مقابله با عوامل بیولوژیکی و روش ضد عفونی کردن آن

هوای موجود در اماکن سبز را نمی توان ضد عفونی کرد، زیرا که نابود کردن میکروب ها و استمرار استنشاق هوا بی فایده است .
 

دفاع در مقابل جنگ بیولوژیکی دشوار و پر اهمیت است و بسیار بعید به نظر می رسد که حـتـی در کـشـورهـای بـسـیـار پـیـشـرفـتـه نـیـز راه حـلی فـوری بـرای حل این مشکل یافت گردد. از پیچیده ترین مسائلی که این نوع دفاع با آن رو به رو است . ضـرورت سـرعـت در شـنـاسـایـی تـهـاجـم ، تـعیین نوع بیماری یا ویروسی است که که شـنـاسـایـی عـوامـل بـیـولوژیـک در نهایت دشواری است ، زیرا از راه حواس پنجگانه به سـخـتـی قـابـل تـشـخـیـص اند و از آنجا که بر اشخاص تاءثیری کند دارند، نمی توان دریـافـت کـه تـهـاجـم بـا سـلاح بـیـولوژیـکـی و انجام پذیرفته یا خیر. چرا که دوران پـرورش عـوامـل بیولوژیکی متفاوت است و عوارض بیماری تنها در پایان دوره آشکار می گـردد. حـتـی ابـزارهـای شـنـاسـایـی مـیـکـروسـکـپـی نـیـز بـرای ارائه نـتـیـجـه تحلیل و تعیین نوع عامل و نوع بیماری ای که تولید می کند، نیازمند چندین روز وقت است.

بـه رغـم وجـود لبـاس هـای مـخـصـوص و مـاسـک هـای تـنـفـسـی کـه تا اندازه ای از نفوذ عـامـل جـلوگـیـری مـی کنند، این مشکل که چه هنگام باید این تجهیزات را پوشیده یا درآورد همچنان وجود دارد، که به نوبه خود از کار آیی آنها می کاهد. از آنجا که تهاجم با سلاح بـیولوژیکی با استفاده از ابرهای حامل عوامل بیولوژیکی به شرایط جوی بستگی دارد، مـی تـوان شـب هـایـی را کـه مـمـکـن است در آنها حمله با سلاح بیولوژیکی صورت گیرد تـشـخـیـص داد. ولی ایـنـکـه هـمـه مـردم در حـالی کـه لبـاس و مـاسـک پـوشـیـده انـد، در حـال آمـاده بـاش باقی بمانند، حتی در شب های خطرناک ، البته کاری غیر عملی است . امید مـی رود کـه دسـتـگـاه هـای تـخـصـصـی کـاشـف عـوامـل بـیـولوژیـکـی پـیـشـرفـت و مـشـکـل را حـل کـنـد. ایـنـک دو دسـتـگـاه بـرای شـنـاسـایـی عـوامـل بـیـولوژیـکـی وجـود دارد، یـکـی بـرای تـحـلیـل حـجـم ذرات و دیـگـری بـرای تـحـلیـل خـود ذره ـ بـه مـنـظـور تـمییز میان مواد پروتوئینی یا آلی ـ . همچنین یک دستگاه پیشرفته انگلیسی به وجود دارد که برای نام لیدر هواپیما، از (Lidar) شناخت ابرهای بـیـولوژیـکی پرتاب شده به وسیله تابش اشعه لیزر استفاده می کند.

امید می رود که ارتباط میان علامت های هشدار دهنده این تجهیزات و میان دیگر تدابیر و به ویژه فعالیت های مراقبت و دیده بانی ، راه مناسبی را برای آگاهی از وقوع تهاجم مشخص کند؛ و یا دست کم فـاصـله زمـانی کافی را برای پوشیدن لباس و ماسک فراهم آورد. در حالت هشدار حمله بـیـولوژیـکـی شـایسته است که ساکنان مناطق واقع در جهت باد، تدابیر احتیاطی مناسب و تاءمین خدمات پزشکی در زمان مناسب را انجام دهند.

از امور مهم در این زمینه تمرکز بر نقش دستگاه های اطلاعاتی به منظور ارزیابی نیازمند آمادگی تکنیکی ویژه از سوی دستگاه های مشخصی است. چنانچه در جایی ویروسی انتشار یافت ، شایسته است که درباره شناسایی منبع و تعیین عـلت آن تـفـحـص شود و چنانچه وجود علل طبیعی منتفی بود در آن صورت ممکن است تهاجم بـیـولوژیـکـی صورت گرفته باشد؛ و این خود هشداری است برای امکان انجام حمله های دیگر.

در حـالی کـه پـوشـش و مـاسـک بـه عـنـوان اقـدام دفـاعـی اولیـه لازم اسـت، راه حل اصلی مشکل ، دفاع بیولوژیکی است که از راه واکسیناسیون تاءمین می گردد. کشورهای پـیـشـرفـته در حوزه واکسن های ضد ویروس پژوهش های گسترده ای انجام داده اند. پیداست که تولید و انبار واکسن ضد همه ویروس هایی که ممکن است از راه سلاح های بیولوژیکی انـتـشـار یـابد وجود ندارد، از این رو به شدت نیازمندیم که همه ویروس هایی را که ممکن اسـت دشـمـن انـتـشـار دهـد شـنـاسـایـی کـنـیم. در مقابل دشمن در صدد بر می آید تا انواع واکـسـن  هـایـی را کـه دولت مدافع به آن دست می یابد بشناسد تا ویروسی را به کار گیرد که نیروی مدافع، واکسن آن را نداشته باشد. از این رو آزمایشگاه های بیولوژیکی از مـهـم تـرین هدف های دستگاه های جاسوسی هستند؛ که در صدد شناسایی فعالیت و ماهیت کارشان برمی آیند.

عـلاوه بـر ایـن ، بـرخـی اقـدامـات احـتـیـاطی است که باید پیش و پس از تهاجم با سلاح بیولوژیکی مد نظر قرار گیرد:

الف . جلوگیری از آلوده شدن آب و غذا و نگهداری مقادیر کافی از آن در بسته های محکم جـلوگـیـری کـنـنـده از آلودگـی. لازم است که سطح بیرونی این بسته ها پاک باشد تا هنگام باز شدن آلودگی از خارج به داخل انتقال نیابد.

ب . بـالا بـردن سطح اقدامات بهداشتی برای کاهش قابلیت آلودگی و حوادث ناشی از ابتلای به ویروس .

ج . قـرنـطـیـنـه بـهداشتی اشخاص و مناطقی که در معرض تهاجم قرار گرفته اند، به مـنـظـور جـلوگـیری از انتشار ویروس از راه لمس، با در نظر گرفتن این نکته که علایم بیماری دیر آشکار می شوند.

د. ضـد عـفـونـی کـردن اشـخـاص و تـجهیزات و مناطق آلوده در صورت امکان ، این تدابیر احـتـیـاطـی از تاثیر عوامل بیولوژیکی می کاهد و ممکن است دوره نقاهت کم شود و از شدت ویـروس هـا و بـیـمـاری هـا کـاسـتـه گـردد، ولی از خـطـرات ایـن عمل نمی کاهد.

جنگ بیولوژیک از جنبه دفاع ، مشکل بسیار پیچیده ای است ؛ و از سلاح های تهاجمی ای به شـمـار مـی آیـد کـه بـه کارگیری آن دشوار است. این سلاح ، بر عکس دیگر سلاح ها، در مـانـورهـای نـظـامـی در هـیـچ مـقـیـاسـی نـمـی تـوانـد بـه کـار گـرفـتـه شـود. از این رو تـحـلیـل گـران نـظـامـی، بـه طـور کـل ، بـر این باورند که امکان به کارگیری سلاح بـیـولوژیـکـی در مـقـایـسـه بـا سـلاح هـای شـیـمـیـایـی در جـنـگ انـدک اسـت، امـا در عـیـن حال نمی توان آن را منتفی دانست.
 

هدف از ضد عفونی بیولوژیکی، تامین سلامت اشخاص و اراضی پس از قرار گرفتن در مـعرض تهاجم بیولوژیکی است و این مهم از راه نابودی موجودات میکروسکپی و یا از میان بردن تاثیرات سموم آنها به انجام می رسد. اما در جایی که این کار غیر عملی است، ضـد عـفـونی با هدف جلوگیری از رسیدن این موجودات به اشخاص صورت می گیرد. در این هنگام مواد ضد عفونی کننده به کار گرفته می شود؛ که باید از ویژگی های زیر برخوردار باشد.
الف . تـاءثـیـر گـذاری بـر شـمـار هـر چـه بـیـشـتـری از عوامل بیولوژیکی که احتمال به کارگیری آنها وجود دارد.
ب . سرعت تاءثیر گذاری .
ج . تهیه آنها در زمان جنگ و با قیمت های معقول.
د. ضد عفونی کردن نباید موجب تلف شدن تجهیزات و مواد ضد عفونی شونده گردد.
ه‍ . تاءثیرات جانبی آنها کم خطر باشد؛ و در حالت باقیماندن رسوبات سمی این ضد عفونی کننده ها باید ابزار از میان بردن و میزان پایداری سم آنها را شناخت.

ضـد عـفـونـی کـنـنـده هـای شـیـمـیـایـی بـسـیـار فـراوان اسـت ، مـثـل پـودر قـصـر یـا تـرکـیـبـات حـاوی کـلر، مـحـلول دانـک ، محلول فنول ، محلول کریزول (غلظت 5 )، الکـل ، پـتـاپـروپـیـولاکـتـون کـه برای ضد عفونی کردن ساختمان ها به کار می رود. فراوان ترین و در دسترس ترین وسیله برای ضد عفونی کردن ، در شرایط معمولی آب جوش و صابون یا صابون میکرب کش ‍ است .

ایـن ضـد عـفـونـی کـننده ها برای پوشاک ها، تجهیزات ، بناها و زمین به کار می رود و در شـرایـطی که استفاده از مواد ضد عفونی شیمیایی دشوار باشد شایسته است که از ضد عـفـونـی کـنـنـده های فیزیکی استفاده شود، مثل قرار گرفتن در معرض پرتو خورشید یا سـوزانـدن . اقـدامـات مـربـوط بـه ضـد عـفـونـی کـردن هـوا، آب ، غـذا و اشـخـاص در مقابل عوامل گذشته به روشنی متفاوت است.
 

1. هـوا: هـوای مـوجـود در امـاکـن سبز را نمی توان ضد عفونی کرد، زیرا که نابود کردن مـیـکـروب هـا و اسـتـمـرار استنشاق هوا بی فایده است . در چنین شرایطی بهتر آن است که پـنـاهـگـاه های عمومی مجهز به تهویه و تصفیه هوای پیشگیرانه استفاده کرد که تضمین کننده دسترسی به هوای خالی از عوامل بیولوژیکی باشد، هر چند که مقابله صد در صد با ویروس ها را تاءمین نکند.

2. آب : لازم اسـت مـنـابـع آب آشـامـیـدنـی بـه طـور کـامـل ضـد عـفـونی و میکروب کشی گردد. چنانچه در میدان نبرد امکان جایگزینی آب آلوده نـبـاشـد و بـه نـاچار باید مورد استفاده قرار گیرد، می توان آن را برای مدت 15 دقیقه جـوشـانـد و یـا از قـرص های ضد عفونی کننده استفاده کرد. گاهی از کلر نیز استفاده می شود، مشروط به اینکه نسبت آن به آب از یک به میلیون بیشتر نباشد.

3. غـذا: بـرای از میان بردن موجودات میکروسکپی کافی است که غذا در درجه حرارت بالا طـبخ گردد. اما غذاهایی که در کیسه های ورقی شفاف نگهداری می شود یا میوه های دارای پـوسـت کـلفت ، کافی است که یک بار در مواد ضد عفونی کننده فرو برده شود و یا این مواد بر روی آنها ریخته شود و سپس به منظور از میان بردن آثار مواد ضد عفونی کننده بـا آب شـسته شود. در هر حال ، لازم است که دستگاه های خدمات بهداشتی مطمئن شوند که مواد خوراکی و آب قبل از استفاده از هر گونه آلودگی تهی است .

4. اشخاص : در صورت اجازه دادن وقت ، لازم است که بلافاصله لباس های آلوده چنانچه ایـن کـار دشـوار بـاشـد لازم اسـت اجزای پوست شسته و زخم ها، پس از ضد عفونی شدن ، پـمـاد مـالیـده شـود. هـمـچـنـیـن لازم اسـت کـه افـراد در طول مدت رزم ، با استفاده از محلول مونو کُلرامین خود را ضدعفونی کنند. بـه طـور مـعـمـول کار ضد عفونی بر عهده گروه های ویژه بهداشتی مجهز به تجهیزات ویـژه مـثـل دسـتـگـاه هـای سـیـار مـجـهـز بـه دیـگه ای بخار و تلمبه و لوله های لاستیکی و امثال آن است .

منبع: مجله حصون، پاییز 1386، شماره 13