پرسش :
آيا مادر علي‌اكبر(علیه السلام) زودتر از مادر امام سجاد با امام حسين(علیه السلام) ازدواج كرد كه نام علي‌اكبر(علیه السلام) بر ايشان نهاده شده است و علي اوسط و علي اصغر كدامند؟ و سن حضرت علي‌اكبر(علیه السلام) چقدر بوده است؟
پاسخ :
بسياري از مورّخان بر اين باورند كه امام حسين(ع) دو پسر به نام «علي» داشته است كه به «علي‌اكبر» و «علي‌اصغر» معروف بودند.[1] برخي نيز از سه فرزند به نامهاي «علي‌اكبر»، «علي‌اوسط» و «علي‌اصغر»ياد كردهاند.[2] اما اين كه امام سجاد(ع) و علي بن الحسين شهيد جوان ـ كدام يك از اينها ميباشند، سه نظريه وجود دارد:
الف ـ امام سجاد(ع) علي‌اصغر و شهيد جوان كربلا علي‌اكبر بوده است؛[3]
ب ـ عكس نظريه اول، يعني امام سجاد(ع) علي‌اكبر بوده و شهيد كربلا علي اصغر؛[4]
ج ـ شهيد كربلا علي‌اكبر، امام سجاد(ع) علي‌اوسط و فرزند خردسالي از امام حسين(ع) علي اصغر بودهاند.[5]
به عنوان شاهدي براي نظريه، اول به اين كلام امام سجاد(ع) تمسك جستهاند كه در جواب عبيدالله بن زياد وقتي كه گفت: «آيا خدا علي را نكشت؟» فرمود: «من برادري داشتم كه علي نام داشت و از من بزرگتر بود و مردم او را كشتند.»[6] البته برخي ديگر هنگام نقل اين عبارت، جمله «از من بزرگتر بود» را نياورده‌اند،[7] اما اينكه چرا نام يكي «علي‌اكبر» و ديگري «علي‌اصغر» نهاده شده، براي تمييز و عدم اشتباه بوده است.
اما درباره تاريخ ازدواج امام حسين(ع) با مادران آن دو، هيچ مطلب مستندي نداريم. نام مادر جوان شهيد كربلا «ليلي دختر ابي‌مرة بن عروه بن مسعود الثقفيه» مي‌باشد[8] و برخي نامش را «آمنه» گفته‌اند.[9] درباره سن ايشان نيز بسياري متعرض آن نشده‌اند و برخي كه آن را بيان كردند، تاريخ‌هاي متفاوتي گفته‌اند: 18 ساله، 25 ساله،[10] 12 ساله،[11] 17 ساله،[12] و تولد در دوران حكمراني عثمان.[13] از اين رو تاريخ دقيقي به دست نميدهد.
در پايان شيخ مفيد كه از علماي برجستهي شيعي و مورد اعتماد مي‌باشد، امام سجاد(ع) را علي اكبر و شهيد كربلا را علي اصغر معرفي كرده است؛[14] همچنين ايشان در نقل فرمايش امام سجاد(ع) در مجلس ابن زياد، فقط به اين فرمايش امام اكتفا كرده كه من برادري به نام علي داشتم، و مردم او را كشتند، و اين مطلب كه او از امام سجاد(ع) بزرگتر بوده را نقل نكرده است.[15]
پی نوشتها:
[1]. الطبقات الكبري، محمد بن سعد، ج 5، ص 211، دارصادر؛
نسب قريش، مصعب الزبيري، ص 57، 58، دارالمعارف، قاهره، چاپ سوم؛
انساب الاشراف، بلاذري، ج 3، ص 1287، دارالفكر، بيروت، 1417 هـ، چاپ اول؛
سلسلة المولفات، الارشاد، شيخ مفيد، ج 2، ص 135، دارالمفيد، بيروت، 1414؛
تذكرة الخواص، سبط بن جوزي، ص 249، موسسه اهل‌البيت، بيروت، 1401؛
اعلام الوري، طبرسي، ج 1، ص 478، موسسه آل البيت، 1417، چاپ اول؛
[2]. مناقب آل ابي‌طالب، ابن‌شهرآشوب، ج 4، ص 77، موسسه انتشارات علامه، مطبعة علميه قم؛
كشف الغمة في معرفة الائمة، الاربلي، ج 2، ص 38، تحقيق سيد هاشم رسولي، تبريز سوق المسجد الجامع؛
[3]. الطبقات الكبري، همان و نسب قريش، همان و انساب الاشراف، همان و تذكرة الخواص، همان؛
تاريخ الامم و الملوك، طبري، ج 4، ص 340، موسسه الاعلمي بيروت؛
ينابيع المودة، القندوزي، انتشارات الشريف الرضي، قم، 1371 ش، چاپ اول؛
نصوص من تاريخ ابي‌مخنف، ج 1، ص 483 و 492، تحقيق كامل سلمان جبوري، دارالمحجة البيضاء، بيروت، 1419 هـ.
[4]. شيخ مفيد، همان، و طبرسي، همان، وابن شهرآشوب، همان.
[5]. اربلي، همان و ابن شهرآشوب، همان.
[6]. نسب قريش، ص 58 و الطبقات الكبري، ج 5، ص 212.
[7]. الملهوف علي قتلي الطفوف، سيدبنطاوس، ص212، تحقيق فارس تبريزيان، دارالاسوة.
[8]. نسب قريش، ص 57 و الارشاد، همان و مناقب ابن شهرآشوب، و طبرسي، همان.
مقاتل الطالبين، ابوالفرج اصفهاني، ص 80، تحقيق سيد احمد صقر، بيروت دارالمعرفة.
[9]. سبط ابن الجوزي، همان.
[10]. مناقب، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 109.
[11]. همان، ج 4، ص 77.
[12]. ينابيع المودة، القندوزي، ج 2، ص 415.
[13]. مقاتل الطالبين، ابوالفرج الاصفهاني، ص 80.
[14]. الارشاد، شيخ مفيد ،ج 2، ص 135.
[15]. همان، ص 116.
منبع: نهضت عاشورا (تحريف‌ها و شبهه‌ها)، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه (1381)
بسياري از مورّخان بر اين باورند كه امام حسين(ع) دو پسر به نام «علي» داشته است كه به «علي‌اكبر» و «علي‌اصغر» معروف بودند.[1] برخي نيز از سه فرزند به نامهاي «علي‌اكبر»، «علي‌اوسط» و «علي‌اصغر»ياد كردهاند.[2] اما اين كه امام سجاد(ع) و علي بن الحسين شهيد جوان ـ كدام يك از اينها ميباشند، سه نظريه وجود دارد:
الف ـ امام سجاد(ع) علي‌اصغر و شهيد جوان كربلا علي‌اكبر بوده است؛[3]
ب ـ عكس نظريه اول، يعني امام سجاد(ع) علي‌اكبر بوده و شهيد كربلا علي اصغر؛[4]
ج ـ شهيد كربلا علي‌اكبر، امام سجاد(ع) علي‌اوسط و فرزند خردسالي از امام حسين(ع) علي اصغر بودهاند.[5]
به عنوان شاهدي براي نظريه، اول به اين كلام امام سجاد(ع) تمسك جستهاند كه در جواب عبيدالله بن زياد وقتي كه گفت: «آيا خدا علي را نكشت؟» فرمود: «من برادري داشتم كه علي نام داشت و از من بزرگتر بود و مردم او را كشتند.»[6] البته برخي ديگر هنگام نقل اين عبارت، جمله «از من بزرگتر بود» را نياورده‌اند،[7] اما اينكه چرا نام يكي «علي‌اكبر» و ديگري «علي‌اصغر» نهاده شده، براي تمييز و عدم اشتباه بوده است.
اما درباره تاريخ ازدواج امام حسين(ع) با مادران آن دو، هيچ مطلب مستندي نداريم. نام مادر جوان شهيد كربلا «ليلي دختر ابي‌مرة بن عروه بن مسعود الثقفيه» مي‌باشد[8] و برخي نامش را «آمنه» گفته‌اند.[9] درباره سن ايشان نيز بسياري متعرض آن نشده‌اند و برخي كه آن را بيان كردند، تاريخ‌هاي متفاوتي گفته‌اند: 18 ساله، 25 ساله،[10] 12 ساله،[11] 17 ساله،[12] و تولد در دوران حكمراني عثمان.[13] از اين رو تاريخ دقيقي به دست نميدهد.
در پايان شيخ مفيد كه از علماي برجستهي شيعي و مورد اعتماد مي‌باشد، امام سجاد(ع) را علي اكبر و شهيد كربلا را علي اصغر معرفي كرده است؛[14] همچنين ايشان در نقل فرمايش امام سجاد(ع) در مجلس ابن زياد، فقط به اين فرمايش امام اكتفا كرده كه من برادري به نام علي داشتم، و مردم او را كشتند، و اين مطلب كه او از امام سجاد(ع) بزرگتر بوده را نقل نكرده است.[15]
پی نوشتها:
[1]. الطبقات الكبري، محمد بن سعد، ج 5، ص 211، دارصادر؛
نسب قريش، مصعب الزبيري، ص 57، 58، دارالمعارف، قاهره، چاپ سوم؛
انساب الاشراف، بلاذري، ج 3، ص 1287، دارالفكر، بيروت، 1417 هـ، چاپ اول؛
سلسلة المولفات، الارشاد، شيخ مفيد، ج 2، ص 135، دارالمفيد، بيروت، 1414؛
تذكرة الخواص، سبط بن جوزي، ص 249، موسسه اهل‌البيت، بيروت، 1401؛
اعلام الوري، طبرسي، ج 1، ص 478، موسسه آل البيت، 1417، چاپ اول؛
[2]. مناقب آل ابي‌طالب، ابن‌شهرآشوب، ج 4، ص 77، موسسه انتشارات علامه، مطبعة علميه قم؛
كشف الغمة في معرفة الائمة، الاربلي، ج 2، ص 38، تحقيق سيد هاشم رسولي، تبريز سوق المسجد الجامع؛
[3]. الطبقات الكبري، همان و نسب قريش، همان و انساب الاشراف، همان و تذكرة الخواص، همان؛
تاريخ الامم و الملوك، طبري، ج 4، ص 340، موسسه الاعلمي بيروت؛
ينابيع المودة، القندوزي، انتشارات الشريف الرضي، قم، 1371 ش، چاپ اول؛
نصوص من تاريخ ابي‌مخنف، ج 1، ص 483 و 492، تحقيق كامل سلمان جبوري، دارالمحجة البيضاء، بيروت، 1419 هـ.
[4]. شيخ مفيد، همان، و طبرسي، همان، وابن شهرآشوب، همان.
[5]. اربلي، همان و ابن شهرآشوب، همان.
[6]. نسب قريش، ص 58 و الطبقات الكبري، ج 5، ص 212.
[7]. الملهوف علي قتلي الطفوف، سيدبنطاوس، ص212، تحقيق فارس تبريزيان، دارالاسوة.
[8]. نسب قريش، ص 57 و الارشاد، همان و مناقب ابن شهرآشوب، و طبرسي، همان.
مقاتل الطالبين، ابوالفرج اصفهاني، ص 80، تحقيق سيد احمد صقر، بيروت دارالمعرفة.
[9]. سبط ابن الجوزي، همان.
[10]. مناقب، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 109.
[11]. همان، ج 4، ص 77.
[12]. ينابيع المودة، القندوزي، ج 2، ص 415.
[13]. مقاتل الطالبين، ابوالفرج الاصفهاني، ص 80.
[14]. الارشاد، شيخ مفيد ،ج 2، ص 135.
[15]. همان، ص 116.
منبع: نهضت عاشورا (تحريف‌ها و شبهه‌ها)، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه (1381)
