پرسش :

پسر 8 ساله‏ام هيچ مشكلى جسمى ندارد؛ اما شب‏ها رختخواب خود را خيس مى‏كند. علت چيست و چه بايد كرد؟

پاسخ :
در صورت منتفى بودن علت جسمانى (پزشكى) شب ادرارى (ر. ك: ص 150 - 147)، علت آن مى‏تواند اضطراب ناشى از فشار روحى دراز مدت باشد كه بيش از چند ماه طول كشيده است.
علل اضطراب كودك ممكن است فشارهاى روحى ناشى از مرگ يكى از اعضاى خانواده، جدايى والدين، اختلاف والدين، توجه بسيار آنان به برادر يا خواهر كوچك‏تر، تنبيه بدنى، تبعيض بين فرزندان و مقايسه آنان، كمبود محبت، (1) نقص عضو، آزار همكلاسى، آزار قلدر محله يا برادر و خواهر بزرگ‏تر و احساس حقارت ناشى از ضعف اعتماد به نفس باشد.
شما بايد براى رفع مشكل شب ادرارى فرزندتان، اولا زمينه‏ها و علل اضطراب او را از بين ببريد و ثانيا از برخوردهايى كه باعث تشديد اضطراب و در نتيجه شب ادرارى افزون‏تر او مى‏شود بپرهيزيد:
1. او را تنبيه بدنى نكنيد و حتى از تهديد به كتك نيز بپرهيزيد.
2. مسأله را بزرگ نكنيد. جمله‏هايى مثل «ما از خجالت نمى‏توانيم سرمان را بلند كنيم»، مسأله را بزرگ و مشكل او را دو چندان مى‏كند. به گونه‏اى برخورد كنيد كه احساس كند از اين مسأله نگران نيستيد و به او اطمينان دهيد كه اين مشكل موقتى است و از بين مى‏رود.
اگر شما يا عضو ديگرى از خانواده، در كودكى به شب ادرارى دچار بوده‏ايد، آن را به كودك خود بگوييد. اين مطلب به طور جدى از بار فشار روحى او مى‏كاهد. اگر كودك بداند كه برخى از همكلاسى‏هايش يا كودكان برخى از نزديكان نيز چنين مشكلى دارند، خاطرش آسوده‏تر مى‏شود. 3. از تحقير و سرزنش او بپرهيزيد. جمله‏هايى چون «تو مايه ننگ خانواده ما هستى» و «تو آبروى خانواده را برده‏اى» بسيار ناروا است.
4. او را هرگز به رسوا كردن و آبروريزى نزد ديگران تهديد نكنيد.
5. او را به بى‏قيدى و تنبلى و بى‏حالى متهم نسازيد.
6. مراقب خواهر يا برادرش باشيد كه او را به جهت بوى نامطبوع تشك يا بدنش مسخره نكنند.
7. او را با همسالانش مقايسه نكنيد و شب ادرارى نداشتن آنان را به رخش نكشيد.
8. هر شب در حمام، سبدى با شلوارى خشك قرار دهيد و به او بياموزيد كه خودش پس از تطهير بدن، شلوارش را تعويض كند. تعويض شلوار او به وسيله شما، باعث احساس حقارتش و در نتيجه فشار روحى بيشتر خواهد شد و....
9. او را نيمه شب به حمام نبريد؛ اعصابش را به هم مى‏ريزد.
10. اگر براى روى تشك او از روكش پلاستيكى استفاده مى‏كنيد، حتما از نوح نرم و بى‏صداى آن باشد.
11. در مهمانى‏ها بهتر است شب را در منزل ميزبان نمانيد و براى خواب به منزل خود برويد و در صورت ضرورت يا در مسافرت‏ها، سعى كنيد كسى متوجه مشكل او نشود.
توجه داشته باشيد كه تمام موارد پيش گفته، فشار روحى او را بيشتر مى‏كند و اگر گمان مى‏كنيد با اين گونه رفتارها مشكل او حل خواهد شد، به طور قطع اشتباه مى‏كنيد. شب ادرارى فرزند شما، اختلال يا عادتى عصبى است و عادت عصبى با اين رفتارها درمان نمى‏شود.
اين رفتارها دقيقا مثل اين است كه جايى آتش گرفته باشد و شما به جاى آب، روى آن بنزين بريزيد.
در صورتى كه با راهكارهاى پيش گفته، اضطراب و فشارهاى روحى فرزندتان از بين نرفت، روان‏شناس مى‏تواند با روش ايجاد آرامش (Relaxation therapy) يعنى شل كردن عضلات و كشش‏هاى عضلانى، و روش اشباع (Saturation) يعنى خارج كردن ذهن از ابهام مطلب به كمك تكرار و روشنگرى، و روان پزشك با درمان دارويى (ر. ك: ص 153 و 154 (به فرزند شما كمك كند.
پی نوشت:
1. برخى از كودكان شب ادرار، شب‏هايى كه از محيط خانه خود دورند، بستر خود را خيس نمى‏كنند. اين مسأله نشان مى‏دهد كه محيط خانه براى آنان آرام و امن نيست.
منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388