فيلمنامه نويس و کارگردان: جوئل و اتان کوئن
[فرشتگان گفتند با هم که نيک بنده اي است ايوب مر خداي را. هم بعضي گفتند از آن نعمت هاي بسيار است که حق تعالي او را کرامت داده است. حق تعالي بديشان ندا کرد که من نعمت ها از وي جدا کنم و بلا را بدلِ نعمت بر وي گمارم تا شايد ببينيد که ايوب مرا به حالِ بلا و محنت همان بندگي کند که به حالِ نعمت. آن گاه بلا بر او گماشت و به فرشتگان بنمود بندگي و نيکوکاريِ او.
قصص الانبياء، تأليف: ابوالسحق ابراهيم بن منصور ابن خلف النيسابوري]
بازيگران: مايکل اشتولبرگ (لري گوبنيک)، ريچارد کايند (آرتور)، فرد ملامد (ساي)، ساري لنيک (جوديت)، آدام آزکين (وکيل طلاق). 104 دقيقه. درجه نمايشي:تاد مک کارتي، منتقد مجله ورايتي، در نقدي بر فيلم تازه برادران کوئن، يک مرد جدي، نوشته است: «اين دقيقاً همان فيلمي است که شما بايد بعد از گرفتن جايزه اسکار بسازيد.» اگر جايي براي پيرمردها نيست، فيلم اسکاري کوئن ها، فيلمي بود براي آن هايي که فيلم هاي کوئن را دوست نداشتند، پس يک مرد جدي هم مي تواند تلاش ديگري باشد از سوي کوئن ها براي جلب گروه هاي وسيع تري از تماشاگران سينما.
يک مرد جدي به رغم وفاداري اش به روح پوچ گرا و پست مدرن آثار قبلي کوئن ها، دربردارنده يک کاراکتر رئاليستيک در محيطي رئاليستيک است. اين فيلم که بايد آن را شخصي ترين فيلم کوئن ها ناميد، در واقع به نوعي يک اثر خودزندگينامه اي است که به شکلي نادر و منحصر به فرد مابين حديث و مطايبه حرکت مي کند. فيلم يک مرد جدي تصوير بسيار صميمانه و سمپاتيکي است از يک مرد خانواده اي دچار بحران.
اما کاراکتر اصلي فيلم و زندگي پردردسر او در يک جامعه يهودي در غرب ميانه آمريکا در سال 1961 – جامعه اي که کوئن ها در آن متولد و بزرگ شدند – تا حد زيادي برگرفته از کتاب ايوب نيز هست تا آن جا که بسياري فيلم يک مرد جدي را روايتِ کوئن ها از کتاب ايوب عنوان کرده اند. همه ما کم و بيش با اين قصه ي مذهبي که در کتاب مقدس ذکر شده آشنا هستيم. خوشبختانه آقاي قاسم هاشمي نژاد سال گذشته متن پاکيزه و منقحي از قصه ايوب پيامبر را با مقدمه و تفاسير عالمانه چاپ و منتشر کردند که هم اکنون در بازار کتاب در دسترس است. و به نظر من هر کس که مي خواهد با فيلم تازه کوئن ها ارتباط بهتري برقرار کند بهتر است که ابتدا کتاب ايوب هاشمي نژاد (نشر هرمس) را بخواند. در اين کتاب آمده است که حضرت ايوب نيک ترين و شايسته ترين مرد خدا بود. اين مرد از مال دنيا همه چيز داشت و همواره دعاگوي باري تعالي بود. روزي ميان خداوند و شيطان بحثي درباره ايوب درمي گيرد. خداوند به شيطان مي گويد مي بيني اين ايوب ما چه بنده شايسته و سپاسگزاري است. شيطان به خداوند مي گويد که ايوب به خاطر اين که شما به او مال و اولاد و ثروت داده ايد سپاسگزار شماست و اگر روزي اين ها را از او بگيريد سر به طغيان خواهد گذاشت و از پرستش شما روي برخواهد گرداند. خداوند براي اثبات نادرستي ادعاي شيطان و آزمون حضرت ايوب تصميم مي گيرد به تدريج همه مال و اولاد و ثروتِ ايوب را از وي بگيرد. به اين ترتيب مصيبت ها يکي پس از ديگري بر سر ايوب نازل مي شود اما او صبورانه همه اين ها را تاب مي آورد و به قول آقاي هاشمي نژاد – نقل به مضمون – در برابر اين مصيبت دست به «مقاومتِ بدني» مي زند و هرگز اميدش را به رحمت خداوند از دست نمي دهد.
لري گوپنيک (مايکل اشتولبرگ) استاد فيزيک دانشگاه است و هر روز بر روي تخته سياه انبوهي از مسائل و معادلات پيچيده رياضي و فيزيک را حل مي کند اما قادر به حل هيچکدام از مسائل پيچيده زندگي خصوصي خودش نيست.
مسائل لري طيف گسترده اي را شامل مي شود: همسرش در زندگي زناشويي به وي وفادار نيست و تقاضاي طلاق کرده تا با بهترين دوست لري ازدواج کند؛ پسرلري در سر کلاس تعليمات ديني به موسيقي راک اندرول گوش مي دهد؛ دختر لري يواشکي از کيف او پول مي دزدد؛ برادرزن لري يک آدم بيکاره ي به تمام معناست که در خانه لري لنگر انداخته؛ شاگرد لري در دانشگاه که نمره رد گرفته به وي پيشنهاد رشوه مي کند و همزمان لري تهديد به باج خواهي مي شود؛ هيئت علمي دانشگاه اخيراً نامه هاي بدون امضايي دريافت کرده که در آن تهمت هاي ناروايي به لري زده شده است و ...
لري نمي داند چه اشتباهي کرده که اين بلاها دارد بر سرش نازل مي شود. او صميمانه خواهان اين است که کار درست انجام بدهد و دل اش مي خواهد که ديگران وي را جدي بگيرند. او مي خواهد بداند که کجاي کار اشتباه کرده. لري به سراغ عالمان ديني مي رود و از آن ها درخواست راهنمايي مي کند اما ظاهراً همه درهاي رحمت به سوي او بسته است.
بازي فوق العاده خوب مايکل اشتولبرگ، يک عامل اصلي براي موفقيت فيلم به شمار مي رود. اشتولبرگ با شيوه بازي خود اجازه نداده که لري به يک آدم بازنده و يا نق نقو يا افسرده مبدل شود. لريِ اشتولبرگ در همه حال اميدوار است – و همچون حضرت ايوب – صبور و شکيبا. برادران کوئن در فيلم يک مرد جدي تقريباً هر وجهي از زندگي حقارت بار حومه شهري را به تمسخر کشيده اند تا پوچي موجود در زندگي ماديِ انسان شهرنشين امروز را بيشتر برجسته کنند. پوچ گرايي پرشور کوئن شايد در هيچ فيلم ديگري اين چنين نمود پيدا نکرده است.
* اين فيلم در اکتبر 2009 اکران عمومي شده است.
منبع: نشريه دنياي تصوير شماره 190
