امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

مَن لَم یَعرِفِ الزّیادَهَ عَلی نَفسِهِ فَهُوَ فِی النُّقصانِ، وَ مَن کانَ اِلَی النُّقصانِ اَکثَرَ، فَالمَوتُ خَیرٌ لَهُ مِنَ الحَیاهِ؛

هر کس در خود، افزایش و رشد را نبیند، پیوسته رو به کاهش و نقصان است؛ و هر کس که بیشتر رو به نقصان و کاهش رود، مرگ برای او بهتر از زندگی است.

کشف الغمّه، ج3، ص42

وقتی هدف خلقت انسان، رسیدن به «کمال» است، باید پیوسته به سوی این هدف پیش رود و نزدیک شدن به آن را همواره در زندگی خویش احساس کند.
برخی زندگیِ رو به رشدی دارند.
برخی هم پیوسته در کاهش و عقب گرد و روند انحطاطی اند. اینان خسران زندگانی اند که اگر به فکر نجات خود و جبران این خسارت نباشند، سرانجام آه حسرت سر خواهند داد.
باید برای خود «ترازنامه» ای داشت.
برنامه «محاسبه» که در توصیه های امامان و عالمان اخلاق آمده و در همین کتاب هم یکی از حدیثهای امام کاظم(ع) است،(1) برای همین است که انسان ارزیابی دقیقی از خود داشته باشد که آیا رو به ترقّی است، یا رو به نقصان پیش می رود یا عقب گرد دارد؟ رشد می کند یا به پستی می گراید؟
ارزش حیات، در حرکت تکاملی و رو به جلوست.
اگر کسی سرمایه عمر را از دست بدهد، ولی بازدهی نداشته باشد، به تعبیر امام، مرگ برای او بهتر از زندگی است.
ز قرص ماه، رخشیدن بیاموز
ز دست ابر، بخشیدن بیاموز
صفا از قطره های پاکِ شبنم
ز جامِ لاله، خندیدن بیاموز
امید زندگانی از بهاران
ز چشمه سار، جوشیدن بیاموز(2)

پی نوشت:
1. حدیث 21، از این مجموعه.
2. شهنازی، شعر در زندگی، ص148.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)