راه مبارزه با هواپرستی
امام علی علیه السلام فرمودند:
مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهَوَاتُهُ.
کسی که خود را گرامی دارد، هوا و هوس را خوار شمارد.
نهج البلاغه: حکمت 441
شرح حدیث:
حفظ شخصیت انسان و کرامت نفس در سرکوب بوالهوسی هاست آنکه جایگاه خود را در آفرینش پیدا کرده و برای خویشتن خویش ارزش و احترام قائل است به چیزهای پست و خوار کننده مشغول نمی شود تا ارزش و مقامش پایین آید و زبون شود.
پس راه مبارزه با شهوات پی بردن به فضایل انسانی است خدا در ابتدا تاج کَرَّمنا بر سر این انسان گذارد و او را بر اکثر موجودات برتری داد از روح خود در او دمید و او را موجودی بالا و والا مقام قرار داد اما چه باید کرد که وی قدر خود را ندانست پیروی از هواهای نفسانی کرد و خود را پست و زبون ساخت تا آنجا که شد چون چهارپایان و بلکه پست تر از آنها.
وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا(1)
ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و در خشکی و دریا سیرشان دادیم و از چیزهای پاکیزه روزی‌شان کردیم و بر بسیاری از آفریده های خویش آنان را برتری کامل دادیم.
فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ(2)
هنگامی که او را از نظر جسمانی کامل کردم و از روح خود در او دمیدم فرشتگان همگی بر او سجده کنید.
أُولَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ(3)
آنها چون چهارپایان هستند بلکه از آنها پست تر و گمراه ترند آنها غافل و بی خبرند.
ای بی خبر از هستی خود همچو کتاب
در جلد تو ایات الهی به حجاب
یعنی ز تو حق پدید و تو از اثرش
آگاه نه ای چو شیشه از بوی گلاب
امام علیه السلام نیز فرمودند:
مَن عَرَفَ شَرَفَ مَعناهُ صانَهُ عَن دِنائَهِ شَهوَتِهِ(4)
هر که بلندی و شرف گوهر وجود خویش را بشناسد آن را از پستی شهوترانی حفظ می کند.
ای خسته درون تو نهالی است
کز هستی او ترا کمالی هست
ای سایه نشین هر درختی
بنشین به کنار خویش لختی
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره اسراء، آیه 70
2- سوره حجر، آیه 29
3- سوره اعراف، آیه 179
4- غرر الحکم، ترجمه انصاری، ص 710
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
پس راه مبارزه با شهوات پی بردن به فضایل انسانی است خدا در ابتدا تاج کَرَّمنا بر سر این انسان گذارد و او را بر اکثر موجودات برتری داد از روح خود در او دمید و او را موجودی بالا و والا مقام قرار داد اما چه باید کرد که وی قدر خود را ندانست پیروی از هواهای نفسانی کرد و خود را پست و زبون ساخت تا آنجا که شد چون چهارپایان و بلکه پست تر از آنها.
وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا(1)
ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و در خشکی و دریا سیرشان دادیم و از چیزهای پاکیزه روزی‌شان کردیم و بر بسیاری از آفریده های خویش آنان را برتری کامل دادیم.
فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ(2)
هنگامی که او را از نظر جسمانی کامل کردم و از روح خود در او دمیدم فرشتگان همگی بر او سجده کنید.
أُولَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ(3)
آنها چون چهارپایان هستند بلکه از آنها پست تر و گمراه ترند آنها غافل و بی خبرند.
ای بی خبر از هستی خود همچو کتاب
در جلد تو ایات الهی به حجاب
یعنی ز تو حق پدید و تو از اثرش
آگاه نه ای چو شیشه از بوی گلاب
امام علیه السلام نیز فرمودند:
مَن عَرَفَ شَرَفَ مَعناهُ صانَهُ عَن دِنائَهِ شَهوَتِهِ(4)
هر که بلندی و شرف گوهر وجود خویش را بشناسد آن را از پستی شهوترانی حفظ می کند.
ای خسته درون تو نهالی است
کز هستی او ترا کمالی هست
ای سایه نشین هر درختی
بنشین به کنار خویش لختی
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره اسراء، آیه 70
2- سوره حجر، آیه 29
3- سوره اعراف، آیه 179
4- غرر الحکم، ترجمه انصاری، ص 710
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
