‌ها‌:
1. سوره بقره، آیه 115.
2. سوره فصلت، آیه 54.
3. الکافی، ج 2، ص 352.

منبع: یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.