والدین می توانند زمینه مناسبی را برای انس هرچه بیشتر فرزندان خود با کتاب و کتابخوانی فراهم کنند.
چکیده : اگر والدین بتوانند علاقه به مطالعه را از همان دوران کودکی در وجود طفل خود بارور سازند، زمینه را برای موفقیت‌های آینده او در زندگی فراهم کرده اند. در این مقاله به راهکارهایی در جهت آشنایی و انس هرچه بیشتر کودک با کتاب و کتابخوانی اشاره می کنیم.
تعداد کلمات 1053 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
تعداد کلمات 1053 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
مقدمه
یکی از روش‌های شکوفایی استعداد، آشنا کردن کودک با کتاب و کتابخوانی است. اگر والدین بتوانند علاقه به کتاب را در وجود طفل بارور سازند، زمینه را برای موفقیت‌های آینده او در زندگی اجتماعی و آشنایی با مسائل روز جامعه، پی‌ریزی کرده‌اند؛ زیرا کتاب عاملی جهت شناخت و رشد دینی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی انسان است؛ از این‌رو اسلام نیز به آن توجه داشته است.
ضرورت کسب دانش و معرفت در قرآن کریم
قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»؛[1] بگو: آیا کسانی که معرفت و دانش دارند و کسانی که بی‌بهره از معرفت و دانش‌اند، یکسانند؟ فقط خردمندان متذکر می‌شوند. انسان برای رسیدن به درجۀ معرفت باید اهل مطالعه باشد، تا با تداوم آن به درجۀ خردمندی دست پیدا کند.
ضرورت مطالعه و کسب دانش در کلام لقمان حکیم
لقمان حکیم در توصیه به فرزندش، ترک مطالعه را با ضایع کردن علوم برابر می‌داند؛ زیرا انسان اگر مطالعه را کنار بگذارد، دانش اندکی را هم که اندوخته، فراموش می‌کند. ایشان در این باره فرموده‌اند: پسرم، مقداری از ساعت‌های شبانه‌روز را به مطالعه و تحصیل دانش اختصاص بده که اگر مطالعه را ترک کنی علومت را ضایع خواهی کرد.[2]
بیشتر بخوانید: فواید مطالعه و کتابخوانی در کودکان و نوجوانان
روش‌های آشنا کردن کودک با کتاب
برای آشناسازی کودک و انس گرفتنش با کتاب می‌توانید شیوه‌های ذیل را عملی سازید:
ـ بر طبق روایات اگر نطفۀ فرزند شب پنجشنبه یا عصر جمعه منعقد شود، آن طفل به مطالعه و کسب علم مشتاق می‌شود و دانشمند خواهد گردید.[3]
ـ مادر در هنگام بارداری برای جنین کتاب بخواند، آن هم پس از چهارماهگی که دستگاه شنوایی شکل می‌گیرد و جنین صداها را می‌شنود.[4] پژوهش‌گران دانشگاه هلسینکی در مطالعات جدید به این نتیجه رسیده‌اند که: جنین میتواند موسیقی و دیگر صداها را شنیده و به خاطر بیاورد. بدین ترتیب اگر چه مغز به طور کلی رشد نکرده ولی میتواند یاد بگیرد. دانشمندان فنلاندی با استفاده از کلمه «تا تا تا» که به دلیل سه هجایی بودن، یادگیری آن مشکل بوده و در زبان فنلاندی معنا ندارد، مغز جنین را آزمایش کردند. در تحقیقی که از هفته بیست و نهم بارداری آغاز و تا زایمان ادامه پیدا کرد، از نیمی از مادران باردار خواسته شد تا صدها بار این کلمه را تکرار کنند. فرزندانِ مادرانی که در هنگام حاملگی این کلمات را بارها تکرار کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیقات نشان داد مغز کودکانی که در رحم مادر بارها کلمه «تا تا تا» را شنیده بودند به این کلمه واکنش نشان داده؛ در حالی که مغز دیگر کودکان واکنشی از خود نشان نداده است.
محققین معتقدند مادران باید بدانند که جنین در رحمشان قادر به شنیدن و یادگیری می‌باشد؛ زیرا شواهد نشان می‌دهد که جنین میتواند یاد بگیرد و نوزادان می‌توانند شعرها یا صحبت‌های شنیده شده در دوران جنینی را به خاطر آورند.[5] با توجه به آنچه امد، اگر در این ماه‌ها برای کودک متون مذهبی به ویژه قرآن خوانده شود، این عمل میتواند در ضمیر ناخودآگاه جنین اثر بگذارد و در آینده، با انتقال از ضمیر ناخودآگاه، به ضمیر خودآگاه، به آنچه مادر برای او خوانده، احساس انس و آشنایی پیدا کند و به مطالعه روی آورد. همین امر، مقدمات ارجمندیِ او را در آینده فراهم می‌کند.
ـ امام علی علیه السّلام می‌فرمایند: دانش در خردسالی فراگیرید تا در بزرگ‌سالی ارجمند گردید.[6] اگر والدین اهل مطالعه باشند، لذّت خود را از آن آشکار کرده، درباره‌اش صحبت کنند و با همراهی فرزندشان به نمایشگاه یا کتاب‌خانه بروند، کودک ناخودآگاه سراغ کتاب را می‌گیرد؛ هر چند که نمی‌تواند آن را بخواند، اما با دیدن تصاویرش لذّت برده و کم‌کم به این کار عادت می‌کند. البته این که اعضای خانواده چه کتاب‌هایی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند، در باورهای کودک بسیار مؤثر است؛ یعنی اگر بیشتر از کتاب‌های مذهبی استفاده نمایند، او نیز به سمت این گونه کتاب‌ها جذب می‌شود. امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرمایند: به کودکانتان علمی بیاموزید که خداوند، نفع کودکانتان را در آن قرار داده، در این صورت، عقاید و افکار باطل گروه مرجئه در آن‌ها نفوذ نمی‌کند و مؤثر نمی‌افتد.[7] این چنین دانشی موجب می‌گردد انسان بردبار شده، در پرستش پروردگار گام‌های بزرگ بردارد، اگر کار نیکی انجام داد خدا را شکر و اگر گناهی مرتکب شد، طلب آمرزش کند.[8]
منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
ـ بر طبق روایات اگر نطفۀ فرزند شب پنجشنبه یا عصر جمعه منعقد شود، آن طفل به مطالعه و کسب علم مشتاق می‌شود و دانشمند خواهد گردید.[3]
ـ مادر در هنگام بارداری برای جنین کتاب بخواند، آن هم پس از چهارماهگی که دستگاه شنوایی شکل می‌گیرد و جنین صداها را می‌شنود.[4] پژوهش‌گران دانشگاه هلسینکی در مطالعات جدید به این نتیجه رسیده‌اند که: جنین میتواند موسیقی و دیگر صداها را شنیده و به خاطر بیاورد. بدین ترتیب اگر چه مغز به طور کلی رشد نکرده ولی میتواند یاد بگیرد. دانشمندان فنلاندی با استفاده از کلمه «تا تا تا» که به دلیل سه هجایی بودن، یادگیری آن مشکل بوده و در زبان فنلاندی معنا ندارد، مغز جنین را آزمایش کردند. در تحقیقی که از هفته بیست و نهم بارداری آغاز و تا زایمان ادامه پیدا کرد، از نیمی از مادران باردار خواسته شد تا صدها بار این کلمه را تکرار کنند. فرزندانِ مادرانی که در هنگام حاملگی این کلمات را بارها تکرار کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیقات نشان داد مغز کودکانی که در رحم مادر بارها کلمه «تا تا تا» را شنیده بودند به این کلمه واکنش نشان داده؛ در حالی که مغز دیگر کودکان واکنشی از خود نشان نداده است.
محققین معتقدند مادران باید بدانند که جنین در رحمشان قادر به شنیدن و یادگیری می‌باشد؛ زیرا شواهد نشان می‌دهد که جنین میتواند یاد بگیرد و نوزادان می‌توانند شعرها یا صحبت‌های شنیده شده در دوران جنینی را به خاطر آورند.[5] با توجه به آنچه امد، اگر در این ماه‌ها برای کودک متون مذهبی به ویژه قرآن خوانده شود، این عمل میتواند در ضمیر ناخودآگاه جنین اثر بگذارد و در آینده، با انتقال از ضمیر ناخودآگاه، به ضمیر خودآگاه، به آنچه مادر برای او خوانده، احساس انس و آشنایی پیدا کند و به مطالعه روی آورد. همین امر، مقدمات ارجمندیِ او را در آینده فراهم می‌کند.
ـ امام علی علیه السّلام می‌فرمایند: دانش در خردسالی فراگیرید تا در بزرگ‌سالی ارجمند گردید.[6] اگر والدین اهل مطالعه باشند، لذّت خود را از آن آشکار کرده، درباره‌اش صحبت کنند و با همراهی فرزندشان به نمایشگاه یا کتاب‌خانه بروند، کودک ناخودآگاه سراغ کتاب را می‌گیرد؛ هر چند که نمی‌تواند آن را بخواند، اما با دیدن تصاویرش لذّت برده و کم‌کم به این کار عادت می‌کند. البته این که اعضای خانواده چه کتاب‌هایی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند، در باورهای کودک بسیار مؤثر است؛ یعنی اگر بیشتر از کتاب‌های مذهبی استفاده نمایند، او نیز به سمت این گونه کتاب‌ها جذب می‌شود. امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرمایند: به کودکانتان علمی بیاموزید که خداوند، نفع کودکانتان را در آن قرار داده، در این صورت، عقاید و افکار باطل گروه مرجئه در آن‌ها نفوذ نمی‌کند و مؤثر نمی‌افتد.[7] این چنین دانشی موجب می‌گردد انسان بردبار شده، در پرستش پروردگار گام‌های بزرگ بردارد، اگر کار نیکی انجام داد خدا را شکر و اگر گناهی مرتکب شد، طلب آمرزش کند.[8]
منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
بیشتربخوانید:
چگونه کودکان را به کتاب خواندن علاقه‌مندکنیم؟
چگونه کودکان خود را به مطالعه عادت دهیم؟
راهکارهایی برای شکوفاسازی استعداد کودکان
نکته های آموزشی درباره تقویت خلاقیت کودکان
پی نوشت :
[1] . زمر، آیه 9.
[2] . یَا بُنَیَّ اجْعَلْ فِی أَیَّامِک وَ لَیَالیک وَ سَاعَاتِک نَصِیباً لَک فِی طَلَبِ الْعِلْمِ فَإِنَّک لَنْ تَجِدَ لَهُ تَضْیِیعاً مِثْلَ تَرْکهِ (بحارالانوار، ج 1، ص 169).
[3] . محمدباقر مجلسی، حلیة المتقین، ص 96: پیامبر گرامی اسلام فرموده‌اند: «یا علی، ... اگر جماع کنی در شب پنجشنبه و فرزندی به هم رسد حاکمی از حکام شریعت یا عالمی از علما باشد... اگر روز جمعه بعد از عصر جماع کنی و فرزندی به هم رسد، از دانایان مشهور باشد.»
[4] . حسین دهنوی، نسیم مهر، ج 3، ص 13 ـ 14.
[5] . www.trtpersian.Com (29.08.2013).
[6] . تَعَلّموا العِلمَ صِغاراً تَسَوّدوا به کِباراً (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، ج 20، ص 267).
[7] . عَلّمُوا صِبْیَانَکمْ مِنْ عِلْمِنَا مَا یَنْفَعُهُمُ اللهُ بِهِ لا تَغْلِبْ عَلَیْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأیِهَا (وسائل الشیعه، ج 21، ص 478).
[8] . وَ سُئِلَ عَنِ الْخَیْرِ مَا هُوَ فَقَالَ: لَیْسَ الْخَیْرُ [الْخَیْرَ] أَنْ یَکثُرَ مَالُک وَ وَلَدُک وَ لَکنَّ الْخَیْرَ أَنْ یَکثُرَ عِلْمُک وَ أَنْ یَعْظُمَ حِلْمُک وَ أَنْ تُبَاهِیَ النَّاسَ بِعِبَادَةِ رَبِّک فَإِنْ أَحْسَنْتَ حَمِدْتَ اللهَ وَ إِنْ أَسَأتَ اسْتَغْفَرْتَ اللهَ وَ لا خَیْرَ فِی الدُّنْیَا إِلاَّ لِرَجُلَیْنِ رَجُلٍ أَذْنَبَ ذُنُوباًم فَهُوَ یَتَدَارَکَهَا بِالتَّوْبَةِ وَ رَجُلٍ یُسَارِعُ فِی الْخَیْرَات (شرح نهج‌البلاغه ابن أبی الحدید، ج 18، ص 250).
