پرسش :
درباره فضيلت اخلاقي «قناعت» توضيح دهيد؟
پاسخ :
قناعت در لغت: قناعت اكتفاء كردن به مقدار ناچيزي از وسايل زندگي (در حد نياز و ضرورت است).[1]
قناعت در اخلاق: قناعت ضد صفت حرص است. ملكهاي (صفتي كه در جان انسان رسوخ كرده و تثبيت شده است) كه باعث ميشود كه آدمي به قدر حاجت و ضرورت اكتفا كند و براي كسب مال زياد، زحمت نكشد. قناعت از جمله صفات نيكوست كه بسياري از فضائل به آن منوط ميشود بلكه راحت دنيا و آخرت به آن مربوط ميگردد.[2]
به پادشاهي عالم فرو نيارد سر اگر زسرّ قناعت خبر شود درويش
سعدي ميفرمايد:
قناعت كن اي نفس بر اندكي كه سلطان و درويش بيني يكي
آثار قناعت:
1. آرامش روحي، رواني:[3] مهمترين بارزة صفت قناعت همان رضايت خاطر و روحية بالاي انسانهاي قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسياري از جرمها، دزديها، بيعدالتيها، روشوهدهيها و رشوهگيريها كه در دنبال آن تشويش و نگراني است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.
2. عزت و سرفرازي:[4] پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ فرمودند شايسته نيست مؤمن خود را ذليل كند.
تشنة جوي كريمان نشوي كه قناعت همه دريا باشد
انساني كه به كم خود قانع است هيچگاه دست نياز به سوي ديگران براي كسب مال زيادتر برنميآيد و عزت نفس خود را حفظ ميكند به همين خاطر است كه در روايت از قناعت تعبير به گنج بيپايان شده است.
3. زندگي پاكيزه:[5] از حضرت علي ـ عليه السلام ـ سؤال شد منظور از زندگي پاك در آية ذيل چيست هر كس كه عمل صالحي انجام دهد، اگر مؤمن باشد، ما او را به زندگي پاك زنده خواهيم كرد[6] حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.
4) محبوب مردم: كسي كه روحية بينيازي دارد و منيع الطبع است نزد مردم نيز محبوب است مردم از چنين فردي راضياند و بيشتر دوست دارند كه با او پيوند دوستي برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترين مردم است و هيچ كه بخاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نميشود.
5. بهترين كمك براي اصلاح نفس است:[7] چون بيشتر شهوترانيها و عنان گسيختگيهاي نفس بخاطر حرص و زيادهخواهي است ولي كسي كه به سلاح قناعت مجهز است زمينه خوبي براي تزكيه و تهذيب نفس پديد آورده است براي اينكه اين امر واضحتر شود به زندگي افراد حريص بنگريد كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارتها برميخيزد.
6. راحتي بدن:[8] حريص علاوه بر اينكه آرامش روحي خود را به هم ميزند هميشه در تعب و رنج جسماني است به اين در و آن در ميزند تا بيشتر و بيشتر بدست آورد كه «حريص به جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير»
مراتب قناعت:[9] قناعت يكي از فضائل بالاي انساني است كه خود داراي دو مرتبه عاليتر و عاليتر (اعلي) است در مرتبه عالي انسان، به حد ضرورت مال راضي است و در مرتبة عاليتر (اعلي) علاوه بر قناعت انسان از روحيه ايثار و
گذ شت نيز برخوردار است
منابع كمكي:
1. علم اخلاق اسلامي ترجمه كتاب جامع السعادات، مولا مهدي نراقي، ترجمه: سيد جلال الدين مجتبوي، انتشارات حكمت، ج 2.
2. ترجمة ميزان الحكمه، بحث قناعت.
3. اصول كافي، بحث قناعت.
4. توجه و مشاهدة زندگي انسانهاي قانع و مقايسه با افراد حريص.
سعدي:
حريص به جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفردات راغب اصفهاني.
[2] . خلاصه معراج السعاده، مؤسسه در راه حق، ص 91.
[3] . نقطه آغاز در اخلاق عملي آيت الله محمد رضا مهدوي كني، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص 634.
[4] . همان، ص 642.
[5] . همان، ص 642.
[6] . نحل، آية 96.
[7] . ميزان الحكمه، بحث قناعت.
[8] . همان.
[9] . نقطه آغاز در اخلاق عملي، ص 634.
قناعت در لغت: قناعت اكتفاء كردن به مقدار ناچيزي از وسايل زندگي (در حد نياز و ضرورت است).[1]
قناعت در اخلاق: قناعت ضد صفت حرص است. ملكهاي (صفتي كه در جان انسان رسوخ كرده و تثبيت شده است) كه باعث ميشود كه آدمي به قدر حاجت و ضرورت اكتفا كند و براي كسب مال زياد، زحمت نكشد. قناعت از جمله صفات نيكوست كه بسياري از فضائل به آن منوط ميشود بلكه راحت دنيا و آخرت به آن مربوط ميگردد.[2]
به پادشاهي عالم فرو نيارد سر اگر زسرّ قناعت خبر شود درويش
سعدي ميفرمايد:
قناعت كن اي نفس بر اندكي كه سلطان و درويش بيني يكي
آثار قناعت:
1. آرامش روحي، رواني:[3] مهمترين بارزة صفت قناعت همان رضايت خاطر و روحية بالاي انسانهاي قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسياري از جرمها، دزديها، بيعدالتيها، روشوهدهيها و رشوهگيريها كه در دنبال آن تشويش و نگراني است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.
2. عزت و سرفرازي:[4] پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ فرمودند شايسته نيست مؤمن خود را ذليل كند.
تشنة جوي كريمان نشوي كه قناعت همه دريا باشد
انساني كه به كم خود قانع است هيچگاه دست نياز به سوي ديگران براي كسب مال زيادتر برنميآيد و عزت نفس خود را حفظ ميكند به همين خاطر است كه در روايت از قناعت تعبير به گنج بيپايان شده است.
3. زندگي پاكيزه:[5] از حضرت علي ـ عليه السلام ـ سؤال شد منظور از زندگي پاك در آية ذيل چيست هر كس كه عمل صالحي انجام دهد، اگر مؤمن باشد، ما او را به زندگي پاك زنده خواهيم كرد[6] حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.
4) محبوب مردم: كسي كه روحية بينيازي دارد و منيع الطبع است نزد مردم نيز محبوب است مردم از چنين فردي راضياند و بيشتر دوست دارند كه با او پيوند دوستي برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترين مردم است و هيچ كه بخاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نميشود.
5. بهترين كمك براي اصلاح نفس است:[7] چون بيشتر شهوترانيها و عنان گسيختگيهاي نفس بخاطر حرص و زيادهخواهي است ولي كسي كه به سلاح قناعت مجهز است زمينه خوبي براي تزكيه و تهذيب نفس پديد آورده است براي اينكه اين امر واضحتر شود به زندگي افراد حريص بنگريد كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارتها برميخيزد.
6. راحتي بدن:[8] حريص علاوه بر اينكه آرامش روحي خود را به هم ميزند هميشه در تعب و رنج جسماني است به اين در و آن در ميزند تا بيشتر و بيشتر بدست آورد كه «حريص به جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير»
مراتب قناعت:[9] قناعت يكي از فضائل بالاي انساني است كه خود داراي دو مرتبه عاليتر و عاليتر (اعلي) است در مرتبه عالي انسان، به حد ضرورت مال راضي است و در مرتبة عاليتر (اعلي) علاوه بر قناعت انسان از روحيه ايثار و
گذ شت نيز برخوردار است
منابع كمكي:
1. علم اخلاق اسلامي ترجمه كتاب جامع السعادات، مولا مهدي نراقي، ترجمه: سيد جلال الدين مجتبوي، انتشارات حكمت، ج 2.
2. ترجمة ميزان الحكمه، بحث قناعت.
3. اصول كافي، بحث قناعت.
4. توجه و مشاهدة زندگي انسانهاي قانع و مقايسه با افراد حريص.
سعدي:
حريص به جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفردات راغب اصفهاني.
[2] . خلاصه معراج السعاده، مؤسسه در راه حق، ص 91.
[3] . نقطه آغاز در اخلاق عملي آيت الله محمد رضا مهدوي كني، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص 634.
[4] . همان، ص 642.
[5] . همان، ص 642.
[6] . نحل، آية 96.
[7] . ميزان الحكمه، بحث قناعت.
[8] . همان.
[9] . نقطه آغاز در اخلاق عملي، ص 634.
.jpg "معرفی خوشنویسان معروف قرآن کریم")
