پرسش :
سیاستهاى اقتصادى دولت مهندس موسوى در طول جنگ چگونه بود و چقدر بر اوضاع اقتصادى جامعه تأثیر گذاشت؟
پاسخ :
پس از شهادت رئیس جمهور (محمد على رجایى) و نخست وزیر (محمد جواد باهنر)، در شهریور 1360، آیتالله خامنهاى به ریاست جمهورى برگزیده شد و ایشان مهندس میرحسین موسوى را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفى کرد. مهندس موسوى هم از مجلس شوراى اسلامى رأى اعتماد گرفت و نخست وزیر شد.
خط مشى اقتصادى دولت مهندس موسوى شامل نظارت عالیهى دولت بر امور اقتصادى، توجه و تمرکز در امر توزیع، کنترل تقاضا و تقویت نظام عرضه، محدود نمودن فعالیتهاى تجارى واردات و صادرات، کاهش سرمایه گذارى خارجى و کاهش واردات بود. در مجموع و بنا به مقتضیات خاص زمانى، بخش اعظم اقتصاد ایران دولتى گردیده بود و جایگاه بخش خصوصى در نظام اقتصادى ایران تضعیف شده بود. دولت در امور توزیع، سیستم سهمیهبندى ارزاق عمومى را در تعدادى از کالاهاى اساسى به اجرا در آورد.
به این ترتیب دولت مهندس موسوى سیاست دولت رفاه را در پیش گرفت. در فاصله سالهاى 1357 - 1368 اقتصاد به طور عمده در دست دولت قرار داشت و در نتیجه بخش خصوصى نقش عمدهاى در اقتصاد کشور نداشت. به عبارت دیگر، تمام قوانین در جهت دولتى کردن اقصتاد وضع شده بود و با گستردهتر شدن دامنه فعالیت دولت، در طول جنگ تمام اهرمهاى اجرایى اقتصاد کشور در دست دولت بود. البته این سیاست با هدف تأمین عدالت اجتماعى و کاهش فشارهاى اقتصادى بر اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه اجرا مىشد.
در مجموع دولتى نمودن امور اقتصاد، از یک طرف تضعیف فرهنگ مصرف، تضعیف روحیه اتکا به سرمایه خارجى، توجه به خودکفایى و ملى گرایى اقتصادى و کاهش تبعات منفى جنگ در حوزه اقتصاد را در پى داشت و از طرف دیگر، کاهش روحیه کار و ابتکار و کارآفرینى، غفلت از آفات تضعیف حقوق مالکیت، افزایش رانت خوارى و سوء استفاده افراد از موقعیت دولتى از تبعات منفى این سیاست بود.
با توجه به کاهش درآمد ارزى ایران، وضعیت جنگى و کمبودهاى اقتصادى و هزینه بالاى جنگ و جو روانى که در نتیجه جنگ ایجاد مىشود، کنترل اوضاع اقتصادى به دست دولت سبب جلوگیرى از فشارهاى اقتصادى بر مردم به ویژه اقشار کم درآمد جامعه شد. بحران اقتصادى مىتوانست موقعیت دولت را در تداوم دفاع مقدس تضعیف نماید، اما دولتى نمودن اقتصاد در این دوره تا حدودى جلوى بحرانهاى حاد اقتصادى را گرفت و یا حداقل اثر آن را بر اکثر مردم ایران کاهش داد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
پس از شهادت رئیس جمهور (محمد على رجایى) و نخست وزیر (محمد جواد باهنر)، در شهریور 1360، آیتالله خامنهاى به ریاست جمهورى برگزیده شد و ایشان مهندس میرحسین موسوى را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفى کرد. مهندس موسوى هم از مجلس شوراى اسلامى رأى اعتماد گرفت و نخست وزیر شد.
خط مشى اقتصادى دولت مهندس موسوى شامل نظارت عالیهى دولت بر امور اقتصادى، توجه و تمرکز در امر توزیع، کنترل تقاضا و تقویت نظام عرضه، محدود نمودن فعالیتهاى تجارى واردات و صادرات، کاهش سرمایه گذارى خارجى و کاهش واردات بود. در مجموع و بنا به مقتضیات خاص زمانى، بخش اعظم اقتصاد ایران دولتى گردیده بود و جایگاه بخش خصوصى در نظام اقتصادى ایران تضعیف شده بود. دولت در امور توزیع، سیستم سهمیهبندى ارزاق عمومى را در تعدادى از کالاهاى اساسى به اجرا در آورد.
به این ترتیب دولت مهندس موسوى سیاست دولت رفاه را در پیش گرفت. در فاصله سالهاى 1357 - 1368 اقتصاد به طور عمده در دست دولت قرار داشت و در نتیجه بخش خصوصى نقش عمدهاى در اقتصاد کشور نداشت. به عبارت دیگر، تمام قوانین در جهت دولتى کردن اقصتاد وضع شده بود و با گستردهتر شدن دامنه فعالیت دولت، در طول جنگ تمام اهرمهاى اجرایى اقتصاد کشور در دست دولت بود. البته این سیاست با هدف تأمین عدالت اجتماعى و کاهش فشارهاى اقتصادى بر اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه اجرا مىشد.
در مجموع دولتى نمودن امور اقتصاد، از یک طرف تضعیف فرهنگ مصرف، تضعیف روحیه اتکا به سرمایه خارجى، توجه به خودکفایى و ملى گرایى اقتصادى و کاهش تبعات منفى جنگ در حوزه اقتصاد را در پى داشت و از طرف دیگر، کاهش روحیه کار و ابتکار و کارآفرینى، غفلت از آفات تضعیف حقوق مالکیت، افزایش رانت خوارى و سوء استفاده افراد از موقعیت دولتى از تبعات منفى این سیاست بود.
با توجه به کاهش درآمد ارزى ایران، وضعیت جنگى و کمبودهاى اقتصادى و هزینه بالاى جنگ و جو روانى که در نتیجه جنگ ایجاد مىشود، کنترل اوضاع اقتصادى به دست دولت سبب جلوگیرى از فشارهاى اقتصادى بر مردم به ویژه اقشار کم درآمد جامعه شد. بحران اقتصادى مىتوانست موقعیت دولت را در تداوم دفاع مقدس تضعیف نماید، اما دولتى نمودن اقتصاد در این دوره تا حدودى جلوى بحرانهاى حاد اقتصادى را گرفت و یا حداقل اثر آن را بر اکثر مردم ایران کاهش داد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
