عوامل موثر بر بهبود حافظه (بخش اول)

حافظه، با دقت به آنچه می بینیم و می شنویم، بستگی تام و تمام خواهد داشت. 
 

چکیده: حافظه فعالیتی ذهنی است که طی آن اطلاعاتی که آموخته ایم یا تجربه کرده ایم، فراخوانی می شوند. سوالی که در اینجا مطرح است این می باشد که چه عواملی می تواند بر بهبود آن تاثیر بگذارید. در این نوشتار به برخی از این موارد اشاره خواهد شد.

تعداد کلمات 1118 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 
عوامل مؤثر بر بهبود حافظه

 امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «هرکه بحث علمی بسیار کند، آموخته هایش را از یاد نمی برد و آنچه را نمی داند، فرامی گیرد».[1] تکرار، در بازسازی حافظه نقشی مهم دارد. در حقیقت، تمرین و تکرار بهای به دست آوردن مهارت است. از این رو، چیزی را که پیوسته و مرتب تکرار می کنیم، به صورت یک عادت جدید ذهنی و عملی در می آید. حتی ایمان آدمی نیز نوعی تثبیت در سایه عمل است (لا یثبت الایمان الا بالعمل) و هر قدر عمل پرتکرارتر باشد، امکان تثبیت آن بیشتر خواهد بود.[2] هیچ کس نمی تواند انکار کند که اگر مفاهیم و لغات آموخته شده تمرین و تکرار نشوند، دیر یا زود به فراموشی سپرده می شوند. پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله)، بزرگ مربی مکتب اسلام، در زمینه آموزش نماز و تکرار آن برای نوه گرامیشان، حضرت امام حسین (علیه السلام) چنین روشی داشتند.
گویند: روزی رسول گرامی، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله)،  می خواستند نماز بخوانند و امام حسین (علیه السلام) نیز در کنار جد بزرگوارشان، در پی همراهی با آن حضرت بودند. در آغاز پیامبر تکبیر گفتند، ولی امام حسین(علیه السلام)  و نتوانستند آن را تکرار کنند. پیامبر بار دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم تکبیر گفتند؛ تا اینکه سرانجام مرتبه هفتم امام حسین (علیه السلام) و درست تکبیر را ادا فرمودند و نماز آغاز شد.
رعایت نکاتی که در ادامه می آید می تواند در فرایند تکرار به شما بسیار کمک کند؛
حفظ کردن موضوعات و مطالب، بدون ادراک آنها، جز تلنبار ساختن اطلاعات در حافظه ثمری نخواهد داشت؛ اطلاعاتی که ناگزیر از هر فرصت برای گریز از ذهن سود خواهند جست؛
اگر میخواهید متنی را حفظ کنید، بدون طرح ریزی به آن اقدام نکنید؛
برای هر کلمه مفهومی خاص قایل شوید. پس از کمی تمرین، مفاهیم این سو و آن سوی هر کلمه را خواهید یافت؛
از حفظ کردن مطالب به طور یکنواخت و متوالی خودداری کنید. با این کار نه تنها حافظه خود را پر خواهید ساخت، بلکه خسته و افسرده خواهید شد. فاصله و زنگ تفریحی برای خود در نظر بگیرید. به مغزتان برای تحلیل داده ها امکان بدهید و بگذارید آموخته هایی را که به آن فرستاده اید هضم کند. دست کم یک شب بین تمرین های تکرار فاصله بگذارید. وجدان ناخودآگاه باید فرصت هماهنگ ساختن و تطبیق مطالب را به دست آورد؛
اگر از آن دسته افرادی هستید که باید کلمه به کلمه یاد بگیرید، فاصله تکرار و از بر کردن موضوعات را چند ساعت تعیین کنید و این نکته را به خود بقبولانید که حفظ کردن مطالب کاری نیست جز سپردن آنها به ذهن و دادن مفهوم به هر کلمه و زنده کردن تصاویر و وقایع، وگرنه شما نیز همان کاری را با حافظه خود خواهید کرد که صاحبان آگهی های تجارتی و تبلیغاتی با توده مردم می کنند؛
تقسیم بندی و تعیین زمان برای حفظ کردن موضوعات از اهمیت فراوانی برخوردار است و فاصله استراحتی را که برای حافظه در نظر می گیرید باعث میشود تا ذهن تیزتر و فعال تر به کارش ادامه دهد و بهتر بتواند مطالب را در خود نگه دارد.[3]
 

 ارتباط حافظه با دقت انکارپذیر نیست. پس برای به یاد آوردن مطالب باید از دقت لازم برخوردار بود. حافظه، با دقت به آنچه می بینیم و می شنویم، بستگی تام و تمام خواهد داشت. البته در این میان علایق را نباید از نظر دور داشت. تمایل ما به ضبط آنچه دوست داریم بیشتر است. در نتیجه، ادعای این مطلب دور از واقعیت نیست که هرکس می تواند هر مطلبی را بخواهد حفظ کند؛ مشروط بر اینکه با دقت به آن توجه کند و کانون علاقه به آن را در خود به وجود آورد. لذا به آنچه که باید یاد بگیرید یا به یاد بسپارید دقت کنید. وقتی که حواستان به مسائل مختلف شخصی و کاری جلب شود، به آسانی رشته کار از دستتان در می آید و آنچه را یاد گرفته اید فراموش می کنید.
 

 آگاهی حسی بالا، برای حفظ حداکثر دقت لازم است. حافظه شنیداری از الگوها و ریتم های گفتار استفاده می کند. عبارت های مشابه و زنجیرهایی از واژه ها که به طور آهنگین به هم پیوسته اند، تکنیکی است که برخی آگهی دهندگان تبلیغاتی به کار می برند تا آگاهی حسی شما را هدف گیرند و وادارتان کنند آنچه را که می خواهند به یاد بسپارید.
سه عامل به نقش بستن این مطالب در حافظه تان کمک می کند:
اول: ماهیت نمایشی پرشور مطالب.
دوم: هیجانی که در شما ایجاد می کنند؛
سوم: تکرار پی در پی آنها که موجب خلق یک حافظه شنیداری همیشگی می شود.
 

تردیدی نیست که نیروی تخیل می تواند یار و مددکار حافظه گردد. در این زمینه کافی است که به سازندگان و آفرینندگان آثار هنری اشاره کنیم. فردی که از نیروی تخیلی طبیعی برخوردار است، به آسانی موضوعاتی را به یاد خواهد آورد؛ زیرا جنبه عالی، باشکوه و حساس قضایا را همواره در نظر دارد.
برای مثال، به یاد آوردن یک موضوع، حادثه یا تاریخ در نام یک شخص با کمک گرفتن از نیروی تخیل و زنده کردن صحنه های مربوط به آن باعث می شود تا قضیه فراموش شده در مخیله احیا شود.
گاه عکس این مسئله نیز ممکن است رخ دهد و نیروی تخیل، قوه حافظه را مسدود و کور سازد.
مثال آن درباره آدم های کمرو و خجولی صادق است که متنی را حفظ می کنند، اما در جمع یا نزد آزمونگر آن را از یاد می برند و نیروی تخیلشان نیز از کار می افتد.[4]
بنابراین باید به طور هوشیارانه ای از عواطف خود در زمینه رویدادها آگاه باشید. خاطرات هنگامی به بهترین نحو ثبت میشوند که یک رویداد دارای معنای عاطفی باشد، اما موجب اضطراب و فشار روانی شدید نشود. به همین دلیل است که مراسم عروسی یا خاکسپاری چنان در ذهن ما نقش می بندد که هیچ گاه پاک نمی شود. همواره با تمرکز کردن بر احساس دقیقی که در طول هر رویداد داشته اید، می توانید آن را بهتر به یاد بیاورید.
 
منبع: کتاب «یادم تو را فراموش! ( مهارت تقویت حافظه)»
نویسنده: محمود حسن نژاد مغنی، سید رئوف حسینی
 

پی نوشت :
[1] . عبدالواحد آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ح۸۹۱۶.
[2] . ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج ۱، کتاب الکفر والایمان.
[3] . مجید حاتمی، تقویت حافظه، ص 86-88.
[4] . آلبرت مورسل و اینسلی میرز، تقویت حافظه، ترجمه هوشیار رزم آزما، ص۲۹-۳۳.