پرسش :
از نظر قرآن مجوزات جنگ كدام است؟
پاسخ :
پاسخ اجمالى:
در مورد مجوزات جنگ در اسلام بايد گفت: اساساً از نظر اسلام جنگ يك حالت استثنايى بوده و آن در صورتى است كه راه كارها مسالمت آميز به جايى نرسد. در جنگ اسلامى يا جهاد، بر خلاف جنگ هاى معمول دنيا، اهداف شخصى، آدم كشى، كشور گشايى، تحميل عقيده مدّ نظر نمى باشد. بعضى از موارد جنگ از نظر قرآن كريم، از اين قبيل است: 1. دفع تجاوز (سوره بقره، آيه 190). 2. رفع فتنه (سوره بقره، آيه 193) 3. جنگ با نقض كنندگان پيمان، توطئه گران و آغازگران جنگ (سوره توبه، آيه 13) 4. رفع استضعاف از ستم ديدگان (سوره نساء، آيه 75) 5. دفاع از سرزمين (سوره حج، آيه 39 ـ 40).
پاسخ تفصيلى: از نظر اسلام جنگ يك حالت استثنايى بوده و آن در صورتى است كه راه كارهاى مسالمت آميز به جايى نرسد. در جنگ اسلامى يا «جهاد» بر خلاف جنگ هاى معمول دنيا، اهداف شخصى، آدم كشى، كشور گشايى، تحميل عقيده و بالاخره مداخله نظامى در امور ساير كشورها مد نظر نمى باشد. قرآن كريم، محاربه را براى اهداف خاصّى بيان مى دارد كه در اينجا به چند مورد آن اشاره مى شود:
1. دفع تجاوز
(وَ قاتِلو فى سَبيلِ اللّهِ الَّذينَ يُقاتِلونَكُم وَلاتَعتَدوا اِنَّ اللّهَ لايُحِبُّ الْمُعتَدينَ)([1])
در مورد اين كه با چه كسانى بايد جنگيد، جمله «الذين يقاتلونكم» (آنان كه با شما جنگ مى كنند)، صراحت دارد كه تا طرف مقابل دست به اسلحه نبرده و به مقاتله و مبارزه نپرداخته است، مسلمانان نبايد پيش دستى كنند. نكته ديگر اين كه، حتّى در جنگ با كسانى كه با شما جنگ و ستيز دارند، نبايستى تعدّى و افراط داشته باشيد.
2. رفع فتنه
(وَ قاتِلوهم حتى لاتَكونَ فِتنَةٌ وَ تكوِنَ الدِّينُ لِلّهِ فَاِنِ انَتَهوا فَلا عُدوانَ عَلىَ الظّالِمينَ).([2])
جهاد اسلامى نه به خاطر اهدافى كه بشر در جنگ هاى خود معمولا دارد، نه در راه فرمان روايى در زمين و كشور گشايى، نه براى به دست آوردن غنيمت هاى فراوان، و نه به خاطر تهيه بازارهاى فروش يا به دست آوردن مواد خام يا برترى بخشيدن گروهى يا نژادى بر گروه و نژاد ديگر.
بلكه هدف از جهاد، جلب خشنودى پروردگار، حمايت از كسانى كه در معرض فريب و گمراهى قرار گرفته اند و برچيدن بساط شرك و بت پرستى از محيط جامعه انسانى و پياده كردن دستورات خدا است.
اسلام در عين اين كه مردم جهان را به انتخاب دين اسلام كه آخرين و بالاترين دين است، دعوت مى كند; آزادى عقيده را محترم مى شمارد. به همين دليل به اقوامى كه داراى كتاب آسمانى هستند فرصت كافى مى دهد كه با مطالعه و تفكر، آيين اسلام را بپذيرند و اگر نپذيرفتند با آن ها به طور «يك اقليت هم پيمان» معامله مى كند و با شرايط خاصّى كه نه پيچيده است و نه مشكل، با آن ها همزيستى مسالمت آميز خواهد داشت.
ولى شركت و بت پرستى نه دين است و نه آيين، نه محترم شرمنده مى شود، بلكه يك نوع خرافه و انحراف و حماقت، و در واقع يك نوع بيمارى فكرى و اخلاقى است كه بايد به هر قيمت ممكن، آن را ريشه كن ساخت.
كلمه آزادى و احترام به فكر ديگران در مواردى به كار برده مى شود كه فكر و عقيده لااقل يك ريشه صحيح داشته باشد. امّا انحراف، خرافه و بيمارى چيزى نيست كه محترم شمرده شود.([3])
3. جنگ با نقض كنندگان پيمان، توطئه گران و آغاز گران جنگ:
(اَلاتُقاتِلونَ قَوماً نَكَثُوا اَيمانَهُم و هَمّوا بِاِخراجِ الرَّسولِ وَ هُم بَدَءُوكم اَوَّلَ مَرَّة، اَتَخشَو نَهُم، فَاللّهُ اَحَقُّ اَن تَخشَوْهُ اِن كُنتُم مُؤمنينَ)([4])
بر اساس اين آيه شريفه، جنگ با كسانى كه نقض عهد و پيمان نموده اند، تلاش براى اخراج پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) از وطن خودش دارند و نخستين بار جنگ را آغاز نموده اند، تجويز شده است.
4. رفع استضعاف از ستمديدگان:
(وَ مالَكُم لا تُقاتِلونَ فى سَبيلِ اللّهِ وَ المُستَضعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَالنّساء وَ الوِلدانِ الّذين يَقولون رَبَّنا اَخرِجنا من هذِهِ القَريَةِ الظالِمِ اَهلُها وَ اجعَل لَنا مِن لَدُنكَ وَلياً وَ اجعَل لَنا مِن لَدُنكَ نَصيرا)([5])
بر اساس اين آيه شريفه، جهاد دو هدف جامع دارد، يكى «هدف الهى» و آن نشر اصول فضيلت و ايمان، و ديگرى «هدف انسانى» و آن دفاع از ستم ديدگان و زنان و مردان بال و پر شكسته و كودكان محروم است.
5. دفاع از سرزمين
(اُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتِلونَ بِاَنَّهُم ظُلِموا و اِنَّ اللّهَ عَلى نَصرِهِم لَقَديرٌ، الَّذينَ اُخرِجُوا مِنْ ديارِهِم بِغَيرِ حَقٍّ اِلاّ اَن يَقولوا رَبُّنَا اللّهُ...)([6])
به كسانى كه مورد ستم واقع شده و به ناحق از سرزمين شان بيرون رانده شدند، اذن و اجازه مقاتله و جهاد داده شده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] ـ سوره بقره(2)، آيه 190; و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى جنگند، بجنگيد، ولى از اندازه در نگذريد، زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى دارد.
[2] ـ سوره بقره (2)، آيه 193; با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه اى نباشد، و دين، مخصوص خدا شود. پس اگر دست برداشتند، تجاوز جز بر ستمكاران روا نيست.
[3] ـ ر. ك: ناصر مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج 2، صص 14 ـ 16.
[4] ـ سوره توبه (9)، آيه 13; چرا با گروهى كه سوگندهاى (پيمان هاى) خود را شكستند و بر آن شدند كه فرستاده ]خدا[5] ـ سوره نساء (4)، آيه 75; و چرا شما در راه خدا (و در راه نجات) مردان و زنان و كودكان مستضعف نمى جنگيد؟ همانا كه مى گويند: «پروردگارا، ما را از اين شهرى كه مردمش ستم پيشه اند بيرون ببر، و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده، و از نزد خويش ياورى براى ما تعيين فرما».
[6] ـ سوره حج (22)، آيه 39 ـ 40; به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت (جهاد) داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفته اند، و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست; همانا كسانى كه به ناحق از خانه هايشان بيرون رانده شدند (آن ها گناهى نداشتند) جز اين كه مى گفتند: «پروردگار ما خداست»...
پاسخ اجمالى:
در مورد مجوزات جنگ در اسلام بايد گفت: اساساً از نظر اسلام جنگ يك حالت استثنايى بوده و آن در صورتى است كه راه كارها مسالمت آميز به جايى نرسد. در جنگ اسلامى يا جهاد، بر خلاف جنگ هاى معمول دنيا، اهداف شخصى، آدم كشى، كشور گشايى، تحميل عقيده مدّ نظر نمى باشد. بعضى از موارد جنگ از نظر قرآن كريم، از اين قبيل است: 1. دفع تجاوز (سوره بقره، آيه 190). 2. رفع فتنه (سوره بقره، آيه 193) 3. جنگ با نقض كنندگان پيمان، توطئه گران و آغازگران جنگ (سوره توبه، آيه 13) 4. رفع استضعاف از ستم ديدگان (سوره نساء، آيه 75) 5. دفاع از سرزمين (سوره حج، آيه 39 ـ 40).
پاسخ تفصيلى: از نظر اسلام جنگ يك حالت استثنايى بوده و آن در صورتى است كه راه كارهاى مسالمت آميز به جايى نرسد. در جنگ اسلامى يا «جهاد» بر خلاف جنگ هاى معمول دنيا، اهداف شخصى، آدم كشى، كشور گشايى، تحميل عقيده و بالاخره مداخله نظامى در امور ساير كشورها مد نظر نمى باشد. قرآن كريم، محاربه را براى اهداف خاصّى بيان مى دارد كه در اينجا به چند مورد آن اشاره مى شود:
1. دفع تجاوز
(وَ قاتِلو فى سَبيلِ اللّهِ الَّذينَ يُقاتِلونَكُم وَلاتَعتَدوا اِنَّ اللّهَ لايُحِبُّ الْمُعتَدينَ)([1])
در مورد اين كه با چه كسانى بايد جنگيد، جمله «الذين يقاتلونكم» (آنان كه با شما جنگ مى كنند)، صراحت دارد كه تا طرف مقابل دست به اسلحه نبرده و به مقاتله و مبارزه نپرداخته است، مسلمانان نبايد پيش دستى كنند. نكته ديگر اين كه، حتّى در جنگ با كسانى كه با شما جنگ و ستيز دارند، نبايستى تعدّى و افراط داشته باشيد.
2. رفع فتنه
(وَ قاتِلوهم حتى لاتَكونَ فِتنَةٌ وَ تكوِنَ الدِّينُ لِلّهِ فَاِنِ انَتَهوا فَلا عُدوانَ عَلىَ الظّالِمينَ).([2])
جهاد اسلامى نه به خاطر اهدافى كه بشر در جنگ هاى خود معمولا دارد، نه در راه فرمان روايى در زمين و كشور گشايى، نه براى به دست آوردن غنيمت هاى فراوان، و نه به خاطر تهيه بازارهاى فروش يا به دست آوردن مواد خام يا برترى بخشيدن گروهى يا نژادى بر گروه و نژاد ديگر.
بلكه هدف از جهاد، جلب خشنودى پروردگار، حمايت از كسانى كه در معرض فريب و گمراهى قرار گرفته اند و برچيدن بساط شرك و بت پرستى از محيط جامعه انسانى و پياده كردن دستورات خدا است.
اسلام در عين اين كه مردم جهان را به انتخاب دين اسلام كه آخرين و بالاترين دين است، دعوت مى كند; آزادى عقيده را محترم مى شمارد. به همين دليل به اقوامى كه داراى كتاب آسمانى هستند فرصت كافى مى دهد كه با مطالعه و تفكر، آيين اسلام را بپذيرند و اگر نپذيرفتند با آن ها به طور «يك اقليت هم پيمان» معامله مى كند و با شرايط خاصّى كه نه پيچيده است و نه مشكل، با آن ها همزيستى مسالمت آميز خواهد داشت.
ولى شركت و بت پرستى نه دين است و نه آيين، نه محترم شرمنده مى شود، بلكه يك نوع خرافه و انحراف و حماقت، و در واقع يك نوع بيمارى فكرى و اخلاقى است كه بايد به هر قيمت ممكن، آن را ريشه كن ساخت.
كلمه آزادى و احترام به فكر ديگران در مواردى به كار برده مى شود كه فكر و عقيده لااقل يك ريشه صحيح داشته باشد. امّا انحراف، خرافه و بيمارى چيزى نيست كه محترم شمرده شود.([3])
3. جنگ با نقض كنندگان پيمان، توطئه گران و آغاز گران جنگ:
(اَلاتُقاتِلونَ قَوماً نَكَثُوا اَيمانَهُم و هَمّوا بِاِخراجِ الرَّسولِ وَ هُم بَدَءُوكم اَوَّلَ مَرَّة، اَتَخشَو نَهُم، فَاللّهُ اَحَقُّ اَن تَخشَوْهُ اِن كُنتُم مُؤمنينَ)([4])
بر اساس اين آيه شريفه، جنگ با كسانى كه نقض عهد و پيمان نموده اند، تلاش براى اخراج پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) از وطن خودش دارند و نخستين بار جنگ را آغاز نموده اند، تجويز شده است.
4. رفع استضعاف از ستمديدگان:
(وَ مالَكُم لا تُقاتِلونَ فى سَبيلِ اللّهِ وَ المُستَضعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَالنّساء وَ الوِلدانِ الّذين يَقولون رَبَّنا اَخرِجنا من هذِهِ القَريَةِ الظالِمِ اَهلُها وَ اجعَل لَنا مِن لَدُنكَ وَلياً وَ اجعَل لَنا مِن لَدُنكَ نَصيرا)([5])
بر اساس اين آيه شريفه، جهاد دو هدف جامع دارد، يكى «هدف الهى» و آن نشر اصول فضيلت و ايمان، و ديگرى «هدف انسانى» و آن دفاع از ستم ديدگان و زنان و مردان بال و پر شكسته و كودكان محروم است.
5. دفاع از سرزمين
(اُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتِلونَ بِاَنَّهُم ظُلِموا و اِنَّ اللّهَ عَلى نَصرِهِم لَقَديرٌ، الَّذينَ اُخرِجُوا مِنْ ديارِهِم بِغَيرِ حَقٍّ اِلاّ اَن يَقولوا رَبُّنَا اللّهُ...)([6])
به كسانى كه مورد ستم واقع شده و به ناحق از سرزمين شان بيرون رانده شدند، اذن و اجازه مقاتله و جهاد داده شده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] ـ سوره بقره(2)، آيه 190; و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى جنگند، بجنگيد، ولى از اندازه در نگذريد، زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى دارد.
[2] ـ سوره بقره (2)، آيه 193; با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه اى نباشد، و دين، مخصوص خدا شود. پس اگر دست برداشتند، تجاوز جز بر ستمكاران روا نيست.
[3] ـ ر. ك: ناصر مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج 2، صص 14 ـ 16.
[4] ـ سوره توبه (9)، آيه 13; چرا با گروهى كه سوگندهاى (پيمان هاى) خود را شكستند و بر آن شدند كه فرستاده ]خدا[5] ـ سوره نساء (4)، آيه 75; و چرا شما در راه خدا (و در راه نجات) مردان و زنان و كودكان مستضعف نمى جنگيد؟ همانا كه مى گويند: «پروردگارا، ما را از اين شهرى كه مردمش ستم پيشه اند بيرون ببر، و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده، و از نزد خويش ياورى براى ما تعيين فرما».
[6] ـ سوره حج (22)، آيه 39 ـ 40; به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت (جهاد) داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفته اند، و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست; همانا كسانى كه به ناحق از خانه هايشان بيرون رانده شدند (آن ها گناهى نداشتند) جز اين كه مى گفتند: «پروردگار ما خداست»...
.jpg "معجزه ساندویچ پانل در عایق صدا و حرارت")
