پرسش :
منظور از (امام زمانه) در حدیث«من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیة» کیست ؟ منبع این حدیث چه کتابی است؟
پاسخ :
ما شیعیان معتقد هستیم که مراد پیامبر از«امام زمانه» در این حدیث، امام معصوم(علیه السلام) است که متصدی منصب امامت در عصر خود می باشد و از امام علی(علیه السلام) شروع و به حجة بن الحسن العسکری علیهم السلام ختم می شود.
علامه حلی در کتاب النافع یوم الحشر صفحه 117 می فرماید: که بین شیعه و سنی مشهور و متفق علیه است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:«من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیة» مراد امام زمان و قائم منتظر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
اما بعضی از برادران اهل سنت آن را به معانی دیگری تفسیر کرده اند از جمله:
الف:گفته اند مراد از« امام زمانه» در حدیث پیامبر قرآن کریم است.
ولی چنین معنایی درست نیست زیرا اگر مراد از قرآن تنها وجود آن است شکی نیست که به این مقدار هیچ مسلمانی نسبت به آن جاهل نخواهد بود و اگر مراد، معرفت محتوای قرآن به نحو کامل و اطلاع بر آن باشد، این معرفت از قدرت بسیاری از مردم خارج است. ما چطور می توانیم از یک کارگر و کشاورز بخواهیم که با محتوای قرآن کاملا آشنا شوند و مفاهیم عمیق قرآن را دریافت کنند همان مفاهیمی که فهم آن بسیار دقیق و محتاج به مقدمات فراوانی می باشد. و اگر نتوانست به عمق مفاهیم قرآن برسد در هنگام مرگ به مرگ زمان جاهلیت از دنیا رفته باشد؟ پس چنین معنایی قطعا مراد نیست.
ب: گفته اند مراد از «امام زمانه» حاکمان می باشند.
ولی چنین معنایی هم درست نیست و جواب این نظریه هم این است که حاکمان فراوان و مختلف هستند و اختلافات اساسی دارند چگونه متوجه شویم که کدام یک مراد خداوند متعال هستند؟ و چطور ممکن است خداوند چنین تکلیفی از انسان بخواهد ؟ پس این معنی هم درست نیست.
و اما سؤال دوم باید گفت این حدیث در مهم ترین مصادر روایی شیعه و سنی وارد شده است البته این روایت در این مصادر با اندکی تغییر در الفاظ وارد شده است.
اما منابع اهل سنت:
1. مسند احمد ج 4 صفحه 96
2. ابن ابی الحدید فی شرح نهج البلاغه ج 9 ص147
3. طبقات ابن سعد ج 5 ص 144
4. معجم الاوسط طبرانی ج 1 ص 175 و 227.
5. کنز العمال متقی هندی ج 1 حدیث 464
6. مصنف ابی شیبه جلد 15 ص 38.
7. تاریخ کبیر بخاری ج 6 ص 445/ 2943.
8. مسند احمد ج 3/446.
9. کشف الاسرار ج 2 ص 252/1636.
10. مسند ابی داوود ص 259.
11. تفسیر ابن کثیر ج 1 ص 517.
12. شرح المقاصد تفتازانی ج 2 ص 275.
اما مصادر اهل شیعه: که بسیار فراوان است از جمله:
1- الایضاح ص 75.
2- اعلام الوری ج 2 ص 253.
3- الثاقب فی المناقب 495.
4- البحار ج 23 ص 76.
و مرحوم علامه امینی در الغدیر ج 10 ص 358 تا 360 این مصادر را جمع آوری کرده است.
ما شیعیان معتقد هستیم که مراد پیامبر از«امام زمانه» در این حدیث، امام معصوم(علیه السلام) است که متصدی منصب امامت در عصر خود می باشد و از امام علی(علیه السلام) شروع و به حجة بن الحسن العسکری علیهم السلام ختم می شود.
علامه حلی در کتاب النافع یوم الحشر صفحه 117 می فرماید: که بین شیعه و سنی مشهور و متفق علیه است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:«من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیة» مراد امام زمان و قائم منتظر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
اما بعضی از برادران اهل سنت آن را به معانی دیگری تفسیر کرده اند از جمله:
الف:گفته اند مراد از« امام زمانه» در حدیث پیامبر قرآن کریم است.
ولی چنین معنایی درست نیست زیرا اگر مراد از قرآن تنها وجود آن است شکی نیست که به این مقدار هیچ مسلمانی نسبت به آن جاهل نخواهد بود و اگر مراد، معرفت محتوای قرآن به نحو کامل و اطلاع بر آن باشد، این معرفت از قدرت بسیاری از مردم خارج است. ما چطور می توانیم از یک کارگر و کشاورز بخواهیم که با محتوای قرآن کاملا آشنا شوند و مفاهیم عمیق قرآن را دریافت کنند همان مفاهیمی که فهم آن بسیار دقیق و محتاج به مقدمات فراوانی می باشد. و اگر نتوانست به عمق مفاهیم قرآن برسد در هنگام مرگ به مرگ زمان جاهلیت از دنیا رفته باشد؟ پس چنین معنایی قطعا مراد نیست.
ب: گفته اند مراد از «امام زمانه» حاکمان می باشند.
ولی چنین معنایی هم درست نیست و جواب این نظریه هم این است که حاکمان فراوان و مختلف هستند و اختلافات اساسی دارند چگونه متوجه شویم که کدام یک مراد خداوند متعال هستند؟ و چطور ممکن است خداوند چنین تکلیفی از انسان بخواهد ؟ پس این معنی هم درست نیست.
و اما سؤال دوم باید گفت این حدیث در مهم ترین مصادر روایی شیعه و سنی وارد شده است البته این روایت در این مصادر با اندکی تغییر در الفاظ وارد شده است.
اما منابع اهل سنت:
1. مسند احمد ج 4 صفحه 96
2. ابن ابی الحدید فی شرح نهج البلاغه ج 9 ص147
3. طبقات ابن سعد ج 5 ص 144
4. معجم الاوسط طبرانی ج 1 ص 175 و 227.
5. کنز العمال متقی هندی ج 1 حدیث 464
6. مصنف ابی شیبه جلد 15 ص 38.
7. تاریخ کبیر بخاری ج 6 ص 445/ 2943.
8. مسند احمد ج 3/446.
9. کشف الاسرار ج 2 ص 252/1636.
10. مسند ابی داوود ص 259.
11. تفسیر ابن کثیر ج 1 ص 517.
12. شرح المقاصد تفتازانی ج 2 ص 275.
اما مصادر اهل شیعه: که بسیار فراوان است از جمله:
1- الایضاح ص 75.
2- اعلام الوری ج 2 ص 253.
3- الثاقب فی المناقب 495.
4- البحار ج 23 ص 76.
و مرحوم علامه امینی در الغدیر ج 10 ص 358 تا 360 این مصادر را جمع آوری کرده است.
