شنبه، 25 مرداد 1399
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما

شناخت جایگاه جبر و اختیار

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
یَغْلِبُ الْمِقْدَارُ عَلَى التَّقْدِیرِ حَتَّى تَکُونَ الْآفَةُ فِی التَّدْبِیرِ و قد مضى هذا المعنى فیما تقدم بروایة تخالف هذه الألفاظ.

قضا و قدر الهی بر حساب و سنجشی که انسان در کارها برای خود می کند غالب است تا آنجا که آفت به تدبیرها راه می یابد.

نهج البلاغه: حکمت 451
شرح حدیث:
جبر و اختیار از جمله مسایل پربحث و پیچیده است که بسیاری را گرفتار شبهه می کند برای رفع شبهه باید حکم قطعی و خواست پروردگار را بر همه اراده ها و تصمیم ها غالب دانست با این اعتقاد که
لا مُوَثِّرَ فِی الوُجُودِ اِلّا الله
جز خداهیچ کس تاثیرگذار در وجود نیست.

همان گونه که در کلام امام علیه السلام بود که آفت به تدبیرها راه می یابد ما در عین حال قائل به جبر نیستیم و معتقدیم خداوند به ما فکر و اراده داده تا امور را تدبیر کنیم از ما خواسته شده کاری غیرعقلانی و بی مطالعه انجام ندهیم اما باید بدانیم کسی که قادر مطلق است گاه صلاح و خیر ما را در آن می داند که همان کار مدبرانه و عاقلانه ما را به ثمر نرساند و ما باور داریم کار خدا بی حساب و بدون هدف نیست و حتما خیر ما در برآورده نشدن خواسته هایمان می باشد که البته بعضی از موارد آنها را در گذشت زمان می فهمیم و گاهی هم تا پایان عمر برایمان مجهول می ماند.

تن دادن به حکم قطعی الهی و یا به تعبیر دیگر به قضا و قدر پروردگار نشان ایمان به اوست و بی تابی کردن و اعتراض عذاب قیامت را در پی دارد.

امام علیه السلام در جای دیگر فرمودند:
اَشَدُّ النّاسَ عَذاباً یَومَ القِیامَهِ المُتَسَخِّطُ لِقَضاءِ الله(1)
معذبترین مردم در روز قیامت کسی است که از قضای خداوند ناخشنود باشد.

و امام صادق علیه السلام فرمودند:
ما قَضَی اللهُ لِمُومِنٍ قَضاءً فَرَضِیَ بِهِ اِلّا جَعَلَ اللهُ لَهُ الخِیَرَهَ فِیما یَقضِی(2)
خداوند برای مومن هیچ قضایی قرار ندهد که از آن خشنود باشد مگر اینکه خدا در آنچه حکم و مقدر فرموده خیر او را قرار دهد.

گاهی برای التیام یافتن و آرامش در برابر خواست پروردگار خواندن دعاهایی چون ابوحمزه ثمالی که از وجود مبارک زین العابدین علیه السلام رسیده لازم است.

وَاَنْتَ الْفاعِلُ لِما تَشآءُ تُعَذِّبُ مَنْ تَشآءُ بِما تَشآءُ کَیفَ تَشآءُ وَتَرْحَمُ مَنْ تَشآءُ بِما تَشآءُ کَیفَ تَشآءُ لا تُسْئَلُ عَنْ فِعْلِکَ وَلا تُنازَعُ فی مُلْکِکَ وَلا تُشارَکُ فی اَمْرِکَ وَلا تُضآدُّ فی حُکْمِکَ وَلا یعْتَرِضُ عَلَیکَ اَحَدٌ فی تَدْبیرِکَ لَکَ الْخَلْقُ وَالاْمْرُ تَبارَکَ اللهُ رَبُّ الْعالَمینَ(3)
خداوندا تو فاعل هر آنچه خواهی هستی. عذاب خواهی کرد هر مستحق عذابی را که خواهی به آنچه خواهی و هر طور که خواهی. خدای رحم کنی به هر که خواهی به آنچه خواهی هر طور که خواهی. الها از هر کاری که انجام می دهی بازخواست نشوی در فرمانرواییت نزاع نشود و در فرمانت کسی مشارکت ندارد و در حکم تو کسی ضدیت ندارد و هیچ کس در نقشه کشی و تدبیرت نتواند اعتراض کند. خدایا آفریدن و فرمان از آن توست فرخنده و بزرگ باد خدایی که پروردگار جهانیان است.

پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 3325
2- بحارالانوار، ج 15، ص 59
3- مفاتیح الجنان محدث قمی

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
احادیث مرتبط
بیشترین بازدید هفته
دعای حضرت فاطمه زهرا (س) در روز شنبه
اگر به شرق یا غرب عالم بروید، دانش صحیحی نمی‌یابید مگر آنچه از نزد ما اهل‌بیت بیرون می‌آید.
از جدايى بپرهيزيد ؛ زيرا تنهاى جدا مانده از اهل حق ، بهره شيطان است ، چنان كه گوسفند جدا شده از گلّه، بهره گرگ است .
تكبر در برابر شخص متكبر عين تواضع است.
خوش‌رویی کینه را از بین می‌برد.
بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است.
سخن حق را از هر که شنیدى بپذیر اگر چه دشمن و بیگانه باشد و ناحق را از هر که شنیدى نپذیر اگر چه دوست و نزدیک باشد.
امام علی - علیه السلام – (به کارگزاران خود) فرمودند: نوک قلم ها را تیز کنید، سطرها را نزدیک هم قرار دهید، مطالب اضافی را از متن
همانا خداوند به سه گروه وعده داد، بدون حساب وارد بهشت شوند، و هر يك از اين سه گروه (روز قيامت ) مى توانند هشتاد هزار نفر را شف
اگر همه مردم بر (گِرد) محبت علي عليه السّلام جمع مي‌شدند، خداوند آتش (جهنم) را نمي‌آفريد.
موارد بیشتر برای شما
سرلشکر سلامی: انفجار پیجرها شبیه استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی بود
play_arrow
سرلشکر سلامی: انفجار پیجرها شبیه استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی بود
صفر تا صد حادثه پلاسکو از زبان سخنگوی آتش‌نشانی تهران
play_arrow
صفر تا صد حادثه پلاسکو از زبان سخنگوی آتش‌نشانی تهران
توافق آتش‌بس از نگاه صهیونیست‌ها
play_arrow
توافق آتش‌بس از نگاه صهیونیست‌ها
عقب‌نشینی و فرار صهیونیست‌ها از شمال غزه
play_arrow
عقب‌نشینی و فرار صهیونیست‌ها از شمال غزه
عقب نشینی برخی نظامیان ارتش رژیم اسرائیل از نوار غزه
play_arrow
عقب نشینی برخی نظامیان ارتش رژیم اسرائیل از نوار غزه
تشییع پیکر ۳ شهید خلبان هوافراجا
play_arrow
تشییع پیکر ۳ شهید خلبان هوافراجا
یمن: برای هشتمین بار ناو آمریکایی را هدف قرار دادیم
play_arrow
یمن: برای هشتمین بار ناو آمریکایی را هدف قرار دادیم
حملات موشکی سرایاالقدس علیه مواضع دشمن در اطراف غزه
play_arrow
حملات موشکی سرایاالقدس علیه مواضع دشمن در اطراف غزه
آمار تلخ دبیر اتحادیه وارد کنندگان نهاده‌های دام و طیور: سرانه مصرف گوشت قرمز ایرانی‌ها طی ۱۴ سال اخیر، یک سوم شد!
play_arrow
آمار تلخ دبیر اتحادیه وارد کنندگان نهاده‌های دام و طیور: سرانه مصرف گوشت قرمز ایرانی‌ها طی ۱۴ سال اخیر، یک سوم شد!
نگاهی به سخنان ۲۵ روز پیش شهید مقیسه که امروز در تهران ترور شد
play_arrow
نگاهی به سخنان ۲۵ روز پیش شهید مقیسه که امروز در تهران ترور شد
تجربه پریدن روی ابرهای در حال بارش از زاویه دید یک چترباز
play_arrow
تجربه پریدن روی ابرهای در حال بارش از زاویه دید یک چترباز
علائمی که مشکوک به سرطان چیست؟ اگر این علائم را داشتید، جدی بگیرید
play_arrow
علائمی که مشکوک به سرطان چیست؟ اگر این علائم را داشتید، جدی بگیرید
سردار تنگسیری: شهر زیرزمینی سپاه قابلیت عملیات آنی در دریا را دارد
play_arrow
سردار تنگسیری: شهر زیرزمینی سپاه قابلیت عملیات آنی در دریا را دارد
حرف‌های سرلشکر سلامی در شهر شناوری نیروی دریایی سپاه: سپاه توانایی مقابله با تهدیدات خارج از خلیج فارس را دارد
play_arrow
حرف‌های سرلشکر سلامی در شهر شناوری نیروی دریایی سپاه: سپاه توانایی مقابله با تهدیدات خارج از خلیج فارس را دارد
رونمایی از شناور تندرو جدید نیروی دریایی سپاه به نام «طارق» با بدنه کربن
play_arrow
رونمایی از شناور تندرو جدید نیروی دریایی سپاه به نام «طارق» با بدنه کربن