علایم عمده اسکیزوفرنی چیست؟ (بخش اول)

چکیده: تجربه های بالینی نشان می دهد که وقتی به کسی گفته می شود او با یکی ز دوستان یا خویشاوندان مبتلا به اسکیزوفرنی است، دچار آن چنان وحشت و آشفتگی می شود. در حالیکه این موضوع به درستی تشخیص داده نشده است. با ما همراه باشید تا با دو دسته از علایم اسکیزوفرنی آشنا شوید. 

تعداد کلمات 1137 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

به تشخیص پزشکان آموزش دیده کاملا می توان اعتماد کرد. به هرحال وضع در مورد همه ی مبتلایان به اسکیزوفرنی هم یکسان نیست. بیماری اسکیزوفرنی انواع مختلف دارد، و حتی بین این انواع نیز شکل بیماری در افراد متغیر است. بنابراین پیش از شناسایی بعضی از علایم بیماری باید تأکید کنیم که تشخیص بیماری کمک بزرگی است برای رهیافت های درمان احتمالی و حمایت از بیمار.
اما الگوهای ویژه ی درمان که به افراد کمک می کند، کاملا جنبه ی فردی دارد و ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد.
غالبا بین علایم مثبت و منفی اسکیزوفرنی تمایز وجود دارد:
 

هذیان باوری است که بیمار با وجود شواهد روشن خلاف آن، به آن باور دارد. بیمار در هذیان های آزاردهنده فکر می کند تحت تعقیب است؛ کسی او را زیر نظر دارد؛ کسی می خواهد به او آسیب برساند یا «به آخر خط رسیده است.» مبتلایان به اسکیزوفرنی معتقدند اخبار تلویزیون، گزارش ها، کتابها و یا سایر وسایل ارتباط جمعی مخصوص آنها پخش می شود، درنتیجه برایشان معنای ویژه ای پیدا می کند. گاهی باورهای هذیانی همان ادامه ی افکار بیمار بوده و بسیار هم شایع است. به طور مثال بیمار فکر می کند تحت تعقیب است یا گروه هایی قصد آزار او را دارند، درحالی که واقعیت ندارد. با وجودی که مغایرت توهمات با واقعیت کاملا روشن است.
اما این پدیده از نظر اجتماعی قابل تعریف است. بنابراین ممکن است اعتقاد به تماس معنوی مستقیم که در زندگی روزمره به شکل علایم بیماری برداشت می شود، در جامعه ی مذهبی معینی امری نسبتا عادی باشد. به هر حال این باورها در جامعه مردود شمرده می شود. بنابراین مسأله ی مهم این است که پزشکان بالینی که بیماری را تشخیص داده اند، به این امر اشراف دارند که میزان باورهای فرد تا چه حد با باورهای گروه او سازگار است.
از جمله مثال های دیگر باورهای هذیانی مسأله ای است که برای نخستین بار کورت اشنایدر آن را علامت درجه ی یک نامید. در این نوع باور بیمار گمان می کند که ذهن یا جسم او تحت سلطه ی شخص یا وسیله ی دیگری است، و رفتارهای او را کنترل می کند که زاییده ی ذهن بیمار است.
«سیمون جوانی با استعداد و مهربان بود که به ناگهان دمدمی مزاج و گوشه گیر شد. نمره های درسی اش در مدرسه افت کرد، و حضور در دانشکده نیز برایش دشوار شد. او بیشتر اوقات در اتاقش می ماند، و روزها را می خوابید و شبها تا دیروقت تلویزیون تماشا می کرد.
سیمون بعدها می گفت در این دوره ی زندگی اش تصور می کرد پدر و مادرش ذهن او را می خوانند و رفتارش را تحت نظر دارند. او فکر می کرد مادرش غذا خوردن او را کنترل می کند و درواقع به جای او غذا می خورد سیمون از واژه هایی که مادرش به کار می برد، یا از قیافه ی مادرش دچار این توهم میشد که مادر او را تحت نظر دارد.
او بر این باور بود که پدر و مادرش برعلیه او توطئه می چینند و سرانجام هم برای گریز از این امر خانه را ترک کرد. پس از مدت کوتاهی به دلیل علایمی که در او بارز شده بود درمان را شروع کرده و توانست باورهایش را تحلیل کرده و آنها را در مقایسه با رابطهی عمیقی که پیش از این با پدر و مادرش داشت در تعارض ببیند. گرچه هنوز هم بین سیمون و خانواده اش (که هنوز سر درنمی آوردند بر سر سیمون چه آمده) تنش وجود داشت، اما آنها سعی می کردند با سیمون ارتباط برقرار کرده و رابطه شان را بازسازی کنند.»
 
2- توهم
اساسأ توهم درک اشتباه یکی از حس ها است که در شرایط نبود محرک خارجی پدید می آید. توهم (در هریک از حواس پنج گانه به طور مثال، چشایی، بینایی، لامسه، بویایی و شنوایی) دیده می شود. و الزاما نشانه بیماری اسکیزوفرنی نیست. توهم مشاهده ی چیزهایی است که از نظر فیزیکی وجود ندارد. و بیمار احساس می کند با فرد یا چیزی که وجود خارجی ندارد در ارتباط است، یا چشیدن مزه ای بدون این که چیزی در دهانش باشد. توهم در شرایط خستگی شدید و در اثر مصرف موادمخدر یا الکل یا تألم عاطفی به وجود می آید که عادی است. تجربه ی توهم در ابتدای خوابیدن یا بیدار شدن هم به هیچ وجه غیرعادی نیست، و این امر معمولا به معنای تشخیص مشکل سلامت روانی نمی باشد.
ویژگی اسکیزوفرنی این است که توهم در هشیاری کامل یعنی وقتی که فرد کاملا بیدار و فعال است اتفاق می افتد. به علاوه، توهم ناشی از بیماری اسکیزوفرنی جنبه ی شنیداری دارد که بیمار صدای صحبت دو یا سه نفر یا صدای یک نفر را می شنود که افکار و رفتار او را تفسیر می کنند. محتوای این توهم از خنثی یا مثبت تا بی نهایت انتقادی و ناراحت کننده متغیر است شنیدن صداهای خصمانه مرموز که فرد یا اطرافیان او را به باد انتقاد می گیرنده تجربه ای بسیار دردناک است که معمولا فرد را به شدت دچار سردرگمی و حتی وحشت می کند. از آن جا که فقط فرد بیمار این صداها را می شنود، دردناک بودن مسأله هم کاملا روشن است، اما رفتار بیمار برای اطرافیان مرموز به نظر می رسد. و مسأله وقتی دشوارتر می شود که اندوه فرد یا وحشت او به حدی می رسد که ماهیت تجربه اش را برای دیگران توصیف می کند.
« نخستین نشانه های بیماری وقتی در جما بروز کرد که به دانشگاه می رفت، و به شدت نگران نوشتن مقاله ها و امتحانهایش بود. در همین زمان پی برد با دختران هم خانه اش متفاوت است. در نتیجه بحث هایی در خانه پیش می آمد و ما به شدت احساس تنهایی و انزوا می کرد. یک شب که دراز کشیده بود شنید که دو نفر از دختران درباره ی او صحبت می کنند، صدای شان کاملا واضح بود و از آن چه می شنید به شدت آزرده خاطر شد. آنها می گفتند، «چقدر جما در درسهایش ضعیف است؛ او بی عرضه و کودن است. هرگز با چنین وضعی قبول نخواهد شد. مایه ی ناامیدی خانواده اش شده. اگر من جای مادرش بودم شرمنده می شدم. مطمئنم پدرش ترجیح می دهد به جای هزینه ی سنگین تحصیل، شغلی برای او پیدا شود.» جما با شنیدن این گفتگو به حدی آشفته شد که درصدد برنیامد ببیند این صداها حقیقت دارد یا نه. و سرانجام از شدت اندوه به دوستی پناه برد و قضایا را تعریف کرد. خوشبختانه این دوست با دیدگاهی حمایت گرانه به حرفهایش گوش داد، و سرانجام از ما خواست از پزشکی کمک بگیرد. گرچه در خانه برخوردهایی با دوستانش داشت، اما بعدها برایش روشن شد که صداهایی را که شنیده بود حقیقت نداشت، زیرا در آن ساعت کسی جز خودش در خانه نبود. جما متوجه شد که دارودرمانی به او کمک کرده، افکارش آرام گرفت و از شدت این تجربه ها هم کاسته شد.»