اشتغال زنان و پیامدهای منفی آن بر خانواده (بخش چهارم)

خانواده بایستی مشارکت پذیر باشد. همه ی افراد خانواده برای اداره ی امور روزمره دست به دست هم دهند تا فشار بر زن و مادر کاهش یابد.
 

چکیده : اشتغال زنان می تواند برای آن ها پیامدهای مثبت و منفی زیادی داشته باشد و لیکن با توجه به اهمیت و جایگاه و نقش بی بدیل خانواده، اشتغال زنان باید به گونه ای باشد که به کانون گرم خانواده لطمه وارد نکرده و حتی الامکان باید پیامدهایی که خانواده را تهدید می کند، که کاهش داد.

تعداد کلمات 1022 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

الف) نقش زن در کاهش اثرات منفی اشتغال 1. با توجه با این که کار زن در برخی مواقع یک ضرورت انکارناپذیر تلقی می شود چنان چه توأم با برنامه-ریزی و تقسیم بندیِ صحیح اوقات خود باشد، زمینه برای رشد آموزشی و تحرک شغلی در محیط های کار و محیط خانواده فراهم می گردد. در آن صورت اشتغال زن نه تنها به انسجام خانواده آسیب نمی رساند، بلکه موجب کارکردهای مثبت از جمله دیدار متقابل زن و مرد افزایش روحیه ی انعطاف پذیری، وفاق و هم دلی اجتماعی زوجین، گسترش ارتباطات مطلوب در عرصه ی کار و فعالیت، تأثیر مثبت بر روابط زناشویی و رضایت از زندگی و در نهایت افزایش توان روحی و شادابی و نشاط در خانواده می شود.
بنابراین باید با اراده ی خود آن چنان برنامه ریزی کند که تمام وظایف کاربردی او (چه در خانه و چه در محیط کار) در تقویم دقیق روزانه اش جای گاه خاصی داشته باشد و به موقع اجرا گردد. به خصوص در خانه باید به کیفیت روابط خود با سایر اعضا و حفظ نقش های گوناگونی که دارد دقیقاً توجه کند تا در سایه ی نظم حاصل از این امر به کارش بپردازد.
از این رو زنان باید با اصل قرار دادن حفظ ارکان خانواده، بیاموزند که چطور بین رفتار حرفه ای و سازمانی با روابط اجتماعی و زندگی خانوادگی خود ارتباط معقول و منطقی برقرار کنند و شأن هر یک را منطبق بر هنجارهای خود محفوظ بدارند.
2. استفاده از خدمات مشاوره ای جهت پیش گیری از استرس های شغلی و تأمین بهداشت روانی زن برای سازگاری مؤثر با زندگی خانوادگی لازم و ضروری است.
3. با توجه به پدیده ی «دل بستگی» و نیاز خاص کودک به مادر در سال های اول و دوم زندگی، به کلیه-ی مادران شاغل توصیه می شود که حتی الامکان، به ویژه در سال اول زندگی کودک، از رفتن به سر کار خودداری نمایند زیرا عدم تکوین دل بستگی به یک یا چند فرد مهم در سال های اول زندگی با ناتوانی فرد در برقراری روابط نزدیک با دیگران در بزرگ سالی ارتباط دارد.
4. به کلیه ی مادران توصیه می شود در صورت امکان، از اشتغال تمام وقت اجتناب ورزیده به صورت نیمه وقت شاغل شوند.
5. با توجه به این که رضایت و علاقه ی شغلی مادر عامل بسیار مهمی است که عوارض احتمالی ناشی از اشتغال و نیز جو عاطفی خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد به مادران توصیه می شود از اشتغال به کارهایی که به آن علاقه نداشته، یا در آن مهارت ندارند اجتناب ورزند.

ب) نقش همسر در کاهش اثرات منفی اشتغال: خانواده بایستی مشارکت پذیر باشد. همه ی افراد خانواده برای اداره ی امور روزمره دست به دست هم دهند تا فشار بر زن و مادر کاهش یابد. زن و مرد باید توانایی انجام امور خانه را در کنار هم و با مشارکت هم بیاموزند از این رو افزایش رضایت زناشویی و پای داری خانواده را تضمین می کنند.

ج) نقش نظام و نهادهای دولتی:  برخی وظایف نظام در قبال اشتغال بانوان را به اجمال ذکر می کنیم:
- اصلاحات فرهنگی به منظور برجسته شدن و کارآمدی نقش مادری و همسری زن و قرار گرفتن فعالیت های دیگر در اولویت های بعدی
- تأمین حداقل معیشت برای افراد سرپرست خانواده به منظور عدم اضطرار همسران به شرکت در فعالیت های اجباری درآمدز
- حمایت ویژه از اشتغال زنان و مردان سرپرست خانواده به گونه ای که تمایل کارفرما، به جذب افراد مجرد کاهش یابد.
- توسعه ی مشاغل خانگی
- ایجاد مشاغل نیمه وقت و انعطاف پذیر برای زنان
- کمک به تشکیل تعاونی های مصرف محلی و حمایت از آنان و ...

از آن جایی که در این مجموعه تلاش بر این بود که به بررسی اشتغال زنان و اثرات مثبت و تبعات منفی آن بر خانواده و فرزندان بپردازیم، بر آن شدیم تا ضمن برحذر بودن از مباحث فمنیستی، منصفانه و منطقی به این امر بنگریم. از این رو اثرات مثبت و منفی را از ابعاد مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی و در دو بخش مجزا مورد تحلیل قرار دادیم. البته ممکن است این توهم در ذهن ایجاد گردد که چگونه این تناقض را می توان برطرف کرد ولی باید گفت که هر پدیده ای می تواند هم اثر منفی داشته باشد و هم اثر مثبت.
بنابر این می توان اشتغال زنان را یک امر نسبی دانست؛ چرا که با توجه به موقعیت و شرایط فردی، متغیر و متفاوت است و نمی توان به طور قطعی این امر را بد یا خوب تلقی کرد.
خلاصه ی مطلب این که زنان باید در اجتماع حضور یابند ولی نه به هر قیمتی از جمله رها کردن فرزندان و عدم رسیدگی به شوهر و نهایتاً سست شدن ارکان خانواده و فروپاشی آن. در این راستا ذکر این نکته حائز اهمیت است که حضور زنان در اجتماع تنها مستلزم اشتغال در بیرون از خانه نیست و این امر می تواند با شرکت در گروه های سازمان مردم نهاد (NGO) و فعالیت در کارهای عام المنفعه و ... تحقق پذیرد. البته ایجاد فرهنگ سازی جهت ارتقاء مقام مادری و امر خانه داری و بستر سازی سالم جهت تغییر نگرش افراد به منظور بالاتر نبودن مقام و شأن و منزلت یک زن شاغل نسبت به یک زن خانه دار از یک سو و حمایت از جنبه ی مادری و خانه داری زن توسط دولت و نهادهای دیگر جامعه از سوی دیگر لازم و ضروری به نظر می-رسد.

پایان 

فهرست منابع و کتاب نامه
1. قرآن، ترجمه مکارم شیرازی.
2. ترجمه نهج البلاغه ترجمه محمد دشتی، انتشارات مجتبی.
3. انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، قم، انتشارات ام ابیها، تابستان 1379.
4. بیابان گرد، اسماعیل ، راهنمای والدین و معلمان در تربیت و آموزش کودکان، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1377
5. حکیم پور محمد، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، تهران، انتشارات نغمه ی نو اندیش، 1382
6. حشمت الواعظین قمی، سیدمحمدتقی ، الگوی زن اصیل و آزاد در عصر انقلاب، ج اول و دوم، تهران ، بی نا، 1357
7. حاتمی، محمد، استرس مادران شاغل، بی جا، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت 1382
8. دفتر امور زنان در نهاد ریاست جمهوری، زن ، علم، صنعت و توسعه، ناشر دفتر امور زنان در نهاد ریاست جمهوری، 1374
9. دبیرخانه ی هم اندیشی، مجموعه مقالات هم اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان ج 1 و 2 انتشارات دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، پاییز1380
10. زیبایی نژاد، محمدرضا و محمد تقی سبحانی، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام انتشارات دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ چهارم، 1383
11. ساروخانی، باقر، فرهنگ علوم اجتماعی، تهران، انتشارات مؤسسه کیهان، 1370
12. شیخ حر عاملی ، وسایل الشیعه، ج5 و 4، تهران، انتشارات مکتب الاسلامیه، تصحیح ربانی شیرازی، 1384 ه.ق
13. قریشی، شریف، کار و حقوق کارگر، بی جا، انتشارات دارالکتب الاسلامیه شیخ محمد آخوندی، 1344
14. قائمی، علی، نظام خانواده در اسلام، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان،1366
15. قائمی، علی، آسیب ها و عوارض اجتماعی (ریشه ها، پیش گیری، درمان) بیجا، انتشارات امیری، 1370
16. قائمی، علی، تربیت و بازسازی کودک، بی جا، نشر دانش اسلامی، آذر 1362
17. قائمی، علی، کودک و خانواده نابسامان، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1366
18. لنسکی، گرهارد، سیر جوامع بشری، ترجمه ی ناصر موفقیان، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1369
19. مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، 1381
20. مظاهری، حسین، خانواده در اسلام، قم، انتشارات شفق، چاپ سیزدهم، 1376
21. همایونی، علویه، زن مظهر خلاقیت الله، ج1 و 2، اصفهان، ناشر مؤلف، 1371
22. یزدخواستی، بهجت، زنان و تغییرات اجتماعی، اصفهان ، انتشارات مانی، 1372

پی نوشت
1. نساء آیه ی 34 ر.ک المیزان، ج4، ص365-367.
2. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، نشریه حوراء ، ش8، ص6.
3. سید محمدتقی حشمت الواعظین قمی، الگوی زن اصیل و آزاد، ج1 و 2، ص154.
4. وسائل الشیعه، ج5، ص9 و بحارالانوار، ج10، ص99 و ج18، ص7.
5. اصغر بهمنی، دانستنی هایی برای مادران، ص86.
6. علی قائمی، آسیب ها و عوارض اجتماعی، ص155.
7. روم، آیه ی 21.
8. علی قائمی، نظام حیات خانواده در اسلام، ص 123، انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
9. حسین انصاریان، نظام خانواده در اسلام، ص 383.
10. علی قائمی، همان، ص178.
11. کیومرث یزدان پناه درو، مقاله ی اشتغال زنان، کمک مالی یا تنوع زندگی، نشریه همشهری 18/9/80.
12. یعقوب فروتن، مقاله ی تأثیر اشتغال زنان بر مناسبات زناشویی و خانواده، نشریه ی ابرار 4/9/82.
13. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، نشریه ی حوراء شماره 8، ص6.
14. همان.
15. مسعود آذربایجانی، همان، ص997.
16. همان.
17. گرهارد لنسکی: جامعه شناس.
18. محسن قدیر، مقاله ی اشتغال زنان از منظر اسلام و غرب، مجموعه مقالات ، ص1013 به نقل از سیر جوامع بشری.
19. سید محمدتقی حشمت الواعظین، همان، ج اول، ص154.
20. حسین حقانی زنجانی، حقوق خانواده در اسلام، ص221.
21. ژاله شادی طلب، توسعه و چالش های زنان ایران، ص 279.
22. حسین مظاهری، خانواده در اسلام، ص91 به نقل از وسائل الشیعه، ج7، ص3.
23. مریم غفاری، مقاله زنان، اشتغال یا خانه داری کدام یک؟ نشریه همشهری 30/1/77.
24. دکتر علی قائمی، تربیت و بازسازی کودک، ص182.
25. همان، کودک و خانواده ی نابسامان، ص190، انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
26. مسعود آذربایجانی، همان، ص995.
27. محمد ولی کیان مهر، همان، ص22.
28. حسین حقانی زنجانی، حقوق خانواده در اسلام، ص258.
29. فخزی جمشیدی، مقاله ضرورت اجتماعی اشتغال زنان، نشریه کار و جامعه 46، ص46، آذر1381.
30. بی نا، مقاله وقتی زنان از وظیفه ی اصلی خود دور می شوند. بررسی مشکلات زنان کارمند و پیامدهای آن، نشریه جام جم، 26/9/80
.31. قائمی، تربیت و بازسازی کودکان، ص86، نشر دانش اسلامی.
32. بی نا، مقاله ی بانوان شاغل، بیم ها و امیدها، نشریه جمهوری اسلامی 9 و 10/9/77.
33. محمد خاتمی، استرس مادران شاغل، ص 109.
34. همان، ص121.
35. مسعود آذربایجانی، مقاله ی اشتغال زنان در جامعه، همان، ص995.
36. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، نشریه حوراء، ش8 آبان و آذر 83، ص6.
37. علی قائمی، تربیت و بازسازی کودک،ص55.
38. همان، کودک و خانواده ی نابسامان، ص191.
39. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، همان.
40. علی قائمی، کودک و خانواده ی نابسامان، ص190.
41. مجله ی زن روز، ش 1437 و 1438 ، ص37.
42. بی نا، مقاله ی رویکرد جامعه شناختی به مسئله اشتغال زنان، نشریه همشهری، 20/8/80.
43. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، نشریه حوراء، ش8، آبان و آذر 83.
44. مسعود آذربایجانی، برگرفته از همان، ص994.
45. بی نا، زنان شاغل ، شوهران ناراضی و فرزندان طلب کار، نشریه همشهری، 6/3/80.
46. کیومرث یزدان پناه درو، مقاله ی اشتغال زنان کمک مالی یا تنوع زندگی، نشریه همشهری، 18/9/80.
47. مسعود آذربایجانی، همان، ص995.
48. بی نا، مقاله ی رویکرد جامعه شناختی به مسئله اشتغال زنان، نشریه همشهری 20/8/80.
49. بی نا، مقاله ی زنان و اشتغال، نشریه مردم سالاری، 21/12/80.
50. بی نا، مقاله ی زنان شاغل مسئولیت های متعدد ساعات کار انعطاف پذیر، نشریه قدس 6/10/80.
51. ایران مهدی زادگان ، زنان و تعارض شغلی و خانواده.
52. اسماعیل بیابان گرد، راهنمای والدین و معلمان در تربیت و آموزش کودکان، ص107.
53. بی نا، زنان شاغل موفق تر و راضی تر، نشریه فرهنگ و پژوهش ش148، ص25.