پرسش :
اگر واقعاً امامت از اصول دين است و بدون آن، دين كامل نمي شود، چرا اين مسئله به شكلي كه شيعه مي گويد، به صراحت در قرآن نيامده است؟
پاسخ :
در ابتدا بايد مقصود از سؤال روشن شود. اگر مراد اين است كه چون مسئله ي امامت از اصول دين است، بايد به صورت مفصّل و كامل در قرآن بيان مي شد، پاسخ اين است كه شيوه ي قرآن به اين صورت است كه مطالب و مسائل رابه صورت كلّي بيان مي كند و جزئيات آن را قرآن ناطق، يعني پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ تبيين مي كند. در حديثي از ابي بصير آمده است: از امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد قول خداوند (أَطِـيعُوا اللّهَ وَأَطيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الأمْرِ مِنْكُمْ)[1] سؤال كردم، ايشان فرمودند: در شأن علي، حسن و... ـ عليهم السلام ـ نازل شده است. به ايشان عرض كردم: مردم مي گويند به چه علت نام علي و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ در قرآن نيامده است. فرمودند: نماز هم بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ نازل شده، ولي در قرآن از ركعات آن حرفي به ميان نيامده است... و هم چنين اين آيه هم بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ نازل شده كه آن را در مورد علي و ديگر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تفسير نموده است».[2] از اين روي با مراجعه به كلمات پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ در مورد اهل بيت ـ عليهم السلام ـ سفارشات فراواني را مشاهده مي كنيم كه به وضوح بر امامت و ولايت آن ها دلالت دارند؛ هم چون حديث اثنا عشر،[3] حديث ثقلين،[4] حديث سفينه[5] و حديث غدير.[6] و اگر مقصود از سؤال اين است كه مسئله ي امامت به كلّي در قرآن بيان نشده، پاسخ اين است كه با مراجعه ي به قرآن كريم مشاهده مي كنيم كه اين موضوع با صراحت بيان شده است؛ به عنوان نمونه به آيه اي كه شأن نزول آن مورد قبول شيعه و اهل سنت است، اشاره مي شود:
آيه ي ولايت
(إِنَّما وَلِـيُّـكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِـيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَهُمْ راكِعُونَ)[7]. علاوه بر مفسرين شيعه، مفسرين بزرگ اهل سنت هم چون قرطبي،[8] ابن كثير،[9] و طبرسي[10] گفته اند مراد از (الَّذِينَ آمَنُوا) در اين آيه، علي ـ عليه السلام ـ است.
2. آيه ي تبليغ
(يا أَيُّها الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ )[11]. در منابع فريقين وارد شده كه اين آيه در شأن حضرت علي ـ عليه السلام ـ نازل شده است.[12] هم چنين از ذيل آيه فهميده مي شود كه مسئله ي بسيار مهمي مطرح بوده است؛ چرا كه خداوند مي فرمايد: اگر اين پيام را به مردم ابلاغ نكني، رسالت و پيام خدا را نرسانده اي و اگر امامت فرعي از فروع دين بود، از چنين جايگاه و اهميتي برخوردار نبود كه بدون تبليغ آن، رسالت پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ ناقص بماند.
3. آيه‌ي اكمال
(اليَوْمَ يَـئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ... اليَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِـيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِيناً)[13]. اين آيه بعد از انتصاب علي ـ عليه السلام ـ به امامت توسط پيامبر اكرم ـ عليه السلام ـ در روز غدير خم نازل شده است[14] و دلالت صريح بر مسئله ي امامت دارد. مخصوصا ذيل آيه كه از يأس و نااميدي كفار سخن به ميان آمده و هيچ مسئله ي فرعي نمي تواند چنين موجب يأس و نااميدي كفار از دين اسلام شود.
پی نوشتها:
[1] . نساء/59.
[2] . اصول كافي، ج 1، ص 286.
[3] . سيكون بعدي اثنا عشر اميراً...كلهم من قريش. صحيح بخاري، ج 9، ص 101؛ فاضل هندي، كنز العمال، ج 1، ص 380.
[4] . اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي اهل بيتي. شيخ صدوق، أمالي، مجلس 64، ح 15، ص 338؛ صحيح مسلم، ج 4، ص 1873.
[5] . مثل اهل بيتي كمثل سفينه نوح...؛ بحارالانوار، ج 22، ص 408؛ حاكم نيشابوري، المستدرك، ج 3، ص 151.
[6] . من كنت مولاه فهذا علي مولاه؛ اصول كافي، ج 8، ص 27؛ سنن ترمذي، ج 5، ص 632.
[7] . مائده/ 55.
[8] . تفسير قرطبي، ج 6، ص 221.
[9] . تفسير ابن كثير، ج 2، ص 71.
[10] . تفسير طبرسي، ج 6، ص 186.
[11] . مائده / 67.
[12] . ابن ابي حاتم، تفسير القرآن العظيمه، ج 4، ص 172؛ سيوطي، درّ المنثور، ج 3، ص 117.
[13] . مائده / 3.
[14] . . خطيب بغدادي، تاريخ بغداد، ج 8، ص 29؛ ابن عساكر، تاريخ مدينه ي دمشق، ج 2، ص 75.
در ابتدا بايد مقصود از سؤال روشن شود. اگر مراد اين است كه چون مسئله ي امامت از اصول دين است، بايد به صورت مفصّل و كامل در قرآن بيان مي شد، پاسخ اين است كه شيوه ي قرآن به اين صورت است كه مطالب و مسائل رابه صورت كلّي بيان مي كند و جزئيات آن را قرآن ناطق، يعني پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ تبيين مي كند. در حديثي از ابي بصير آمده است: از امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد قول خداوند (أَطِـيعُوا اللّهَ وَأَطيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الأمْرِ مِنْكُمْ)[1] سؤال كردم، ايشان فرمودند: در شأن علي، حسن و... ـ عليهم السلام ـ نازل شده است. به ايشان عرض كردم: مردم مي گويند به چه علت نام علي و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ در قرآن نيامده است. فرمودند: نماز هم بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ نازل شده، ولي در قرآن از ركعات آن حرفي به ميان نيامده است... و هم چنين اين آيه هم بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ نازل شده كه آن را در مورد علي و ديگر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تفسير نموده است».[2] از اين روي با مراجعه به كلمات پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ در مورد اهل بيت ـ عليهم السلام ـ سفارشات فراواني را مشاهده مي كنيم كه به وضوح بر امامت و ولايت آن ها دلالت دارند؛ هم چون حديث اثنا عشر،[3] حديث ثقلين،[4] حديث سفينه[5] و حديث غدير.[6] و اگر مقصود از سؤال اين است كه مسئله ي امامت به كلّي در قرآن بيان نشده، پاسخ اين است كه با مراجعه ي به قرآن كريم مشاهده مي كنيم كه اين موضوع با صراحت بيان شده است؛ به عنوان نمونه به آيه اي كه شأن نزول آن مورد قبول شيعه و اهل سنت است، اشاره مي شود:
آيه ي ولايت
(إِنَّما وَلِـيُّـكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِـيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَهُمْ راكِعُونَ)[7]. علاوه بر مفسرين شيعه، مفسرين بزرگ اهل سنت هم چون قرطبي،[8] ابن كثير،[9] و طبرسي[10] گفته اند مراد از (الَّذِينَ آمَنُوا) در اين آيه، علي ـ عليه السلام ـ است.
2. آيه ي تبليغ
(يا أَيُّها الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ )[11]. در منابع فريقين وارد شده كه اين آيه در شأن حضرت علي ـ عليه السلام ـ نازل شده است.[12] هم چنين از ذيل آيه فهميده مي شود كه مسئله ي بسيار مهمي مطرح بوده است؛ چرا كه خداوند مي فرمايد: اگر اين پيام را به مردم ابلاغ نكني، رسالت و پيام خدا را نرسانده اي و اگر امامت فرعي از فروع دين بود، از چنين جايگاه و اهميتي برخوردار نبود كه بدون تبليغ آن، رسالت پيامبر ـ صلي الله عليه وآله وسلم ـ ناقص بماند.
3. آيه‌ي اكمال
(اليَوْمَ يَـئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ... اليَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِـيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِيناً)[13]. اين آيه بعد از انتصاب علي ـ عليه السلام ـ به امامت توسط پيامبر اكرم ـ عليه السلام ـ در روز غدير خم نازل شده است[14] و دلالت صريح بر مسئله ي امامت دارد. مخصوصا ذيل آيه كه از يأس و نااميدي كفار سخن به ميان آمده و هيچ مسئله ي فرعي نمي تواند چنين موجب يأس و نااميدي كفار از دين اسلام شود.
پی نوشتها:
[1] . نساء/59.
[2] . اصول كافي، ج 1، ص 286.
[3] . سيكون بعدي اثنا عشر اميراً...كلهم من قريش. صحيح بخاري، ج 9، ص 101؛ فاضل هندي، كنز العمال، ج 1، ص 380.
[4] . اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي اهل بيتي. شيخ صدوق، أمالي، مجلس 64، ح 15، ص 338؛ صحيح مسلم، ج 4، ص 1873.
[5] . مثل اهل بيتي كمثل سفينه نوح...؛ بحارالانوار، ج 22، ص 408؛ حاكم نيشابوري، المستدرك، ج 3، ص 151.
[6] . من كنت مولاه فهذا علي مولاه؛ اصول كافي، ج 8، ص 27؛ سنن ترمذي، ج 5، ص 632.
[7] . مائده/ 55.
[8] . تفسير قرطبي، ج 6، ص 221.
[9] . تفسير ابن كثير، ج 2، ص 71.
[10] . تفسير طبرسي، ج 6، ص 186.
[11] . مائده / 67.
[12] . ابن ابي حاتم، تفسير القرآن العظيمه، ج 4، ص 172؛ سيوطي، درّ المنثور، ج 3، ص 117.
[13] . مائده / 3.
[14] . . خطيب بغدادي، تاريخ بغداد، ج 8، ص 29؛ ابن عساكر، تاريخ مدينه ي دمشق، ج 2، ص 75.
