پرسش :

قرآن مجيد از سويى مردم را به قصاص فرمان مى دهد و آن را مايه حيات و وسيله بقا مى داند و مى گويد: «ولكم فى القصاص حياة يا اولى الالباب»(سوره بقره، آيه 179) و از سويى ديگر عفو و اغماض را مى ستايد و مردم را به سوى آن مى خواند و مى فرمايد: «الكاظمين الغيظ والعافين عن النّاس»(سوره آل عمران، آيه 134)لطفا توضیح دهید.

پاسخ :
بسيارى از قوانين، داراى اثر اجتماعى و روانى اند اگر چه در عمل، اندكى از آنها استفاده شود; مثلا همين كه اسلام اجازه مى دهد اولياى مقتول، شخص را قصاص كنند، موجب مى شود بسيارى از كسان كه مى خواهند دست به خون ديگرى بيالايند، خود را در خطر بينند و از اين كار چشم پوشند.
حق قصاص، به خودى خود، مى تواند اثرى حياتى براى اجتماع به همراه آورد و مردم را از جنايت دور سازد هر چند در عمل از اين حق بسيار اندك استفاده شود. به عبارت ديگر، آنچه مايه بقا و ايمنى انسان در برابر تجاوز ديگران است، همان اختيار قانونى بر انجام قصاص است نه اقدام به آن.
تشريع قانون قصاص موجب كاهش امار جنايت است، ولى هرگز اسلام اولياى مقتول را مجبور نكرده است كه از اين حق قانونى استفاده كنند، بلكه به آنان اختيار داده است كه اگر بخواهند از در عفو گذشت وارد شوند و از سر تقصير جانى درگذرند يا ديه بپذيرند. بنابراين، اسلام با تشريع دو قانون قصاص و عفو، به دو هدف والا رسيده است. از سويى به اولياى مقتول حق قصاص و انتقام داده است و بدين سان از بروز جنايت پيشگيرى كرده است و از سويى ديگر، اولياى مقتول را در استفاده از حق قانونى خود آزاد گذارده تا اگر بخواهند بر شخص جانى منّت گذارند و او را عفو كنند; زيرا گاه مصلحت ايجاب مى كند كه او را ببخشايند، يا از او ديه بستانند.
گاه اگر از قصاص چشمپوشى شود، چه بسا انديشه تجاوز در شخص جانى و ديگران توان گيرد. در اين صورت، شايسته است كه اولياى مقتول از اين حق قانونى استفاده كنند. ولى گاه چنين نيست و مصلحت ايجاب مى كند كه از گناه او چشم پوشند و او را ببخشايند. در اين صورت، عفو و گذشت بهتر از قصاص و انتقام است و تشخيص اين دو مورد از يكديگر چندان سخت نيست. (1)
پی نوشت:
1 - پرسشها و پاسخهاى مذهبى، ج 2، ص 192
eporsesh.com