آثار نپرداختن زکات
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، مَن مَنَعَ قیراطاً مِن زَکاةِ مالِهِ فَلَیسَ بِمؤمِنٍ وَ لا مُسلِمٍ وَ لاکَرامَةَ.
ای علی، هر که قیراطی از زکات مالش را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و نه ارزشی در پیشگاه خدا دارد.
بحارالانوار، ج 77، ص 58
شرح حدیث:
شرح حدیث توسط حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی مدظلهالعالی:
افزون بر حدیث مورد بحث، آیهی شریفهی «(الَّذِینَ لایؤتُونَ الزَّکَوةَ وَ هُم بِالأخِرَةِ هُم کَافِرُونَ)؛ کسانی که زکات نمیپردازند و آخرت را منکرند». (1) با تعبیر تکان دهندهاش تأکید دیگری است بر اهمّیت این فریضهی اسلامی؛ خواه به معنای زکات واجب باشد یا به مفهوم وسیع و گستردهتر.
«زکات» یکی از عوامل مهمّ عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر و محرومیت و پرکردن فاصلههای طبقاتی و تقویت بنیهی مالی حکومت اسلامی و پاکسازی روح و جان از حبّ دنیا و مالپرستی و وسیلهی بسیار مؤثّری است برای قرب الهی.
در روایات اسلامی تعبیراتی آمده که نشان میدهد ترک زکات در حدّ کفر است و شبیه تعبیری است که در آیات 6 تا 8 سورهی فصّلت آمده، از جمله:
در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که از جمله وصایای رسول خدا صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام این بود: «یا علی، کَفَرَ بِاللهِ العَظیمِ مِن هذِهِ الاُمَّةِ عَشَرَةٌ:... وَ مانِعُ الزَّکاةِ... یا عَلی مَن مَنَعَ قیراطاً مِن زَکاةِ مالِهِ فَلَیسَ بِمؤمِنٍ وَ لا بِمُسلِمٍ وَ لا کَرامَةَ. یا علی تارِکُ الزَّکاةِ یسألُ الرَّجعَةَ إلی الدُّنیا وَ ذَلکَ قَولُ الله تَبارَکَ وَ تَعالی (حَتَّی إذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ المَوتُ قَالَ رَبِّ ارجِعُونِ) (2)؛ ای علی، ده طایفه از این امّت به خداوند بزرگ کافر شدهاند و یکی از این ده گروه را مانع الزکاة شمرد... سپس فرمود: ای علی، هر که قیراطی از زکات مالش را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و نه ارزشی در پیشگاه خدا دارد. ای علی، ترککنندهی زکات هنگام مرگ تقاضای بازگشت به این دنیا (برای جبران گناه عظیم خود میکند، امّا پذیرفته نمیشود) و این همان است که خداوند در قرآن به آن اشاره فرموده: (آنان همچنان به راه غلط خود ادامه میدهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد، میگوید: پروردگارا، مرا بازگردانید». (3)
در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام فرمود: «إنَّ اللهَ فَرَضَ لِلفُقَراءِ فی أموالِ الأغنیاءِ فَریضَةً لایحمَدونَ بأدائِها وَ هِی الزَّکاةُ بِها حَقَنُوا دِماءَهُم وَ بِها سُمُّوا مُسلمینَ؛ خداوند بزرگ برای فقیران در اموال اغنیا فریضهای قرار داده که جز با ادای آن شایستهی ستایش نیستند و آن زکات است که با آن خون خود را حفظ میکنند و نام مسلمان بر ایشان نهاده میشود». (4)
و در حدیث دیگری فرمود: «مَن مَنَعَ قیراطاً مِن الزَّکاةِ فَلیمُت إن شاءَ یهودِیاً أو نَصرانِیاً؛ هر که قیراطی از زکات را منع کند یا باید یهودی از دنیا برود یا نصرانی». (5)
پینوشتها:
1. سورهی فصّلت، آیهی 7.
2. سورهی مؤمنون، آیهی 99.
3. کتاب من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 267.
4. بحارالانوار، ج 96، ص 10.
5. رجوع شود به: تفسیر نمونه، ذیل آیات 6- 8 سورهی فصّلت.
منبع: انوار هدایت (مجموعه مباحث اخلاقی)، آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب علیهالسلام، چاپ اول، 1390.
افزون بر حدیث مورد بحث، آیهی شریفهی «(الَّذِینَ لایؤتُونَ الزَّکَوةَ وَ هُم بِالأخِرَةِ هُم کَافِرُونَ)؛ کسانی که زکات نمیپردازند و آخرت را منکرند». (1) با تعبیر تکان دهندهاش تأکید دیگری است بر اهمّیت این فریضهی اسلامی؛ خواه به معنای زکات واجب باشد یا به مفهوم وسیع و گستردهتر.
«زکات» یکی از عوامل مهمّ عدالت اجتماعی و مبارزه با فقر و محرومیت و پرکردن فاصلههای طبقاتی و تقویت بنیهی مالی حکومت اسلامی و پاکسازی روح و جان از حبّ دنیا و مالپرستی و وسیلهی بسیار مؤثّری است برای قرب الهی.
در روایات اسلامی تعبیراتی آمده که نشان میدهد ترک زکات در حدّ کفر است و شبیه تعبیری است که در آیات 6 تا 8 سورهی فصّلت آمده، از جمله:
در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که از جمله وصایای رسول خدا صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام این بود: «یا علی، کَفَرَ بِاللهِ العَظیمِ مِن هذِهِ الاُمَّةِ عَشَرَةٌ:... وَ مانِعُ الزَّکاةِ... یا عَلی مَن مَنَعَ قیراطاً مِن زَکاةِ مالِهِ فَلَیسَ بِمؤمِنٍ وَ لا بِمُسلِمٍ وَ لا کَرامَةَ. یا علی تارِکُ الزَّکاةِ یسألُ الرَّجعَةَ إلی الدُّنیا وَ ذَلکَ قَولُ الله تَبارَکَ وَ تَعالی (حَتَّی إذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ المَوتُ قَالَ رَبِّ ارجِعُونِ) (2)؛ ای علی، ده طایفه از این امّت به خداوند بزرگ کافر شدهاند و یکی از این ده گروه را مانع الزکاة شمرد... سپس فرمود: ای علی، هر که قیراطی از زکات مالش را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و نه ارزشی در پیشگاه خدا دارد. ای علی، ترککنندهی زکات هنگام مرگ تقاضای بازگشت به این دنیا (برای جبران گناه عظیم خود میکند، امّا پذیرفته نمیشود) و این همان است که خداوند در قرآن به آن اشاره فرموده: (آنان همچنان به راه غلط خود ادامه میدهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد، میگوید: پروردگارا، مرا بازگردانید». (3)
در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام فرمود: «إنَّ اللهَ فَرَضَ لِلفُقَراءِ فی أموالِ الأغنیاءِ فَریضَةً لایحمَدونَ بأدائِها وَ هِی الزَّکاةُ بِها حَقَنُوا دِماءَهُم وَ بِها سُمُّوا مُسلمینَ؛ خداوند بزرگ برای فقیران در اموال اغنیا فریضهای قرار داده که جز با ادای آن شایستهی ستایش نیستند و آن زکات است که با آن خون خود را حفظ میکنند و نام مسلمان بر ایشان نهاده میشود». (4)
و در حدیث دیگری فرمود: «مَن مَنَعَ قیراطاً مِن الزَّکاةِ فَلیمُت إن شاءَ یهودِیاً أو نَصرانِیاً؛ هر که قیراطی از زکات را منع کند یا باید یهودی از دنیا برود یا نصرانی». (5)
پینوشتها:
1. سورهی فصّلت، آیهی 7.
2. سورهی مؤمنون، آیهی 99.
3. کتاب من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 267.
4. بحارالانوار، ج 96، ص 10.
5. رجوع شود به: تفسیر نمونه، ذیل آیات 6- 8 سورهی فصّلت.
منبع: انوار هدایت (مجموعه مباحث اخلاقی)، آیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب علیهالسلام، چاپ اول، 1390.