موارد بیشتر برای شما
نقد فیلم اسب تورین The Turin Horse
کارگردان: Ágnes Hranitzky, Béla Tarr
بازیگران: János Derzsi, Erika Bók, Mihály Kormos
این، رادیکالترین فیلم بلا تار است. هم در فرم و هم در مضمون. البته رادیکالیسمی که گویا در یک زیباییشناسی قراردادی بازتعریف نمیشود. اصلا این ویژگی رئالیسم سینمای تار نیز هست. اینکه فارغ از همان زیباییشناسی قراردادی به طرز خارقالعادهای نیز برانگیزنده به نطر میآید. در این سینما کل تمایزهای سلسله مراتبی، موانع، هنجارها و ممنوعیتها به طور موقت به کناری گزارده میشوند تا فیلمساز به آرمان اصلیاش که همان ترسیم واقعیتی مجازی است، دست یابد. واقعیتی که به طور حتم اسیر زیباییشناسی مبتذلی نیست. آنگونه که برای مثال در رئالیسم ینگه ی دنیا همواره شاهدش هستیم! همان که بالاخره تار در آخرین فیلمش، رندانه، مناسبات حاکم بر آن سرزمین به زعمی وعده داده شده را به سخره میگیرد و طرد میکند.
ساختار چندآوایی و ترسیم آشکار درگیری و تقابل متون الهام بخش اسب تورین The Turin Horse گویا نوعی دعوت به مبارزهای همه جانبه با هجمهی سینمایی پوپولیست و اقتدارگرا است که ذائقه پست تودههای بیخبر از تفکرات استعمارگرایانهی پشت نقاب سرگرمیسازی را سالهاست که در چنبره گرفته است. تار در اسب تورین مرحله به مرحله نه تنها انسان بل تاریخ را از نقطه نظری فلسفی واکاوی میکند تا در انتها به نتیجه تلخی برسد که احتمالا ناشی شده از همان سخن بالایی است. ترسیم پوچی بیحد جهان مدرن با اشاره به متونی که لاجرم خاستگاهی کاملا متضاد با همین محتوای کذایی دارند. او در اسب تورین از نیچه شروع میکند و پس از عبور از او به یکباره دست به تاویل متون دینی میزند. آنگونه که در انتها، ناتوان از درک عمق نقصان خرد انسان در مواجهه با آنچه برایش الگویی غامض است، همان متون ارجاعی فیلمش را ساختار زدایی میکند. یعنی برداشت های خودش را نیز مرحله به مرحله و با پیشرفت روایت بسیار مینیمال فیلم، به زیر سوال میبرد. در کنار اینها باید از حرکت موازی مباحث دیالکتیکی متون درگیر در چارچوب مضمون فیلم نیز سخن به میان آورد. آنچه که اکنون در بخشهایی هرچند ناکامل و مجزا از هم، بدانها میپردازم.
اسب تورین حکایتگر همین تاریخ است. فیلم با نیچه شروع میشود. راوی در آغاز فیلم حادثهای را شرح میدهد که گویا در سال 1890 بر سر نیچه آمده است. به این صورت که او روزی در شهر تورین راه میرفته است که به مرد درشکه سواری برمیخورد که اسبش را به بادِ شلاق گرفته است. او جلو می رود و دستانش را به دور گردن اسب حلقه میکند تا بدین شکل از حیوان زبان بسته دفاع کرده باشد. از این تاریخ به بعد و پس از حادثهی مذکور، نیچه ده سال پایانی عمرش را در جنون و انزوا سپری میکند و هرگز به جز جملهای که در ادامهی آن روز و در بدو ورود به خانه به مادرش میگوید، حرف نمیزند. او به مادرش میگوید: من یک احمقم! و سپس تا آخر عمر خاموش میشود. پس از این روایت تار به سراغ زندگی همان درشکهسوار و دخترش میرود. یعنی تن دادن به رئالیسمی مجازی پس از اشاره به حادثهای احتمالا استوار بر حقیقت. درشکهسوار به خانه نزد دخترش بازمیگردد و این آغاز ترسیم زندگیای است که باز به قول نیچه در کتاب حکمت شادان عبارت است از دور افکندن مداوم آنچه که میمیرد. خشن و سنگدل بودن -همانطوریکه مرد درشکهچی با اسب و سپس دخترش هست- بیرحم بودن در مقابل هر آنچه در ما و حتی هر جای دیگر پیر و فرسوده میشود. با این حال همان نیهیلیسم تاریخی که ساعاتی قبل یقهی خود نیچه را گرفته است در حالیکه داشته به عواقب ارادهی معطوف به قدرتش میاندیشیده این بار به سراغ تز منازعهی دیالکتیکی درشکهچی با نیچه آمده است. منازعهای که گویا به دیوانه شدن نیچه ختم شده است و این احتمالا سنتزش بوده است. کارل یاسپرس در کتاب نیچهاش مینویسد: «تاریخ نیروهای مخوفی را بر ما عیان میکند که همواره ثابت و ماندگارند. انسان میتواند این نیروها را در پشت نقاب پنهان سازد اما هرگز نمیتواند وجود واقعی آنها را از میان بردارد. این نیروها همبستهی دائمی هستی انسان هستند.» و این نیروهای مخوف و مرموز چیزی نیستند مگر همان نیهیلیسم تاریخی که نیچه از آن سخن گفته بوده است. مرد درشکهچی ابرانسان نیست و دو پیش شرط ورود نیهیلیسم به زندگیاش را نیز قبلا برآورده کرده است. پیش شرط دوم البته در فیلم تار از سوی اسب جنونزده به مخاطب القا شده است. مطرح کردن نظام یا سازمانی از کل حوادثی که هنوز روی نداده است و این در حالت آشفتهی اسب که در برابر مرد توسنی میکند و شش روز تمام -البته به علت بدی هوا- سواری نمیدهد، بروز یافته است. گویی او از وقوع حادثهای باخبر است که دیگران در حادث شدنش تردید دارند و این همان ارجاع به باوری بسیار کهن است که حیوانات با توجه به غریزهاشان همواره بسیار زودتر از انسان متوجه وقوع رویدادی میشوند که مهمتر از همه زندگی انسان را تهدید میکند.
کرار، مولفه ی اصلی زندگی مرد و دختر فیلم تار است. گویا تار یقین داشته این، سنگینترین بارهاست. او این گرایش را در فیلم در افراطیترین شکلش دنبال میکند به طوریکه اغلب آنچه که انجام میدهد به نوعی از تحقیر کردن جنبههای خصوصی افراد بدل میشود که این خود حاکی از نوعی بدبینی و دغدغه مندی او علیه روند کسالت بار و فاقد سلامت در زندگی انسان است. تار همانند نیچه کسانی که از نظام طبیعت میگریزند را نکوهش میکند. البته به شیوهی خودش. طبیعت در نظر او جز بیهودگی و پوچی مفرط نیست پس به همین دلیل، او خواست قدرتمندی انسان را نیز پوچ و بیهوده ارزیابی میکند. مرد فیلم تار در اصل انسان فرومایهای است که نیچه در کتاب چنین گفت زرتشت حتی آبی که او مینوشد را نیز زهرآگین خطاب میکند. این شخص از زندگیاش لذتی نمیبرد و چون خود را هیچ قلمداد میکند از تمامی تعاریف فلسفی برکنار میماند. در مقابل چنین انسانی است که نیچه سر به طغیان میگذارد و حتی نوشتههای پیشین خود را نیز احمقانه خطاب مینماید. گویا او پیشبینی حضور چنین انسانی را نداشته باشد که نه در حالت ایدهآل مدنظرش ابرانسان است، نه دغدغهی مذهبی دارد نه تشنهی قدرت است -هر چند رفتار بیرحمانهای با اسب و دخترش داشته باشد با اینکه مفهوم قدرت را نمیفهمد- و نه در پی کسب فضیلت و آزادگی. او برای چرای زندگیاش پاسخی ندارد و چون به ارزشهای بنیادین نیز بیتوجه است پس ارادهای به سوی کسب قدرت نیز ندارد. برای او دستاورد گذشتگان مهم نیست. نه آنها را قبول میکند و نه به آنها به دیدهی تردید مینگرد. او بیهوده باربری میکند -اشاره غیرمستقیم به سنگینی وجود آدمی- به خانه بازمیگردد، سیبزمینی میخورد -غذای همیشگی مرد و دخترش در خانه- آمادهی خوابیدن میشود و سپس میخوابد. در این میان دختر نیز به علت تقدیرش، محصور در خانهای است که غریزهی صاحبش او را وادار به سکوت کرده است. او با اینکه متمایل به خواست پوچی مرد نیست، اما لاجرم بدان گردن مینهد و این عدم تمایل در حین دروغی برملا میشود که او به سوال مرد میدهد. مبنی بر اینکه صدایی را که مرد 58 سال است از دیوارهای چوبی خانه میشنود، او نمیشنود. رغبتی در کار نیست. او حتی جرأت طغیان نیز ندارد. همانند اسبی که گویا با او احساس آرامش بیشتری میکند. او نیز یقین کرده است که سرانجام نزدیک است. او چشم براه است، اما چشم براه چه، نمیداند
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
