پرسش :
چرا امام علي(علیه السلام) خطبه ي شقشقيه را نيمه تمام گذاشتند؟ مگر بيان حق واجب نيست؟ در نامه اي كه ميان خطبه به دست آن حضرت داده شد، چه چيز نوشته شده بود؟
پاسخ :
اين سؤال، در حقيقت سه سؤال است:
1_ چرا حضرت علي(علیه السلام) خطبه را ناتمام گذاشت؟
2_ مگر بيان حق واجب نيست؟
3_ در نامه آن مرد چه چيزهايي بود؟
در مورد اول بايد گفت: حضرت علي(علیه السلام) خطبه را ناتمام نگذاشته است بلكه آنچه مي خواست بيان كرد و علت اينكه ناتمام نگذاشت اين است كه خود آن حضرت فرمودند: «اين شقشقيه اي بود كه بيرون آمد و صدا كرد» و شقشقه بيش از يك لحظه نمي شود، اين طور نيست كه شقشقه چند ساعت طول بكشد.
در مورد دوم بايد گفت: حق براي شيعيان مخلص آن حضرت بيش از اين معلوم بود و نيازي به بيان نداشتند و بيشتر اصحاب پيامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) هم مي دانستند كه پس از پيامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت علي(علیه السلام) امام است. در اين ميان افرادي بودند كه در تشخيص حق با مشكل مواجه بودند و حضرت علي(علیه السلام) در اين خطبه، براي آنان حق را بيان كرد و غصب خلافت از سوي خلفاي سه گانه را به صراحت بيان فرمود. علاوه بر اينها، حضرت علي(علیه السلام) تجسم حق است و از او جز حق سر نمي زند.
در شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد آمده است كه ابن خشاب گفت: اگر من پاي سخنراني حضرت علي(علیه السلام) بودم به ابن عباس مي گفتم: آيا در دل علي بن ابي طالب(علیهماالسلام) چيزي ماند كه نگفته باشد.! او همه چيز را گفت و جايي براي تأسف خوردن تو نمانده است، (شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 2_1، ص 205، خطبه سوم). اين سخن مي رساند كه حضرت علي(علیه السلام) همه چيز را گفته و ناگفته اي نمانده است.
در مورد سوم بايد گفت: در شرح نهج البلاغه ابن ميثم و شرح نهج البلاغه خوئي، (نهج البلاغه خوئي، ج 3، ص 114، چاپ اول، به نقل از ابن ميثم) چنين آمده است: در آن نامه ده سؤال آمده بود:
1_ آن چه جانداري است كه از شكم جانداري بيرون آمد و ميان آنها نسبتي نبود؟ حضرت علي(علیه السلام) در جواب فرمودند: يونس بن متي كه از شكم ماهي بيرون آمد.
2_ آن چيست كه اندك آن حلال است ولي زياد آن حرام؟ حضرت علي(علیه السلام) جواب داد: رود طالوت.
3_ كدام عبادت است كه هم انجام بدهيد كيفر مي بينيد و هم انجام ندهيد كيفر مي بينيد؟ امام فرمودند: نماز در حال مستي.
4_ كدام پرنده است كه اصل و نسب ندارد؟ امام فرمودند: مرغ عيسي(علیه السلام).
5_ مردي يك هزار درهم قرض دارد و يك هزار درهم نقد در كيسه اش دارد. چه شخصي ضامن اين بدهكار مي شود. پس از يكسال، زكات يكهزار درهم به عهده ضامن است يا بدهكار؟ امام فرمودند: اگر ضامن با اجازه بدهكار ضامن شده، زكات به عهده بدهكار است و اگر بدون اجازه بدهكار ضامن شده به عهده ضامن است.
6_ عده اي به حج رفتند و در خانه اي فرود آمدند. در آن خانه كبوتراني بودند. موقع بيرون رفتن، يكي از آنها در را بست و پيش از آنكه برگردند، كبوتران از تشنگي مردند. حالا كفاره بر كداميك از آنها واجب است؟ امام فرمودند: بر كسي كه در را بسته و كبوتران را بيرون نكرده و براي آنها آب نگذاشته، واجب است.
7_ چهار نفر در يك مجلس به زنا كردن كسي شهادت دادند و قاضي هم دستور سنگسار داد. يكي از آن چهار شاهد در سنگسار كردن زناكار شركت كرد ولي سه شاهد ديگر شركت نكردند. پس از بازگشتن از سنگسار، آن مرد كه در سنگسار شركت كرده بود از شهادتش برگشت و هنوز زاني نمرده است و سه شاهد ديگر پس از مردن زاني از شهادت خود برگشتند. حالا ديه اين زاني كه مرده است به عهده چه كسي است؟ امام فرمودند: ديه اين مرده بر آن شاهدي كه در سنگسار شركت و ديگر افراد سنگسار كننده واجب است.
8_ دو يهودي به مسلمان شدن دو يهودي ديگر شهادت دادند، آيا اين شهادت پذيرفته است؟ امام فرمودند: پذيرفته نيست چون يهوديان تغيير دين خدا و گواهي دروغ را جايز مي دانند.
9_ دو نفر نصراني به مسلمان شدن يك نصراني،يا يك يهودي و يا يك مجوسي شهادت دادند. آيا اين شهادت قبول است؟ امام فرمودند: شهادت آنها پذيرفته است.
10_ كسي دست كسي را قطع مي كند و چهار شاهد شهادت بر قطع دست مي دهند و نيز شهادت مي دهند كه اين شخص كه دستش توسط كسي قطع شده، زناي محصنه كرده است. حاكم تصميم مي گيرد كه زناكار را سنگسار كند ولي زناكار قبل از سنگسار مي ميرد. حالا آيا ديه دست او بر قطع كننده واجب است يا بر ديگري؟ امام فرمودند: ديه دست بر كسي كه دست را قطع كرده واجب است ولي اگر آن چهار نفر شهادت به دزدي بدهند و دست او قطع شود، در اين صورت به ميزاني كه موجب حد شده، ديه دست او بر قطع كننده لازم نيست، (شرح نهج البلاغه ابن ميثم، خطبه سوم، ج 1، ص 533، ترجمه محمدي مقدم و نوائي).
eporsesh.com
اين سؤال، در حقيقت سه سؤال است:
1_ چرا حضرت علي(علیه السلام) خطبه را ناتمام گذاشت؟
2_ مگر بيان حق واجب نيست؟
3_ در نامه آن مرد چه چيزهايي بود؟
در مورد اول بايد گفت: حضرت علي(علیه السلام) خطبه را ناتمام نگذاشته است بلكه آنچه مي خواست بيان كرد و علت اينكه ناتمام نگذاشت اين است كه خود آن حضرت فرمودند: «اين شقشقيه اي بود كه بيرون آمد و صدا كرد» و شقشقه بيش از يك لحظه نمي شود، اين طور نيست كه شقشقه چند ساعت طول بكشد.
در مورد دوم بايد گفت: حق براي شيعيان مخلص آن حضرت بيش از اين معلوم بود و نيازي به بيان نداشتند و بيشتر اصحاب پيامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) هم مي دانستند كه پس از پيامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت علي(علیه السلام) امام است. در اين ميان افرادي بودند كه در تشخيص حق با مشكل مواجه بودند و حضرت علي(علیه السلام) در اين خطبه، براي آنان حق را بيان كرد و غصب خلافت از سوي خلفاي سه گانه را به صراحت بيان فرمود. علاوه بر اينها، حضرت علي(علیه السلام) تجسم حق است و از او جز حق سر نمي زند.
در شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد آمده است كه ابن خشاب گفت: اگر من پاي سخنراني حضرت علي(علیه السلام) بودم به ابن عباس مي گفتم: آيا در دل علي بن ابي طالب(علیهماالسلام) چيزي ماند كه نگفته باشد.! او همه چيز را گفت و جايي براي تأسف خوردن تو نمانده است، (شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 2_1، ص 205، خطبه سوم). اين سخن مي رساند كه حضرت علي(علیه السلام) همه چيز را گفته و ناگفته اي نمانده است.
در مورد سوم بايد گفت: در شرح نهج البلاغه ابن ميثم و شرح نهج البلاغه خوئي، (نهج البلاغه خوئي، ج 3، ص 114، چاپ اول، به نقل از ابن ميثم) چنين آمده است: در آن نامه ده سؤال آمده بود:
1_ آن چه جانداري است كه از شكم جانداري بيرون آمد و ميان آنها نسبتي نبود؟ حضرت علي(علیه السلام) در جواب فرمودند: يونس بن متي كه از شكم ماهي بيرون آمد.
2_ آن چيست كه اندك آن حلال است ولي زياد آن حرام؟ حضرت علي(علیه السلام) جواب داد: رود طالوت.
3_ كدام عبادت است كه هم انجام بدهيد كيفر مي بينيد و هم انجام ندهيد كيفر مي بينيد؟ امام فرمودند: نماز در حال مستي.
4_ كدام پرنده است كه اصل و نسب ندارد؟ امام فرمودند: مرغ عيسي(علیه السلام).
5_ مردي يك هزار درهم قرض دارد و يك هزار درهم نقد در كيسه اش دارد. چه شخصي ضامن اين بدهكار مي شود. پس از يكسال، زكات يكهزار درهم به عهده ضامن است يا بدهكار؟ امام فرمودند: اگر ضامن با اجازه بدهكار ضامن شده، زكات به عهده بدهكار است و اگر بدون اجازه بدهكار ضامن شده به عهده ضامن است.
6_ عده اي به حج رفتند و در خانه اي فرود آمدند. در آن خانه كبوتراني بودند. موقع بيرون رفتن، يكي از آنها در را بست و پيش از آنكه برگردند، كبوتران از تشنگي مردند. حالا كفاره بر كداميك از آنها واجب است؟ امام فرمودند: بر كسي كه در را بسته و كبوتران را بيرون نكرده و براي آنها آب نگذاشته، واجب است.
7_ چهار نفر در يك مجلس به زنا كردن كسي شهادت دادند و قاضي هم دستور سنگسار داد. يكي از آن چهار شاهد در سنگسار كردن زناكار شركت كرد ولي سه شاهد ديگر شركت نكردند. پس از بازگشتن از سنگسار، آن مرد كه در سنگسار شركت كرده بود از شهادتش برگشت و هنوز زاني نمرده است و سه شاهد ديگر پس از مردن زاني از شهادت خود برگشتند. حالا ديه اين زاني كه مرده است به عهده چه كسي است؟ امام فرمودند: ديه اين مرده بر آن شاهدي كه در سنگسار شركت و ديگر افراد سنگسار كننده واجب است.
8_ دو يهودي به مسلمان شدن دو يهودي ديگر شهادت دادند، آيا اين شهادت پذيرفته است؟ امام فرمودند: پذيرفته نيست چون يهوديان تغيير دين خدا و گواهي دروغ را جايز مي دانند.
9_ دو نفر نصراني به مسلمان شدن يك نصراني،يا يك يهودي و يا يك مجوسي شهادت دادند. آيا اين شهادت قبول است؟ امام فرمودند: شهادت آنها پذيرفته است.
10_ كسي دست كسي را قطع مي كند و چهار شاهد شهادت بر قطع دست مي دهند و نيز شهادت مي دهند كه اين شخص كه دستش توسط كسي قطع شده، زناي محصنه كرده است. حاكم تصميم مي گيرد كه زناكار را سنگسار كند ولي زناكار قبل از سنگسار مي ميرد. حالا آيا ديه دست او بر قطع كننده واجب است يا بر ديگري؟ امام فرمودند: ديه دست بر كسي كه دست را قطع كرده واجب است ولي اگر آن چهار نفر شهادت به دزدي بدهند و دست او قطع شود، در اين صورت به ميزاني كه موجب حد شده، ديه دست او بر قطع كننده لازم نيست، (شرح نهج البلاغه ابن ميثم، خطبه سوم، ج 1، ص 533، ترجمه محمدي مقدم و نوائي).
eporsesh.com
