تادیب خود قبل از تادیب دیگران
امام علی علیه السلام فرمودند:
مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ.
هر کس که خود را پیشوای مردم نمود باید قبل از آموختن به دیگران به تعلیم نفس خویش بپردازد و قبل از تادیب زبانش به ادب کردن باطنش اقدام نماید و تعلیم کننده نفس خویش و ادب کننده آن جهت تکریم و احترام سزاوارتر است از کسی که تعلیم دهنده مردم و ادب کننده آنهاست.
نهج البلاغه، حکمت 70
شرح حدیث:
کسی که در مقام ارشاد و اصلاح خلق خدا قرار دارد فراموش نکند جایگاهش جایگاه انبیاء و اولیاء خداست و تا اسباب و وسایل آن مرتبه را فراهم نکرده حق نصیحت و موعظه کردن ندارد.
تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف ***مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ(1)
آیا مردم را به نیکی و کارهای خوب امر می کنید اما خود را فراموش کرده اید
فرق است بین دانایی و دارایی بعضی فقط خوبی ها و بدی ها را می دانند و خود را معلم اخلاق معرفی می کنند ولی از دانش خود برای اصلاح نفس خویش و تخلق به اخلاق معرفی می کنند ولی از دانش خود برای اصلاح نفس خویش و تخلق به اخلاق حمیده و دوری از رذایل اخلاقی بهره ای نبرده اند.
ذات نایافته از هستی بخش ***کی تواند که شود هستی بخش
کسی که علم اخلاق برایش دارایی و ارزش شده یعنی به آنچه را می داند و می گوید پابند و عمل کننده است. موعظه اش بر دل می نشیند نفسش قدسی می شود و نیاز به زیاده گویی ندارد کافی است که یک جمله نصیحت کند شنونده را متحول و دگرگون خواهد کرد.
مرحوم حاج آقا حسین فاطمی در سال های 1343 و بعد از آن شب های جمعه ضمن دعا و مناجات طلبه ها را موعظه م یکرد و با یک کلام و عبارات کوتاه اشک شنوندگان را جاری می ساخت و هر فرد آماده و مستعد را متنبه می نمود. تکیه کلامش این بود:
اِتَّقوا مِن مَواضِعِ التُّهَم
از مواضع تهمت پرهیز کنید طلبه تو نیز پرهیز کن!
مصیبت آن جاست که معلم خیر و تادیب کنندگان دیگران خود گرفتار نفس سرکش خویش باشد چنانکه کمیت شاعر می گوید:
مُصِیب عَلَی الاَعوادِ یَومَ رُکوبِها***لمِا قالَ فیها تخطیءُ حینَ یَنزِلُ
و غیرُ تقِیٍّ یَامُرُ النّاسَ بِالتُّقی ***طبیبُ یُداوی و الطَّبیبُ علیل
مصیبت بر آن منبری است که شخص منبری به خاطر حرف های نامربوط و زشتش خطاکار از آن پایین می آید. و البته وقتی انسان بی تقوا مردم را به تقوا امر کند مثل طبیب بیماری است که بخواهد بیماران را مداوا نماید.
پی نوشت:
1- بقره 44
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف ***مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ(1)
آیا مردم را به نیکی و کارهای خوب امر می کنید اما خود را فراموش کرده اید
فرق است بین دانایی و دارایی بعضی فقط خوبی ها و بدی ها را می دانند و خود را معلم اخلاق معرفی می کنند ولی از دانش خود برای اصلاح نفس خویش و تخلق به اخلاق معرفی می کنند ولی از دانش خود برای اصلاح نفس خویش و تخلق به اخلاق حمیده و دوری از رذایل اخلاقی بهره ای نبرده اند.
ذات نایافته از هستی بخش ***کی تواند که شود هستی بخش
کسی که علم اخلاق برایش دارایی و ارزش شده یعنی به آنچه را می داند و می گوید پابند و عمل کننده است. موعظه اش بر دل می نشیند نفسش قدسی می شود و نیاز به زیاده گویی ندارد کافی است که یک جمله نصیحت کند شنونده را متحول و دگرگون خواهد کرد.
مرحوم حاج آقا حسین فاطمی در سال های 1343 و بعد از آن شب های جمعه ضمن دعا و مناجات طلبه ها را موعظه م یکرد و با یک کلام و عبارات کوتاه اشک شنوندگان را جاری می ساخت و هر فرد آماده و مستعد را متنبه می نمود. تکیه کلامش این بود:
اِتَّقوا مِن مَواضِعِ التُّهَم
از مواضع تهمت پرهیز کنید طلبه تو نیز پرهیز کن!
مصیبت آن جاست که معلم خیر و تادیب کنندگان دیگران خود گرفتار نفس سرکش خویش باشد چنانکه کمیت شاعر می گوید:
مُصِیب عَلَی الاَعوادِ یَومَ رُکوبِها***لمِا قالَ فیها تخطیءُ حینَ یَنزِلُ
و غیرُ تقِیٍّ یَامُرُ النّاسَ بِالتُّقی ***طبیبُ یُداوی و الطَّبیبُ علیل
مصیبت بر آن منبری است که شخص منبری به خاطر حرف های نامربوط و زشتش خطاکار از آن پایین می آید. و البته وقتی انسان بی تقوا مردم را به تقوا امر کند مثل طبیب بیماری است که بخواهد بیماران را مداوا نماید.
پی نوشت:
1- بقره 44
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
