تاثیرات هورمون استروژن بر جسم زنان

بر اثر ترشح هورمون استروژن هنگام زایمان، رباط های لگن شل می گردد، مفاصل خاصره ای به سستی می گراید، و عبور آسان تر جنین از مجرای زایمان، امکان پذیر می شود.
 

در حاملگی و زایمان نیز نقش استروژن بایسته توجه است. ترشح این هورمون به رشد و تکامل غدد آندومتر می انجامد که به تغذیه تخمک لقاح یافته کمک می کند و دیواره رحم برای پذیرش و رشد جنین آماده می شود. پس از آبستنی، سطح بالای استروژن مانع ریزش آندومتر (مخاط رحم) است. این هورمون بر تحریک پذیری عضلات صاف رحم می افزاید و حساسیت آنها را به هورمون «اکسی توسین» زیاد می کند.
 
بر اثر ترشح آن هنگام زایمان، رباط های لگن شل می گردد، مفاصل خاصره ای به سستی می گراید، و عبور آسان تر جنین از مجرای زایمان، امکان پذیر می شود، بزرگ شدن لگن زن در زمان بلوغ که ناشی از افزایش استروژن است، نیز در همین راستاست. همچنین رشد ساختمان مجاری پستان، بزرگ شدن رحم و اندام های تناسلی خارجی زن در طول دوره آبستنی، تحت تأثیر استروژن صورت می گیرد.
 
پس از زایمان هر زن به طور طبیعی می تواند روزانه یک لیتر شیر تولید کند که حاوی ۳۸۰ گرم چربی، ۷۰ گرم لاکتوز و ۱۲ گرم پروتئین است، شیر دادن طبیعی با مصرف استروژن ها متوقف می شود.
 

استروژن با آنکه در تحریک رشد استخوان ها و عضلات اثر دارد، از رشد زیاد آنها جلوگیری می کند. با افزایش ترشح این هورمون اپیفیزها (انتهاهای) استخوان دراز به تنه استخوان می پیوندد و استخوان سازی متوقف می گردد. این جوش زودرس مراکز ثانویة استخوان سازی سبب می شود رشد طولی استخوان های زن، چند سال زودتر از مرد پایان یابد و به طور نسبی، قد زن از قد مرد کوتاه تر شود. زنان اخته به طور معمول از زنان بالغ طبیعی بلند قدترند؛ زیرا غلظت استروژن در خون آنها اندک است و مانع رشد استخوا نهای دراز نمی شود. اگر در آغاز سن رشد به حیوانی استروژن تزریق گردد، حیوان کوتوله باقی می ماند زیرا این هورمون از تولید هورمون رشد به وسیله بخش پیشین غده هیپوفیز جلوگیری می کند.
 
افزایش سطح استروژن، سبب زیاد شدن استخوان های اندوستئال و اسفنجی است. کاهش ترشح این هورمون از تخمدان ها، عامل مؤثری در بروز پوکی استخوان (استئوپروز) به شمار می رود. غده پاراتیروئید، اهمیت زیادی در حفظ ثبات کلسیم بدن. دارد. استروژن ها، اثر هورمون پاراتیروئید را بر روی استخوان مهار می کنند، از دست دادن توده استخوانی در زنان بعد از یائسگی ممکن است به این علت باشد که نقصان غلظت استروژن پلاسما، حساسیت استخوان نسبت به هورمون پاراتیروئید را افزایش می دهد و اختلال های هورمونی پدید آید. براساس آمارها حدود زنان در ۶۰ تا ۹۰ سالگی، حداقل دچار یک شکستگی در ستون فقرات یا لگنچه می شوند، در مردان این رقم به بار می رسد و این خود، شاهدی برای ارتباط کاهش استروژن با استئوپروز است.
 
استروژن در تحرک و نرمی مفاصل نیز نقش دارد؛ از این رو، زنانی که در سن باروری اند (عادت ماهانه دارند) به نقرس که به آرتریت مفصلی فلج کننده میانجامد، دچار نمی شوند. گذشته از این، بدن آنان نرمی و انعطاف بیشتری می یابد و انحناپذیرتر است.
 

استروژن در کاهش چربی خون مؤثر است. این هورمون میزان کلسترول بد (LDL) را در خون کاهش می دهد و بر مقدار کلسترول خوب (HDL) می افزاید: از این روست که بیماری های ناشی از تنگی عروق و تصلب شرایین در میان زنان، کمتر دیده می شود و سلامت قلبی و عروقی آنان در سن باروری از مردان بیشتر است.
 
با افزایش سن (و یائسگی که ترشح این هورمون از تخمدان ها تا حد صفر کاهش می یابد) و یا برداشتن تخمدان ها به وسیله جراحی خطر بروز بیماری های قلبی در زنان بالا می رود. گزارشها حاکی است که درمان زنان با استروژن، از اختلالات قلبی - عروق آنان می کاهد، درحالی که براساس شواهدی، افزایش استرادیول در خون مردان در شکل گیری بیماری آترواسکلروز نقش دارد و هر اندازه سطح آن بالا رود، خطر بیماری قلبی بیشتر می شود.
 

استروژن، سبب تشدید پاسخ آنتی بادی ها میگردد. این هورمون، مقاومت طبیعی بدن را در برابر بیماری های سخت، بالا می برد و همراه با پروژسترون، از عوامل بازدارنده سرطان سینه و رحم به حساب می آید. مصرف آن برای پیشگیری از پوکی استخوان برای زنان مفید است و آنان را در مقابل حمله های قلبی محافظت می کند. به نظر می رسد طول عمر نسبی بیشتر زنان و مقاومت آنها در برابر بیماری ها از دوره جنینی تا سالمندی، با استروژن در رابطه است.
 
با این همه، استروژن در شکل گیری را تشدید برخی از اختلالات نقش دارد. حدود ۳۵ درصد سرطان های پستان در زنان در سن باروری به استروژن وابسته است و ادامه رشد آنها به حضور استروژن ها در خون بستگی دارد. هنگام آبستنی که ترشح این هورمون افزایش می یابد، وخامت بیشتر می شود و با خارج ساختن تخمدان ها، سرطان مهار می گردد. کاهش ترشح استروژن در این گونه افراد، گاه موجب می شود که تومور پیش از عود مجدد برای ماه ها تا سال ها تحلیل رود.
پسران و مردان جوانی که نسبت به استروژن حساس اند، با مصرف پمادهای پوستی حاوی این هورمون و یا مصرف شیر و گوشت حیواناتی که تحت درمان با استروژن هستند، دچار بزرگی پستان ها می شوند. همچنین نوسان این هورمون، عامل برخی از نارسایی ها در دستگاه گوارش زنان است.
 
کاهش آن به احساس سنگینی در جهاز هاضمه می انجامد و با ایجاد گاز در روده ها همراه است. این عوارض ممکن است سرانجام تپش قلب، سفتی نسج های عروقی و افزایش فشار خون را پدید آورد.
 
حفظ رطوبت و تازگی بافت ها، سلامت لثه ها و مقاومت در برابر عفونت های نسج های مخاطی چشم، نیازمند وجود استروژن است. از آنجا که این هورمون در سوخت و ساز گلوکز نقش دارد، در بیماری قند سودمند واقع می شود و از این نظر که از ترشح صفرا می کاهد و تا حدی مانع کار مطلوب و نرمال کبد می گردد، در زمان آبستنی و یا مصرف برخی از داروهای ضد بارداری که میزان استروژن خون افزایش می یابد، گاه سبب یرقان می شود.
 
«استروژن تا اندازه ای در جگر مرد سالم از بین می رود، هرگاه کبد مرد بیمار شود و نتواند این عمل را انجام دهد، بعضی خصوصیات اخلاقی زنانه در او پدید می آید.»
 
منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 87-91، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387