معضلی به نام وابستگی به موبایل

مطمئنا در اطرافیان خود افراد بسیار زیادی را مشاهده کرده اید که به تلفن همراه خود وابسته هستند. وابستگی به تلفن همراه مشکلی همگانی در بسیاری از جوامع امروزی می باشد. امروزه وابستگی به تلفن همراه و فضای مجازی، در بین مردم گسترش یافته و بر زندگی روزمره افراد تاثیرات زیادی گذاشته است. شاید شما نیز از آن دسته از افرادی باشید که در طول شبانه روز بارها به تلفن همراه خود سر می زنند و حتی هنگام خواب آن را در جایی نزدیک به خود قرار می دهند و اگر آن را در خانه جا گذاشته باشند، به سرعت باز می گردند و بدون آن، بیرون نمی روند.

امروزه یکی از مهمترین ابزاری که انسان با آن در ارتباط است، همین تلفن همراه می باشد که نگرانی نبود آن به دیگر نگرانی های بشر افزوده است. نگرانی حاصل از فراموش کردن و جا گذاشتن تلفن همراه، موضوعی است که حدود بیش از 50 درصد افرادی را که از تلفن همراه استفاده می کنند، درگیر خود نموده است. این اضطراب را به تازگی به اصطلاح نوموفوبیا می شناسند که تلفیقی از سه واژه no، mobile و phobia است. این کلمه به معنای ترس نداشتن تلفن همراه یا به عبارتی جدایی از آن است. شاید برای تان جالب باشد که بدانید علت این ترس می تواند پیش زمینه ای در دوران کودکی داشته باشد.


یک روانپزشک انگلیسی به نام جان بالبی که به دلیل نظریاتش در مورد دل بستگی مشهور شده است، نقل قول جالبی در این باره دارد: «انسان در هنگام تولد میل به حفظ میزانی از وابستگی به سایرین دارد». یکی از رفتارهای انطباقی برای حفظ بقا در کودک و در نخستین سال های زندگی او، ایجاد دلبستگی به والدین و سرپرست و اطرافیان خود است. البته این رفتار ممکن است که تا بزرگسالی حفظ شود و باقی بماند که می توان نوموفوبیا را در همین دسته قرار داد.

طبق نظر جان بالبی یکی از احساساتی که در هنگام برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد دلبستگی به وجود می آید، احساس امنیت است که به نوعی برای انسان ضروری می باشد. در صورتی که از طریق رابطه صحیح حاصل نگردد، انسان دچار مشکل می شود و به سراغ روش های دیگری مانند «وابستگی استرس زا» (کوشش برای ارتباط گرفتن با دیگران به صورت وسواسی) یا «فرار از رابطه» (دوری از دیگران) می رود. بنابراین اگر فرد نتواند بطور عادی با اطرافیانش ارتباط برقرار نماید و از این طریق احساس امنیت نکند، ناچارا به استفاده از ابزاری چون اسباب بازی، جانوران و چیزهای جایگزین روی می آورد. اگر بخواهیم تلفن همراه و شبکه های مجازی را نیز به عنوان یک نمونه دیگر در نظر بگیریم، آنگاه در می یابیم که چرا برخی از افراد، تلفن همراه خود را جایگزین برقراری رابطه واقعی با سایرین کرده اند و به شدت زیاد وابسته آن شده اند.
 

ضمن ترویج و گسترش استفاده از تلفن همراه، دلایل دیگری نیز برای وابستگی به شبکه های اجتماعی و تلفن همراه وجود دارد:
تسهیل برقراری ارتباط: رسانه های اجتماعی و پیام های صوتی، تصویری و نوشتاری امکان برقراری ارتباط با اطرافیان را تسهیل نموده و امکان دسترسی به اعضای خانواده و دوستان را ساده تر نموده است.

شخصی سازی اطلاعات: تلفن همراه های هوشمند روز به روز در حال پیشرفت هستند و امکانات جدیدی را به مخاطب می دهند. از جمله این موارد می توان به ذخیره کردن عکس، فیلم و موسیقی و همچنین شخصی سازی اطلاعات بر اساس سلیقه فرد اشاره کرد. قابلیت شخصی سازی امکاناتی را همچون انتخاب عکس مورد علاقه به عنوان پس زمینه، محدود کردن دسترسی به برنامه ها و ... در اختیار کاربرد قرار می دهد و به سبب همین ویژگی است که میزان وابستگی افراد به تلفن همراه افزایش یافته است.

یکی از تحقیقات صورت گرفته در زمینه وابستگی به تلفن همراه، پژوهشی بود که بر روی 175 داوطلب جوان صورت گرفت و نتایج و قسمت های مختلف این مطالعه در ادامه بیان شده است.
 

در بخش اول این آزمون از داوطلبین خواسته شد که مدت زمانی را که برای فعالیت های معمول و روزانه خود مانند پیام دادن، بازی کردن، صحبت کردن و چک کردن شبکه های اجتماعی مصرف می کنند، تعیین نمایند و با اعداد به میزان استفاده خود از هر کدام امتیاز بدهند.
 

برای بررسی میزان وابستگی افراد به گوشی، از آنان خواسته شد که در دو بخش، نوموفوبیا و تمایل داشتن برای دسترسی آسان به تلفن همراه سوالات این قسمت را پاسخ دهند. لذا دو جمله برای آنان مطرح گردید و از آنان خواسته شد که مشخص کنند تا چه اندازه جملات ذیل برای آنان نیز صادق است:
- برای مطرح کردن موضوعاتی که برایم خوشایند نیستند، ترجیح می دهم به جای رو در رو شدن با شخص مورد نظر، بصورت تلفنی با او صحبت کنم که می تواند مشکلات ناشی از نبود اعتماد به نفس باشد.

- تلفن همراه هم در همه اوقات حتی در هنگام خواب، نزدیک و در دسترس من است که می تواند ناشی از نظریه دلبستگی بالبی باشد.
 

در قسمت سوم این پرسشنامه، میزان وابستگی فرد و همچنین موارد وابستگی های غیر طبیعی که پیشتر نیز ذکر شد، مورد بررسی و سنجش قرار گرفت. از شرکت کنندگان خواسته شد که یک سری جملات را مطالعه کنند و به میزان انطباق آن ها با خودشان نمره بدهند. برای نمونه دو مورد از این جملات را در زیر مشاهده خواهید کرد:
- بسیاری از اوقات که به وجود و حضور اطرافیانت نیاز داری، از آنها کاری ساخته نیست.
- از اینکه کسی خیلی گرم و صمیمی با من برخورد کند متنفرم.
- نتیجه حاصل از این قسمت افراد را در دو گروه وابستگی استرس زا و فرار از رابطه جای می دهد.
 

در این بررسی مشاهده شد که اکثر جوانان به تلفن همراه خود اعتیاد دارند و باید آن را در دسترس خود قرار دهند و همچنین نوموفوبیا را تجربه کرده اند. این وابستگی به تلفن همراه بر اثر قابلیت برقراری ارتباط آسان با سایرین نیست و پیش زمینه هایی در دوران کودکی دارد.

یکی دیگر از نتایج جالبی که در این پژوهش مشاهده شد این بود که نوموفوبیا می تواند نشان دهنده تمایل زیاد شخص برای برقراری رابطه با اشخاص باشد. افرادی که در این آزمون بالاترین نمره وابستگی به تلفن همراه را اخذ نموده بودند، اذعان داشتند که بهترین حسن تلفن همراه، خاصیت برقراری آسان رابطه با اشخاص دیگر است. اکثر شرکت کنندگان این آزمون به یک میزان تلفن همراه خود را نزدیک خود قرار می دادند. اما افرادی که دچار وابستگی استرس زا بودند، به میزان بیشتری تلفن همراه خود را در دسترس قرار می دادند.

آخرین نتیجه به دست آمده از این آزمون، نشان دهنده وجود رابطه بین استفاده از تلفن همراه و وابستگی استرس زا بود. چنین افرادی استفاده از برنامه ها و فضاهای مجازی را غالبا جایگزین مکالمه های مستقیم از طریق تلفن همراه کرده بودند و احتمالا همین موضوع یکی از دلایل کاهش مکالمات تلفنی در سنوات اخیر محسوب می گردد.
 

بطور کلی مردان بیشتر برای اموری چون بازی کردن و دستیابی به اخبار و مطالب جدید از تلفن همراه خود استفاده می کنند و زنان بیشتر برای چت کردن و صحبت کردن با دیگران. بنابراین از آنجایی که زنان با هدف اجتماعی و ارتباط گرفتن با دیگران از تلفن همراه خود استفاده می کنند، لذا نسبت به مردان وابستگی بیشتری به تلفن همراه دارند تا بتوانند ارتباط برقرار کنند.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب - علی اصغر رضائی