پرسش :
دیدگاه قرآن در رابطه با نظریه تکامل داروین چیست؟
پاسخ :
آیات قرآن ظهور نزدیک به صراحت دارد که انسان هاى کنونى از راه تناسل و زاد و ولد به حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام منتهى مى گردند؛ همچنین قرآن کریم تصریح مى نماید که آدم و حوّا علیهماالسلام از پدر مادرى دیگر زاده نشده، بلکه مستقیم از خاک آفریده شده اند1.
علاّمه طباطبایى رحمه الله بر این باورند که روشن ترین آیه اى که درباره خلقت آدم علیه السلام در قرآن بیان شده این آیه است:
«إِنَّ مَثَلَ عِیسى عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ»2؛
«در واقع مَثَل عیسى نزد خدا همچون مَثَل [خلقت ]آدم است که او را از خاک آفرید، سپس بدو گفت: «باش» پس وجود یافت».
مسیحیان مى گفتند حضرت عیسى علیه السلام بدون پدر به دنیا آمده پس او از خدا و پسر خداست!
آیه مذکور در پاسخ آنان مى فرماید: همان گونه که به قدرت خداوند و فرمان او، حضرت آدم علیه السلام بدون پدر و مادر و از خاک آفریده شد؛ حضرت عیسى علیه السلام نیز به قدرت خداوند و به فرمان خداوند مى تواند تنها از مادر و بدون پدر آفریده شود. این آیه شریفه بر آفرینش ویژه حضرت آدم و عیسى علیهماالسلام دلالت دارد. در حالى که اگر منظور از خلقت از خاک، منتهى شدن آفرینش آدم علیه السلام به خاک باشد، همان گونه که همه جانداران متولّدِ از نطفه نیز آفرینششان به زمین منتهى مى گردد، در این صورت آدم علیه السلام خصوصیتى نداشت تا به خاطر آن عیساى علیه السلام بدون پدر را با آن مقایسه کنند، و در نتیجه آیه شریفه بى معنا مى شد و این پاسخ مناسبى براى دلیل مسیحیان نبود.
از همین جا روشن مى گردد تمام آیات قرآنى که از آفرینش آدم علیه السلام از خاک و گل و امثال آن خبر مى دهد، همگى بر این ویژگى دلالت دارد که خلقت آدم بدون پدر و مادر بوده و مستقیم از خاک آفریده شده است3.
بر این اساس برخى از دانشمندان تمامى آیاتى را که خلقت آدم از خاک را مطرح مى کند با نظریه داروین معارض و ناسازگار مى دانند؛ چرا که مى گویند آیات قرآنى به این نکته تصریح مى نماید که انسان نخستین از خاک و گل آفریده شده، نه از موجود قبلى که زنده بوده است4.
این که انسان کنونى از نسل آدم علیه السلام و حوّا مى باشد از بسیارى از آیات قرآن استفاده مى شود:
الف. «یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثِیراً وَ نِساءً»5؛
«اى مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدى آفرید و جفتش را نیز از او آفرید، و از آن دو، مردان و زنان بسیارى پراکنده کرد، پروا دارید».
منظور از «نفس واحده» در آیه شریفه حضرت آدم علیه السلام مى باشد و مقصود از «زوجها» همسر او حضرت حوّاست؛ و این دو، پدر و مادر نسل انسان کنونى مى باشند که ما از آنها هستیم و اگر واسطه اى غیر از آدم و حوّا در کار مى بود شایسته بود که قرآن کریم بفرماید؛ «و بث منهما و من غیرهما» در حالى که چنین بیان نکرده است.
ب. آیه دیگر: «یا بَنِیآدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ»6؛
«اى فرزند آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد، چنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند».
بنابراین انسان کنونى از نسل یک پدر و مادرند که خود آن دو به طور مستقیم و بدون واسطه از خاک آفریده شده و هیچ پدر و مادرى نداشته اند.
این معنایى است که آیات با ظهور قوى خود بیان مى کنند، البتّه ظهور آیات در این معنى به حدّ صراحت نمى رسد، اگرچه برخى اشکال کرده اند: آیات قرآنى بیان نکرده که چگونه و با چه کیفیّتى آدم از زمین خلق شد، آیا در خلقت او علل و عوامل خارق العادّه نقش داشته اند؟ آیا خلقتش آنى و دفعى بوده بدون این که مدّتى طول بکشد؟ و یا در زمان هاى طولانى این دگرگونى صورت گرفته و حالت هاى مختلف گرفته و سپس روح در او دمیده شده؟ امّا هیچ یک از این احتمالات نمى تواند در برابر بیان آشکار آیات قرآن، قانع کننده باشد، زیرا قرآن کریم پدر و مادر نسل موجود را حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام مى داند که آفرینشى مستقل داشته و از خاک یا گِل پدید آمده و روح الهى در آنها دمیده شده است؛ نه اینکه از انواع و موجودات دیگرى پیش از خود مشتق شده باشند، بنابراین انگاره «تکامل انواع» قابل انتساب به قرآن نیست.
پی نوشت:
1. آل عمران 3، آیه 5؛ حجر (15)، آیه 28؛ نوح (71)، آیات 17 و 18.
2. آل عمران 3، آیه 59.
3. تفسیر المیزان، ج16، ص 255.
4. عدنان الشریف، من علوم الارض القرآنیه، ص 207، بیروت: دارالعلم للملایین.
5. نساء 4، آیه 1.
6. اعراف 7، آیه 27.
منبع: www.porseman.org
آیات قرآن ظهور نزدیک به صراحت دارد که انسان هاى کنونى از راه تناسل و زاد و ولد به حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام منتهى مى گردند؛ همچنین قرآن کریم تصریح مى نماید که آدم و حوّا علیهماالسلام از پدر مادرى دیگر زاده نشده، بلکه مستقیم از خاک آفریده شده اند1.
علاّمه طباطبایى رحمه الله بر این باورند که روشن ترین آیه اى که درباره خلقت آدم علیه السلام در قرآن بیان شده این آیه است:
«إِنَّ مَثَلَ عِیسى عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ»2؛
«در واقع مَثَل عیسى نزد خدا همچون مَثَل [خلقت ]آدم است که او را از خاک آفرید، سپس بدو گفت: «باش» پس وجود یافت».
مسیحیان مى گفتند حضرت عیسى علیه السلام بدون پدر به دنیا آمده پس او از خدا و پسر خداست!
آیه مذکور در پاسخ آنان مى فرماید: همان گونه که به قدرت خداوند و فرمان او، حضرت آدم علیه السلام بدون پدر و مادر و از خاک آفریده شد؛ حضرت عیسى علیه السلام نیز به قدرت خداوند و به فرمان خداوند مى تواند تنها از مادر و بدون پدر آفریده شود. این آیه شریفه بر آفرینش ویژه حضرت آدم و عیسى علیهماالسلام دلالت دارد. در حالى که اگر منظور از خلقت از خاک، منتهى شدن آفرینش آدم علیه السلام به خاک باشد، همان گونه که همه جانداران متولّدِ از نطفه نیز آفرینششان به زمین منتهى مى گردد، در این صورت آدم علیه السلام خصوصیتى نداشت تا به خاطر آن عیساى علیه السلام بدون پدر را با آن مقایسه کنند، و در نتیجه آیه شریفه بى معنا مى شد و این پاسخ مناسبى براى دلیل مسیحیان نبود.
از همین جا روشن مى گردد تمام آیات قرآنى که از آفرینش آدم علیه السلام از خاک و گل و امثال آن خبر مى دهد، همگى بر این ویژگى دلالت دارد که خلقت آدم بدون پدر و مادر بوده و مستقیم از خاک آفریده شده است3.
بر این اساس برخى از دانشمندان تمامى آیاتى را که خلقت آدم از خاک را مطرح مى کند با نظریه داروین معارض و ناسازگار مى دانند؛ چرا که مى گویند آیات قرآنى به این نکته تصریح مى نماید که انسان نخستین از خاک و گل آفریده شده، نه از موجود قبلى که زنده بوده است4.
این که انسان کنونى از نسل آدم علیه السلام و حوّا مى باشد از بسیارى از آیات قرآن استفاده مى شود:
الف. «یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثِیراً وَ نِساءً»5؛
«اى مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدى آفرید و جفتش را نیز از او آفرید، و از آن دو، مردان و زنان بسیارى پراکنده کرد، پروا دارید».
منظور از «نفس واحده» در آیه شریفه حضرت آدم علیه السلام مى باشد و مقصود از «زوجها» همسر او حضرت حوّاست؛ و این دو، پدر و مادر نسل انسان کنونى مى باشند که ما از آنها هستیم و اگر واسطه اى غیر از آدم و حوّا در کار مى بود شایسته بود که قرآن کریم بفرماید؛ «و بث منهما و من غیرهما» در حالى که چنین بیان نکرده است.
ب. آیه دیگر: «یا بَنِیآدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ»6؛
«اى فرزند آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد، چنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند».
بنابراین انسان کنونى از نسل یک پدر و مادرند که خود آن دو به طور مستقیم و بدون واسطه از خاک آفریده شده و هیچ پدر و مادرى نداشته اند.
این معنایى است که آیات با ظهور قوى خود بیان مى کنند، البتّه ظهور آیات در این معنى به حدّ صراحت نمى رسد، اگرچه برخى اشکال کرده اند: آیات قرآنى بیان نکرده که چگونه و با چه کیفیّتى آدم از زمین خلق شد، آیا در خلقت او علل و عوامل خارق العادّه نقش داشته اند؟ آیا خلقتش آنى و دفعى بوده بدون این که مدّتى طول بکشد؟ و یا در زمان هاى طولانى این دگرگونى صورت گرفته و حالت هاى مختلف گرفته و سپس روح در او دمیده شده؟ امّا هیچ یک از این احتمالات نمى تواند در برابر بیان آشکار آیات قرآن، قانع کننده باشد، زیرا قرآن کریم پدر و مادر نسل موجود را حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام مى داند که آفرینشى مستقل داشته و از خاک یا گِل پدید آمده و روح الهى در آنها دمیده شده است؛ نه اینکه از انواع و موجودات دیگرى پیش از خود مشتق شده باشند، بنابراین انگاره «تکامل انواع» قابل انتساب به قرآن نیست.
پی نوشت:
1. آل عمران 3، آیه 5؛ حجر (15)، آیه 28؛ نوح (71)، آیات 17 و 18.
2. آل عمران 3، آیه 59.
3. تفسیر المیزان، ج16، ص 255.
4. عدنان الشریف، من علوم الارض القرآنیه، ص 207، بیروت: دارالعلم للملایین.
5. نساء 4، آیه 1.
6. اعراف 7، آیه 27.
منبع: www.porseman.org
