پرسش :
فلسفه اين كه در روز عاشورا روزه گرفتن مكروه است چيست؟ دليل آن چيست؟ وقتي برادران سني را مي بينم آنها مي گويند روز عاشورا روزه گرفتن مستحب است. اين فرق به خاطر چيست؟
پاسخ :
چنان كه مي دانيد منابع استنباط احكام فرد شيعه و اهل سنت متفاوت است كه شايد مهمترين تفاوت آن باشد كه شيعيان قول ائمه (ع) را همانند قول پيامبر (ص) حجت مي دانند. اما اهل سنت چنين باوري ندارند. حكم روزه روز عاشورا نيز از مسائل فقهي است كه هر گروه براي تبيين آن به ادله مورد استناد خود تمسك مي جويند كه درباره اين مسئله دليل عمده روايات است. با بررسي روايات موجود در منابع اهل سنت، به تعارض آشكار ميان اين روايات و وجود اضطراب و خدشه در متن بعضي از آنها بر مي خوريم؛ در حاليكه بعضي از اين روايات بر روزه اين روز تاكيد مي كنند بعضي ديگر خلاف اينرا ثابت مي كنند. مثلا در صحيح مسلم، كتاب الصوم، صوم يوم عاشورا به نقل از ابن مسعود آمده است كه: «قبل از نزول حكم روزه ماه رمضان، روز عاشورا را روزه مي گرفتند اما پس از آن، روزه عاشورا ترك شد.» از طرف ديگر در بعضي از اين روايات آمده است كه اهل جاهليت، عاشورا را روزه مي گرفتند و پيامبر نيز به تبع آنها آن روز را روزه گرفت![1] در بعضي ديگر آمده كه پيامبر فضيلت روزه عاشورا را نمي دانست اما پس از هجرت به مدينه از يهود ياد گرفت و به آن عمل كرد.[2]
به نظر شما امكان دارد پيامبر (ص) با آن علم لدنيش حكم مساله اي را نداند و آنرا از اهل كتاب بياموزد!؟ ضمن اينكه در ميان اهل كتاب چنين روزه اي وجود ندارد و اساسا آنها روزي به نام عاشورا نمي شناسند. تعارض مذكور و مطالب عجيب بعضي از اين روايات، اين احتمال را بسيار تقويت مي كند كه اين روايات از محصولات بني اميه است و آنها به خاطر سرور و شادي در عاشورا، استحباب روزه اين روز را جعل كردند و كم كم اين امر به يك سنت در ميان اهل سنت تبديل شد[3]. و اين همان مطلبي است كه در زيارت عاشورا آمده است؛ آنجا كه ميخوانيم: "اللهم ان هذا يوم تبركت به بني اميه"، و نيز آنجا كه "هذا يوم فرحت به آل زياد و آل مروان بقتلهم الحسين صلوات الله عليه".
جالب آن است كه در روايات اهل بيت به اين نكته تصريح شده است و به همين دليل شيعيان را توصيه كرده اند اين روز را روزه نگيرند كه بيشتر فقهاي شيعه به استناد همين روايت حكم به كراهت روزه اين روز كرده اند.
در روايتي آمده است كه: "سئل الامام الرضا (ع) عن صوم يوم عاشورا، قال: عن صوم ابن مرجانه تسالني ذلك يوم صامه الادعياء من آل زياد لقتل الحسين (ع) : از امام رضا (ع) درباره روزه روز عاشورا سوال كردند. حضرت فرمود: آيا از روزه پسر مرجانه سوال مي كنيد؟ روز عاشورا، روزي است كه ناپاكان از آل زياد به خاطر]سرور و شادي ناشي از[ كشتن امام حسين (ع) آنرا روزه گرفتند[4].
در حديث ديگري، امام رضا (ع) مي فرمايد: "روز عاشورا، روز روزه نيست بلكه روز حزن و مصيبتي است كه براي اهل آسمان و زمين و همه مومنان وارد شد و روز شادي و سرور پسر مرجانه و آل زياد و اهل آتش است."
بنابر اين ائمه (ع) به اين دليل كه بني اميه از روي سرور و شادي عاشورا را روزه مي گرفتند، شيعيان را توصيه كرده اند در اين روز روزه نگيرند و به عزاداري و سوگواري بپردازند و به همين دليل است كه اكثر فقهاي شيعه حكم كرده اند كه روزه گرفتن در روز عاشورا مكروه است.
پی نوشتها:
[1]صحيح بخاري، كتاب الصوم، ح 1794.
[2]همان، ح 1900، 3726 و 3727.
[3]البته لازم است كه ذكر گردد بني اميه به شكرانه كشتن امام حسين (ع) به روزه، بسنده نكردند و دستور دادند مساجدي را هم درست كنند و ... ر.ك: حماسه حسيني شهيد مطهري ج 1، ص 122-123.
[4]تهذيب، 4/301.
منبع: پايگاه حوزه
چنان كه مي دانيد منابع استنباط احكام فرد شيعه و اهل سنت متفاوت است كه شايد مهمترين تفاوت آن باشد كه شيعيان قول ائمه (ع) را همانند قول پيامبر (ص) حجت مي دانند. اما اهل سنت چنين باوري ندارند. حكم روزه روز عاشورا نيز از مسائل فقهي است كه هر گروه براي تبيين آن به ادله مورد استناد خود تمسك مي جويند كه درباره اين مسئله دليل عمده روايات است. با بررسي روايات موجود در منابع اهل سنت، به تعارض آشكار ميان اين روايات و وجود اضطراب و خدشه در متن بعضي از آنها بر مي خوريم؛ در حاليكه بعضي از اين روايات بر روزه اين روز تاكيد مي كنند بعضي ديگر خلاف اينرا ثابت مي كنند. مثلا در صحيح مسلم، كتاب الصوم، صوم يوم عاشورا به نقل از ابن مسعود آمده است كه: «قبل از نزول حكم روزه ماه رمضان، روز عاشورا را روزه مي گرفتند اما پس از آن، روزه عاشورا ترك شد.» از طرف ديگر در بعضي از اين روايات آمده است كه اهل جاهليت، عاشورا را روزه مي گرفتند و پيامبر نيز به تبع آنها آن روز را روزه گرفت![1] در بعضي ديگر آمده كه پيامبر فضيلت روزه عاشورا را نمي دانست اما پس از هجرت به مدينه از يهود ياد گرفت و به آن عمل كرد.[2]
به نظر شما امكان دارد پيامبر (ص) با آن علم لدنيش حكم مساله اي را نداند و آنرا از اهل كتاب بياموزد!؟ ضمن اينكه در ميان اهل كتاب چنين روزه اي وجود ندارد و اساسا آنها روزي به نام عاشورا نمي شناسند. تعارض مذكور و مطالب عجيب بعضي از اين روايات، اين احتمال را بسيار تقويت مي كند كه اين روايات از محصولات بني اميه است و آنها به خاطر سرور و شادي در عاشورا، استحباب روزه اين روز را جعل كردند و كم كم اين امر به يك سنت در ميان اهل سنت تبديل شد[3]. و اين همان مطلبي است كه در زيارت عاشورا آمده است؛ آنجا كه ميخوانيم: "اللهم ان هذا يوم تبركت به بني اميه"، و نيز آنجا كه "هذا يوم فرحت به آل زياد و آل مروان بقتلهم الحسين صلوات الله عليه".
جالب آن است كه در روايات اهل بيت به اين نكته تصريح شده است و به همين دليل شيعيان را توصيه كرده اند اين روز را روزه نگيرند كه بيشتر فقهاي شيعه به استناد همين روايت حكم به كراهت روزه اين روز كرده اند.
در روايتي آمده است كه: "سئل الامام الرضا (ع) عن صوم يوم عاشورا، قال: عن صوم ابن مرجانه تسالني ذلك يوم صامه الادعياء من آل زياد لقتل الحسين (ع) : از امام رضا (ع) درباره روزه روز عاشورا سوال كردند. حضرت فرمود: آيا از روزه پسر مرجانه سوال مي كنيد؟ روز عاشورا، روزي است كه ناپاكان از آل زياد به خاطر]سرور و شادي ناشي از[ كشتن امام حسين (ع) آنرا روزه گرفتند[4].
در حديث ديگري، امام رضا (ع) مي فرمايد: "روز عاشورا، روز روزه نيست بلكه روز حزن و مصيبتي است كه براي اهل آسمان و زمين و همه مومنان وارد شد و روز شادي و سرور پسر مرجانه و آل زياد و اهل آتش است."
بنابر اين ائمه (ع) به اين دليل كه بني اميه از روي سرور و شادي عاشورا را روزه مي گرفتند، شيعيان را توصيه كرده اند در اين روز روزه نگيرند و به عزاداري و سوگواري بپردازند و به همين دليل است كه اكثر فقهاي شيعه حكم كرده اند كه روزه گرفتن در روز عاشورا مكروه است.
پی نوشتها:
[1]صحيح بخاري، كتاب الصوم، ح 1794.
[2]همان، ح 1900، 3726 و 3727.
[3]البته لازم است كه ذكر گردد بني اميه به شكرانه كشتن امام حسين (ع) به روزه، بسنده نكردند و دستور دادند مساجدي را هم درست كنند و ... ر.ك: حماسه حسيني شهيد مطهري ج 1، ص 122-123.
[4]تهذيب، 4/301.
منبع: پايگاه حوزه
