مهارت کنترل خشم

از خشم کنترل نشده، به عنوان کلید همه بدی‏ ها یاد شده است.
 

چکیده : خشم یکی از نیازهای حیاتی و نعمتی الهی است. زیرا به وسیله آن می‏ توانیم از باورها، فرهنگ و حقوق خود دفاع کنیم. خشم مانند یک گلوله برفی است که اگر جلوی آن را بگیریم تنها در حد یک گلوله است ولی اگر رها شود بهمن می ‏شود.

تعداد کلمات 979 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

 ارائه تعریفی دقیق و کامل از خشم کاری دشوار است؛ زیرا از یک سوی افراد از نظر زمان و علت خشم و چگونگی واکنش به آن کاملا متفاوت اند، و از سوی دیگر، هیجانهایی که اغلب با خشم همراه اند، متفاوت اند؛ مانند خشونت، کینه توزی، تنفر، حسادت، رنجش، پرخاشگری، تحقیر و ناراحتی. اما در یک تعریف نسبتا کامل می توان گفت: «خشم یک پاسخ هیجانی طبیعی در برابر موقعیت هایی است که فرد دچار ناکامی، بی حرمتی، ستم، تهدید و آسیب می شود. این حالت هیجانی میتواند از یک احساس خفیف ناخوشایند آغاز شود و تا احساس شدید خشم ادامه یابد».
 

برخلاف تصور خیلی از افراد خشم با پرخاش مترادف نیست؛ زیرا خشم واکنشی هیجانی است که به هنگام روبه رو شدن با رویدادهای ناخوشایند بروز می دهیم، ولی پرخاشگری نوعی واکنش رفتاری است که گاهی بر اثر احساس خشم در افراد خشمگین دیده می شود. پرخاش دفاع کردن از حقوق خود به شیوه خصمانه است و هدف از آن آسیب زدن به د است. بنابراین اغلب پیش می آید که خشمگین میشویم؛ بدون آنکه پرخاش کنیم.
 

یکی از دلایل وحشت زیاد مردم از خشم آن است که این حالت نیروی جسمی بسیار بالایی را تولید می کند. گاه این نیرو چنان بزرگ است که بر عقل و احساس ما چیره می شود. شاید همه ما دچار این ترس درونی باشیم که اگر اجازه دهیم خشم بر ما چیره شود، ممکن است اختیارمان را از دست بدهیم؛ زیرا اگر به خشم خود چیره نشویم، ممکن است اسیر آن شویم. ممکن است شما نیز شنیده یا خوانده باشید که برخی متهمان در دادگاه در بیان علت وقوع جرم چنین گفته اند: «به قدری عصبانی بودم که نمی دانستم چه می کنم »؛ یا «اسیر خشم جنون آمیز بودم و نتوانستم جلوی خود را بگیرم»؛ و یا «خشم و غضب مرا کور کرد».
 

خداوند در آیاتی از قرآن کریم به مسلمانان توصیه می کند که خشم خود را مهار کنند، و مهار خشم را یکی از ویژگی‏های مؤمنان (شوری:37) و پرهیزکاران (آل‏عمران:134) برمی شمارد. در سخنان معصومان نیز مهار نکردن خشم و عصبانیت نکوهش شده و خشم، بدترین دشمن انسان معرفی شده است. در روایات و منابع دینی برای مهار خشم ثواب فراوانی ذکر شده است. اگر کسی بتواند هیجان درونی خود را مدیریت کند و به انتقام جویی دست نزند، در پناه لطف خداوند قرار می گیرد و در دنیا و آخرت عزیز می شود.
 

 امام صادق می‏فرماید: «هیچ بنده‏ای خشم خود را فرو نمی‏خورد، مگر آنکه خدا به سبب مهار خشمش عزت او را در دنیا و آخرت افزایش میدهد». خدا در قرآن فرموده است: «کنترل کنندگان خشم و عفو کنندگان مردم، و خدا نیکوکاران را دوست دارد». خداوند در برابر خشمش که فرونشاند، به او بهشت می دهد. در حدیث دیگری امام باقر علیه‏السلام فرموده است: «کسی که خشم خود را مهار کند و غیظی که در باطن دارد حبس کند، در حالی که توان اظهار آن را دارد، خداوند روز قیامت قلب او را از امنیت و ایمان پر می کند».
مهار خشم به قدری اهمیت دارد که امام سجاد در دعای مکارم اخلاق به خدا عرض کرده است: «خدایا مرا به زینت متقین آراسته کن تا به گسترش عدل و فرونشاندن خشم موفق شوم».
 

 موقعیت ها و عوامل بسیاری خشم را بر می ‏انگیزانند. از این روی دلایل عصبانیت و خشم بسیار متغیر و متفاوت است، اما کاملا از هم جدا نیستند؛ حتی در برخی موارد باهم تعامل و هم پوشی دارند. بنابراین آگاهی از این عوامل می‏ تواند در زمینه مقابله با خشم، راه را برای ما هموار کند. برخی از این دلایل که در متون روان شناسی و دینی ذکر شده اند،

در سه محور ذیل عبارت اند از:

 الف) ناکامی ها و نرسیدن به اهداف و خواسته ها؛
ب) داشتن باورهای منفی و غیر واقع گرایانه (تفسیر نادرست از یک رویداد)؛
ج) ضعف عزت نفس؛
د) جلب توجه دیگران؛
ه) نداشتن صفت بخشش؛
و) قضاوت شتاب زده و بدون بررسی. امیر مؤمنان علی علیه‏السلام می فرماید: «از طبیعت نادانان این است که در هر حال به سوی خشم سرعت می گیرند؛ زیرا گرفتار قضاوت شتاب زده می شوند»
ز) حسادت و کینه توزی. امیر مؤمنان علی می فرماید: «کینه توزی سبب خشم است»؛
ح) تکبر و خودمحوری. از حضرت عیسی پرسیدند: «عامل غضب و خشم چیست؟ فرمود: «تکبر و خودبزرگ بینی و کوچک شمردن مردم»؛
 ط) دنیاپرستی. افرادی که همه هدفشان و وجهه همتشان دنیاست، چنانچه رسیدن به منافع دنیوی با مزاحمت و ناکامی همراه باشد، خشمگین می شوند.
 

 الف) هدف حمله بدنی یا کلامی قرار گرفتن
 ب) رویارویی با بی عدالتی، تبعیض یا حق کشی در محیط کار یا زندگی؛
ج) تحمیل وظایف سنگین تر از توانایی؛ مثل واگذاری تکالیف سنگین به دانش آموز؛
د) تحقیر شدن احساسات، ارزشها یا اقتدار واقعی فرد به وسیله دیگران ه) دخالت بی مورد در کارهای روزانه افراد.
 

 الف) گرسنگی شدید؛
ب) نور زیاد
ج) سروصدای بیش از حد
د) سرما یا گرمای شدید
ه) ترافیک سنگین
حال که با علت‏ های خشم آشنا شدید به درون خود مراجعه کنید و بنگرید کدام یک از آنها شما را خشمگین می کند آن مورد با موارد را در جایی بنویسید و در پی رفع عوامل عیر منطقی برآیید.
 

 
منابع:
کنترل خشم، گیل لیندن فیلد، ترجمۀ حمید شمسی پور.
مجموعه کامل مهارتهای زندگی، شهرام محمدخانی.
غلبه بر خشم، رونالد پاتر افرون و پاتریشا پاتر افرون، ترجمه مهدی مجردزاده کرمانی.
گفتار رفیع، ناصر رفیعی، ج۲.