پرسش :
آيا مقام امامت از مقام رسالت بالاتر است؟
پاسخ :
نخست مفهوم سه واژه نبوت، رسالت و امامت را بيان نموده تا وجه برترى امامت از رسالت روشن شود.
1 - مقام نبوت: نبى از نبأ و به معناى خبر مهم است، بنابراين نبى به حامل خبر بزرگ و يا خبر دهنده از آن مى باشد نبى در زبان فارسى همان پيامبر است و در فرهنگ قرآن به انسانى مى گويند كه وحى الهى را از خداوند، با روشهاى گوناگون مى گيرد و گزارشگرى است كه بدون وساطت بشرى ديگر از جانب خدا خبر مى دهد; «انه مؤد من الله بلا واسطة من البشر»، نبى كسى است كه بدون وساطت انسان ديگر، وحى خدا را براى مردم بازگو كند.[1]
بر اين اساس قرآن مى فرمايد: «فَبَعَثَ اللهُ النَّبيّينَ مُبَشّرينَ و مُنْذرين»[2]، خداوند پيامبران را به عنوان مژده آورندگان و بيم دهندگان برانگيخت.
2 ـ مقام رسالت: رسول بر پيامبرانى اطلاق مى شود كه علاوه بر اخذ وحى و خبر دادن از جانب خدا، مسؤوليت ابلاغ رسالتى الهى را از جانب خدا بر دوش دارند و مأموريت دارند كه آن رسالت را به مردم برسانند. لذا قرآن مى فرمايد: «فان توليتم فاعلموا انما على رسولنا البلاغ المبين»[3] اگر روى برتافتيد، بدانيد كه كه فرستاده ما، جز ابلاغ روشن و رسالت، مأموريتى ندارد. بنابراين پيامبران از آن جهت كه گيرندگان وحى الهى و حاملان خبر هستند، نبى نيز مى باشند و از آن نظر كه وظيفه اى را به عنوان ابلاغ رسالت بر عهده مى گيرند، رسول ناميده مى شوند.
3 ـ مقام امامت: امامت از نظر قرآن، غير از دو مقام ياد شده و توأم با اختيارات و تصرفاتى گسترده تر در راستاى مديريت و رهبرى جامعه و پيشوايى مردم مى باشد. و دلايل روشن اين گفته عبارتند از:
1 ـ خداوند در مورد اعطاى مقام امامت به حضرت ابراهيم مى فرمايد: «و اذ ابتلى ابراهيمَ ربّه بكلمات فاتمَّهُنَّ قال انى جاعلك للناس اماماً قال و مِن ذرّيَّتى»[4]، آنگاه كه ابراهيم از امتحانات الهى سرافراز بيرون آمد، خدا به وى فرمود: ما تو را امام و پيشواى مردم قرار داديم. ابراهيم گفت: اين پيشوايى را به فرزندان من نيز عطا خواهى فرمود؟ در پرتو اين سخن قرآن دو حقيقت بر ما آشكار مى گردد. الف) اين آيه به مغايرت مفهوم امامت با دو مفهوم نبوت و رسالت، گواهى مى دهد زيرا ابراهيم از ساليان پيش از اين آزمايشهاى الهى كه از جمله تصميم بر قربانى كردن فرزند خود (اسماعيل) بوده است، به مقام نبوت نائل گرديد. و اين مطلب چنين ثابت مى شود كه همه مى دانيم خداى بزرگ، در دوران كهولت ابراهيم، فرزندان وى (اسماعيل و اسحاق) را به او عنايت فرمود. «الحمد الله الذى وهب لى على الكبر اسمعيل و اسحق)[5]، يعنى سپاس خداى را كه در دوران پيرى، اسماعيل و اسحاق را به من عطا فرمود. از اين جا روشن مى شود كه يكى از آزمايش هاى الهى، يعنى تصميم بر ذبح اسماعيل، كه به دنبال آن آزمايش هاى دشوار خدا مقام امامت را به ابراهيم ارزانى داشت، در اواخر عمر آن حضرت به وقوع پيوسته و او در پايان زندگيش به مقام پيشوايى بر مردم نايل گرديده است، در حالى كه از ساليان دراز پيش از آن داراى مقام نبوت بوده است; زيرا قبل از آن كه داراى ذريه گردد، وحى الهى كه نشانه نبوت است بر او فرود آمد[6].
ب) همچنين از اين آيه استفاده مى شود كه مقام امامت الهى فوق مرتبه نبوّت و رسالت است; زيرا در عين حال كه ابراهيم به مقام نبوت و رسالت رسيده بود، مى بايست امتحاناتى را پشت سر بگذارد و پس از رستگارى در آن آزمايش ها، امامت به وى ارزانى شود.
2 ـ خداوند، درخواست ابراهيم را پذيرفت و در اين زمينه مى فرمايد: «فقد آتينا آل ابراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما»[7] ما به آل ابراهيم كتاب (آسمانى) حكمت و حكومت عظيم ارزانى داشتيم. از اين آيه استفاده مى شود كه امامت و رهبرى جامعه منصبى غير از مقام نبوت است كه خداوند بقاى آن را در مورد ذريه داد گر او پذيرفت و به آنان علاوه بر كتاب (آسمانى) و حكمت كه رمز نبوت و رسالت است مُلك عظيم كه همان حكومت و زعامت بر مردم است، عنايت فرمود. لذا بعضى از ذرّيه ابراهيم; مانند يوسف، داوود و سليمان علاوه بر مقام نبوت، به حكومت و زمامدارى و رهبرى جامعه نيز برگزيده شدند.
برترى موقعيت امامت: از سخنان قبل روشن شد كه كار نبى و رسول، تنها تذكر و روشنگرى راه است و هرگاه نبى يا رسول به مقام امامت رسيد، مسؤوليت خطيرترى بر دوش وى نهاده مى شود كه در پى آن موظف به تحقق بخشيدن به برنامه هاى الهى و اجراى دستورات شرع مقدس در راستاى ايجاد جامعه اى نمونه و سعادتمند مى گردد. و روشن است كه تحمل چنين مسؤوليت مهمّى، نياز مبرم به قدرت معنوى دارد و قيام به اين وظيفه، پيوسته با مشكلات همراه است كه صبر و شكيبايى برترى مى خواهد لذا خداوند مقام امامت را پس از يك رشته امتحانات طاقت فرسا به ابراهيم عطا فرمود و از اين جهت پيامبر گرامى اسلام نيز حكومت و رهبرى جامعه را بعهده و به مقام امامت نايل شده بود.
پی نوشتها:
[1]. رسائل العشر، شيخ طوسى، ص 111.
[2]. بقره، 213.
[3]. مائده، 92.
[4]. بقره، 124.
[5]. ابراهيم، 39.
[6]. به آيات 99 تا 102 سوره صافات و آيه 53 و 54 سوره حجر و آيه 70 و 71 سوره هود مراجعه شود.
[7]. نساء، 55.
www.mazaheb.ir
نخست مفهوم سه واژه نبوت، رسالت و امامت را بيان نموده تا وجه برترى امامت از رسالت روشن شود.
1 - مقام نبوت: نبى از نبأ و به معناى خبر مهم است، بنابراين نبى به حامل خبر بزرگ و يا خبر دهنده از آن مى باشد نبى در زبان فارسى همان پيامبر است و در فرهنگ قرآن به انسانى مى گويند كه وحى الهى را از خداوند، با روشهاى گوناگون مى گيرد و گزارشگرى است كه بدون وساطت بشرى ديگر از جانب خدا خبر مى دهد; «انه مؤد من الله بلا واسطة من البشر»، نبى كسى است كه بدون وساطت انسان ديگر، وحى خدا را براى مردم بازگو كند.[1]
بر اين اساس قرآن مى فرمايد: «فَبَعَثَ اللهُ النَّبيّينَ مُبَشّرينَ و مُنْذرين»[2]، خداوند پيامبران را به عنوان مژده آورندگان و بيم دهندگان برانگيخت.
2 ـ مقام رسالت: رسول بر پيامبرانى اطلاق مى شود كه علاوه بر اخذ وحى و خبر دادن از جانب خدا، مسؤوليت ابلاغ رسالتى الهى را از جانب خدا بر دوش دارند و مأموريت دارند كه آن رسالت را به مردم برسانند. لذا قرآن مى فرمايد: «فان توليتم فاعلموا انما على رسولنا البلاغ المبين»[3] اگر روى برتافتيد، بدانيد كه كه فرستاده ما، جز ابلاغ روشن و رسالت، مأموريتى ندارد. بنابراين پيامبران از آن جهت كه گيرندگان وحى الهى و حاملان خبر هستند، نبى نيز مى باشند و از آن نظر كه وظيفه اى را به عنوان ابلاغ رسالت بر عهده مى گيرند، رسول ناميده مى شوند.
3 ـ مقام امامت: امامت از نظر قرآن، غير از دو مقام ياد شده و توأم با اختيارات و تصرفاتى گسترده تر در راستاى مديريت و رهبرى جامعه و پيشوايى مردم مى باشد. و دلايل روشن اين گفته عبارتند از:
1 ـ خداوند در مورد اعطاى مقام امامت به حضرت ابراهيم مى فرمايد: «و اذ ابتلى ابراهيمَ ربّه بكلمات فاتمَّهُنَّ قال انى جاعلك للناس اماماً قال و مِن ذرّيَّتى»[4]، آنگاه كه ابراهيم از امتحانات الهى سرافراز بيرون آمد، خدا به وى فرمود: ما تو را امام و پيشواى مردم قرار داديم. ابراهيم گفت: اين پيشوايى را به فرزندان من نيز عطا خواهى فرمود؟ در پرتو اين سخن قرآن دو حقيقت بر ما آشكار مى گردد. الف) اين آيه به مغايرت مفهوم امامت با دو مفهوم نبوت و رسالت، گواهى مى دهد زيرا ابراهيم از ساليان پيش از اين آزمايشهاى الهى كه از جمله تصميم بر قربانى كردن فرزند خود (اسماعيل) بوده است، به مقام نبوت نائل گرديد. و اين مطلب چنين ثابت مى شود كه همه مى دانيم خداى بزرگ، در دوران كهولت ابراهيم، فرزندان وى (اسماعيل و اسحاق) را به او عنايت فرمود. «الحمد الله الذى وهب لى على الكبر اسمعيل و اسحق)[5]، يعنى سپاس خداى را كه در دوران پيرى، اسماعيل و اسحاق را به من عطا فرمود. از اين جا روشن مى شود كه يكى از آزمايش هاى الهى، يعنى تصميم بر ذبح اسماعيل، كه به دنبال آن آزمايش هاى دشوار خدا مقام امامت را به ابراهيم ارزانى داشت، در اواخر عمر آن حضرت به وقوع پيوسته و او در پايان زندگيش به مقام پيشوايى بر مردم نايل گرديده است، در حالى كه از ساليان دراز پيش از آن داراى مقام نبوت بوده است; زيرا قبل از آن كه داراى ذريه گردد، وحى الهى كه نشانه نبوت است بر او فرود آمد[6].
ب) همچنين از اين آيه استفاده مى شود كه مقام امامت الهى فوق مرتبه نبوّت و رسالت است; زيرا در عين حال كه ابراهيم به مقام نبوت و رسالت رسيده بود، مى بايست امتحاناتى را پشت سر بگذارد و پس از رستگارى در آن آزمايش ها، امامت به وى ارزانى شود.
2 ـ خداوند، درخواست ابراهيم را پذيرفت و در اين زمينه مى فرمايد: «فقد آتينا آل ابراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما»[7] ما به آل ابراهيم كتاب (آسمانى) حكمت و حكومت عظيم ارزانى داشتيم. از اين آيه استفاده مى شود كه امامت و رهبرى جامعه منصبى غير از مقام نبوت است كه خداوند بقاى آن را در مورد ذريه داد گر او پذيرفت و به آنان علاوه بر كتاب (آسمانى) و حكمت كه رمز نبوت و رسالت است مُلك عظيم كه همان حكومت و زعامت بر مردم است، عنايت فرمود. لذا بعضى از ذرّيه ابراهيم; مانند يوسف، داوود و سليمان علاوه بر مقام نبوت، به حكومت و زمامدارى و رهبرى جامعه نيز برگزيده شدند.
برترى موقعيت امامت: از سخنان قبل روشن شد كه كار نبى و رسول، تنها تذكر و روشنگرى راه است و هرگاه نبى يا رسول به مقام امامت رسيد، مسؤوليت خطيرترى بر دوش وى نهاده مى شود كه در پى آن موظف به تحقق بخشيدن به برنامه هاى الهى و اجراى دستورات شرع مقدس در راستاى ايجاد جامعه اى نمونه و سعادتمند مى گردد. و روشن است كه تحمل چنين مسؤوليت مهمّى، نياز مبرم به قدرت معنوى دارد و قيام به اين وظيفه، پيوسته با مشكلات همراه است كه صبر و شكيبايى برترى مى خواهد لذا خداوند مقام امامت را پس از يك رشته امتحانات طاقت فرسا به ابراهيم عطا فرمود و از اين جهت پيامبر گرامى اسلام نيز حكومت و رهبرى جامعه را بعهده و به مقام امامت نايل شده بود.
پی نوشتها:
[1]. رسائل العشر، شيخ طوسى، ص 111.
[2]. بقره، 213.
[3]. مائده، 92.
[4]. بقره، 124.
[5]. ابراهيم، 39.
[6]. به آيات 99 تا 102 سوره صافات و آيه 53 و 54 سوره حجر و آيه 70 و 71 سوره هود مراجعه شود.
[7]. نساء، 55.
www.mazaheb.ir
.jpg "نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟")
